ชวนกันมา ‘เปลี่ยน’ ต่อยอดภารกิจ ‘ลดพุง ลดโรค’

ที่มา: หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ

ภาพโดย สสส.

ปัจจุบันประเทศไทยมีคนอ้วนถึง 17 ล้านคน มีจำนวนเพิ่มขึ้นประมาณปีละ 4 ล้านคน และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งโรคอ้วนนอกจากจะส่งผลต่อภาพลักษณ์และบุคลิกภาพแล้วยังส่งผลโดยตรงถึงสุขภาพร่างกาย ทั้งเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดไขมันพอกตับ ไขมันในช่องท้อง ไขมันอุดตันในเส้นเลือด เกิดนิ่วในถุงน้ำดี โรคข้อเข้าเสื่อมก่อนวัยอันควร เป็นต้น

ในระยะ 10 ปีที่ผ่านมา สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ได้ดำเนินโครงการลดพุง ลดโรค เพื่อรณรงค์ให้ประชาชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่เป็นตัวการก่อภาวะอ้วนลงพุงและโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ล่าสุดได้จัดกิจกรรม "ชวนกันมา 'เปลี่ยน' ต่อยอดภารกิจ 'ลดพุง ลดโรค'" พร้อมมอบโล่รางวัลและประกาศนียบัตรแก่ 17 หน่วยงานต้นแบบ ภายใต้โครงการพัฒนาศักยภาพแกนนำสร้างเสริมสุขภาวะลดพุง ลดโรค

เบญจมาภรณ์ ลิมปิษเฐียร ผู้อำนวยการศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สสส. กล่าวว่า สสส. ให้ความสำคัญกับการลดพฤติกรรมเสี่ยงที่เกิดจากการกินอาหารไม่ครบโภชนาการ ติดรสหวาน มัน เค็มจัด และไม่ขยับร่างกาย จึงเชิญชวนให้คนทุกวัยปรับพฤติกรรมการกินอาหารอย่างเหมาะสมด้วยหลัก 2:1:1 คือ  ผัก 2 ส่วน โปรตีน 1 ส่วน คาร์โบไฮเดรต 1 ส่วน และเคลื่อนไหวให้ครบ 150 นาที ต่อสัปดาห์ โดยศูนย์เรียนรู้ฯ ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางในการเผยแพร่องค์ความรู้ นอกจากจัดนิทรรศการใน สสส. แล้ว ยังสัญจรไปยังท้องถิ่น ซึ่งปีที่ผ่านมาออกสัญจรกว่า 20 จังหวัด และจัดตั้งศูนย์เรียนรู้ภูมิภาคถึง 8 แห่ง รวมถึงผลิตชุดกระเป๋าสื่อนิทรรศการ ยืมคืนเพื่อให้ผู้ที่สนใจนำไปใช้เผยแพร่ โดยสามารถติดต่อได้ที่ศูนย์เรียนรู้ภูมิภาค

"ศูนย์เรียนรู้ได้รับความร่วมมือจากโรงเรียน โรงพยาบาล และสถานประกอบการที่เห็นความสำคัญของการลดพุงลดโรค เข้าอบรมเพื่อพัฒนาศักยภาพแกนนำทั้งหมด 1,268 คน จาก 858 หน่วยงาน และเกิดเป็น 17 หน่วยงานที่นำองค์ความรู้กลับไปต่อยอดด้วยความตระหนักถึงสุขภาวะของบุคลากรอย่างยั่งยืน จนเกิดเป็นแผนการขับเคลื่อนงานอย่างเป็นรูปธรรม เช่น โรงพยาบาลสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ณ อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา สร้างเจ้าหน้าที่เป็นต้นแบบลดพุง ลดโรค โรงเรียนประถมนนทรี กทม. แก้ปัญหาเด็กไม่กินผักด้วยการปลูกผัก บริษัท ไทย ไดโซ แอโรโซล จำกัด จังหวัดชลบุรี ใช้หลัก 3 อ. (อาหาร  ออกกำลังกาย และอารมณ์) สร้างสมดุลระหว่างชีวิตกับการทำงานให้พนักงาน เป็นต้น" นางเบญจมาภรณ์ กล่าว

