คุยกับผู้จัดการ สสส. (เดือนกันยายน 2568)

สวัสดีครับเพื่อนร่วมสร้างสุขทุกคน

       “ความโหดร้ายที่สุดของกิเลสมนุษย์ คือ ใช้ความฉลาดของมนุษย์ และ AI มารวมกันเพื่อหลอกลวง และทำร้ายมนุษย์ด้วยกัน”

       ระบบทุนนิยมได้เร่งเร้าความโลภ ทำให้เกิดระบบ SCAM online ที่กระจายอยู่มากในอาเซียน รอบประเทศไทย และกำลังไล่ล่าหลอกลวงกลุ่มเปราะบาง ซึ่งก็คือผู้สูงอายุซึ่งมีเงิน แต่บางคนอาจไม่รู้เท่าทันเทคโนโลยี

       ผมดีใจที่ สสส. ได้เป็นส่วนหนึ่ง ร่วมกับกรมกิจการผู้สูงอายุ กลุ่มคนตัว D สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล และเครือข่ายผู้สูงอายุ พัฒนาชุดการเรียนรู้ “หลักสูตรสูงวัยรู้ทันสื่อ” ที่กระจายผ่านโรงเรียนผู้สูงอายุที่มีอยู่ทั่วประเทศ

       การทำสิ่งนี้จะช่วยเหลือคนทุกข์ยากได้มาก ผมทราบเพราะมีเพื่อนของแม่อายุ 80 กว่าปี อยู่ตัวคนเดียว มีเงิน 1 ล้านกว่าบาท สะสมจากเงินบำนาญทุกเดือน แต่ถูกหลอกลวงไปหมดเลย คุณน้าซึมเศร้า และทุกข์ใจมาก จนถึงไม่อยากอยู่ต่อไปด้วย มีการคำนวณโดยนักวิชาการจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยว่า ในหลายปีที่ผ่านมาอาจจะมีผู้สูงอายุถูกหลอกลวงออนไลน์ถึง 4.1 ล้านคนการสื่อสาร Message “หยุด คิด ถาม ทำ” จึงเป็นหัวใจสำคัญที่ผู้สูงอายุทุกคนควรจะได้รับรู้

       หลายคนที่อยู่ในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพฯ คงคิดว่า เป็นไปได้จริง หรือที่ผู้สูงอายุไปรวมตัวกันทำกิจกรรมต่าง ๆ ในโรงเรียนผู้สูงอายุ แต่ในเขตต่างจังหวัด ผู้สูงอายุหลายคนที่เป็นกลุ่มชอบเข้ากิจกรรมสังคม หรือเรียกว่าติดสังคม มักจะรวมตัวกันทำกิจกรรมต่าง ๆ

       ตัวอย่างชุมชนบ้านมหาโพธิ ที่ผมอาศัยอยู่ในเขตเทศบาลเมือง จ.น่าน มีกลุ่มผู้สูงอายุ และ อสม. รวมตัวกันคัดแยกขยะรีไซเคิล นำไปขาย และนำเงินช่วยเหลือเป็นค่าฌาปนกิจสงเคราะห์ให้คนในชุมชน การกระจายชุดเรียนรู้ไปให้ถึงทุกชุมชนผ่านกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ไปยังโรงเรียนผู้สูงอายุจึงเป็นไปได้จริง

       สำหรับโครงการอารยสถาปัตย์ เป็นโครงการที่สำคัญมาก มีอาจารย์ผู้ใหญ่ท่านหนึ่งอายุ 80 ปี เคยเล่าว่า ตั้งแต่อายุ 65 ปี แค่หันหลังเร็วก็ล้มแล้ว ยิ่งถ้าพื้นไม่ราบเรียบ แค่สะดุดนิดเดียวก็ลงไปกองที่พื้นเลย ยิ่งอายุมากขึ้นยิ่งล้มบ่อยขึ้น โดยเฉพาะออกไปข้างนอก ในพื้นที่ไม่คุ้นเคย จะไม่กล้าเดินคนเดียว ต้องเกาะคนอื่นเดิน หรือเกาะราวทุกครั้ง จนไม่อยากออกไปนอกบ้าน และผู้สูงอายุยิ่งอายุมาก กระดูกยิ่งบางลง การหกล้มจะทำให้กระดูกข้อสะโพกหักได้ และทำให้อายุสั้นลงได้

       การทำให้ทุกพื้นที่มี Universal design หรือการออกแบบเพื่อคนทุกคน จึงเป็นส่วนที่สำคัญไม่เฉพาะผู้พิการ แต่กับผู้สูงอายุ ซึ่งวันหนึ่ง พวกเราทุกคนแม้แต่เด็กและคนหนุ่มสาว ก็ต้องกลายเป็นผู้สูงอายุ ดังนั้นพวกเราทุกคนต้องได้ใช้งานแน่ ๆ โดยเฉพาะพื้นที่สาธารณะที่ทุกคนต้องเข้าไปทำกิจกรรมต่าง ๆ ยิ่งต้องพัฒนาให้การออกแบบเป็นไปเพื่อคนทุกคน

       เมื่อครั้งที่ผมเป็นแพทย์ทำงานรักษาพยาบาล ผมมักจะถามคนไข้ที่หกล้ม กระดูกสะโพกหัก ว่า อะไรเป็นสาเหตุ ผมพบว่า รองเท้าที่เก่าจนสึก และห้องน้ำที่ลื่น ไม่มีราวจับ กระเบื้องที่พื้นผิวลื่นเกินไป ยิ่งมีฝนสาด ยิ่งทำให้ลื่นง่าย พื้นปูนที่มีตะไคร่จับ การใส่ถุงเท้าในฤดูหนาว เดินบนพื้นไม้ หรือพื้นกระเบื้องที่ลื่นทำให้ล้มง่าย

       แต่ถ้าเกิดเหตุนอกบ้าน มักเกิดที่วัด เพราะวัดจะปูกระเบื้องที่บันได และราวจับที่เป็นเกล็ดพญานาคเกาะได้ยาก ผู้สูงอายุจึงมักเดินขึ้นโดยไม่เกาะ ยิ่งถ้าหน้าฝนยิ่งล้มง่าย ในขณะที่ประเทศไทยก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์ การป้องกันการหกล้มของผู้สูงอายุ ทั้งผ่านการออกแบบเพื่อคนทุกคน

       ทั้งในที่ราชการ ที่สาธารณะ รวมถึงบ้านของตัวเอง และการออกกำลังกายสร้างกล้ามเนื้อสำหรับการทรงตัว การใส่รองเท้าที่เหมาะสม จึงเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้ผู้สูงอายุแข็งแรง และเป็น “พฤฒพลัง” (Active Ageing) เพื่อร่วมพัฒนาสังคมได้อย่างยาวนาน