จิรัฐิติกาล ดวงสา นักโภชนาการชำนาญการ โรงพยาบาลจิตเวชนครราชสีมาราชนครินทร์ จังหวัดนครราชสีมา เล่าถึงการนำองค์ความรู้ไปต่อยอดในหน่วยงานว่า ในปี 2557 มีพนักงานอ้วนลงพุงกว่าร้อยละ 50 จึงให้พนักงานทั้ง 370 คน ใช้ KPI สุขภาพรายบุคคลตามเกณฑ์ที่ตั้ง โดยเน้นค่า BMI และรอบเอวที่เหมาะสม เช่น นาย ก. มีรอบเอว 90 เซนติเมตร หากลดได้  1 เซนติเมตรจะได้คะแนนบวกไปเรื่อย ๆ จึงทำให้ทุกคนมีกำลังใจ ลดความกดดัน และอยากทำต่อไปเรื่อย ๆ คณะแกนนำส่งเสริมการปรับพฤติกรรมด้วยตนเอง ให้ความรู้การดูแลสุขภาพด้วยหลัก 3 อ. (อาหาร อารมณ์ และออกกำลังกาย) จัดกิจกรรมออกกำลังกายทุกสัปดาห์ ยืดเหยียดกล้ามเนื้อด้วย 12 ท่าบริหารแบบไทย ๆ สลับกับการแกว่งแขนของ สสส. จนทำให้ปัจจุบันลดจำนวนพนักงานที่มีภาวะอ้วนลงพุงเหลือเพียงร้อยละ 12.3 เกิดบุคคลต้นแบบ เสริมสร้างแรงบันดาลใจให้คนในองค์กรและเกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพที่ดี

"ภูมิใจแทนทุกคนใน รพ. ที่ได้รับโล่รางวัล ความจริงแล้วตนทำงานด้านสุขภาพบุคลากรมา 19 ปี และทำ KPI รายบุคคลตั้งแต่ปี 2558 เมื่อสาธารณสุขจังหวัดมาชวนให้ร่วมอบรมจึงไม่ปฏิเสธ เพราะอยากได้องค์ความรู้ บทเรียนการทำงานจาก สสส. ซึ่งหน่วยงานก็ได้นำโปสเตอร์อ้วนลงพุง ชุดความรู้หวานมันเค็มและกินผัก 400 กรัม มาใช้ ระยะ 1 ปีที่ได้เข้าร่วมโครงการกับศูนย์เรียนรู้ สสส. ทำให้เกิดการดำเนินงานที่เป็นรูปธรรมชัดเจน รางวัลนี้จึงเป็นอีกหนึ่งการการันตีว่าการสร้างสุขภาวะที่ดีเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทุกหน่วยงาน เพราะเมื่อปลูกฝังสู่พนักงานได้ก็จะต่อยอดสู่ครอบครัวและคนรอบข้างได้ ทั้งการอ่านฉลากโภชนาการ การเพิ่มกิจกรรมทางกายและการกินตามโภชนาการ" นางจิรัฐิติกาล เล่า

เช่นเดียวกับ คมคาย พฤกษากร ครูชำนาญการ โรงเรียนวัดพระนอนหนองผึ้ง จ.เชียงใหม่ ที่บอกเล่าว่า ปกติโรงเรียนจัดกิจกรรมให้เด็กได้ออกกำลังกายให้เหมาะสมตามน้ำหนักและส่วนสูงมาโดยตลอด แต่ยังมีจำนวนนักเรียนที่มีน้ำหนักเกินเกณฑ์ถึงร้อยละ 13.68 เมื่อได้เข้าอบรมเมนู 2:1:1 กับศูนย์เรียนรู้ฯ จึงกลับไปตั้งโจทย์ว่าเด็กชอบกินขนมจึงต้องคิดค้นขนมที่มาจากธรรมชาติ ปลอดภัย ให้พลังงานน้อย ทำง่าย ใช้ต้นทุนต่ำและมีในท้องถิ่น ทำให้นึกถึงแปลงมะละกอในสวนเกษตรที่โรงเรียน เกิดเป็นนวัตกรรมแป้งมะละกอ ลดพุง โดยให้นักเรียนและผู้ปกครองเข้ามา มีส่วนร่วมในการผลิต ตั้งแต่การอบแป้ง บดปั่นแป้ง จนเป็นแป้งพร้อมปรุงอาหาร สามารถทำเป็นขนมต่าง ๆ เช่น ทองม้วน เครป ซึ่งหลังจากนี้จะขยายสู่การผลิตเมนูขนมเบรคอ่อนหวานต่อไป

นอกจากนี้ภายในงานมีกิจกรรมหลากหลาย อาทิ เครือข่ายคนไทยไร้พุงจัดนักโภชนาการสุขภาพมาให้คำแนะนำตรวจ BMI ตรวจวัดมวลกล้ามเนื้อ  การออกกำลังกาย การกินอาหารอย่างเหมาะสม นิทรรศการ Big Change ถอดบทเรียนของแกนนำ และไฮไลท์ที่นิทรรศการตะลุยอ้วนลงพุงของศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สสส. ที่จำลองการทำงานของหัวใจ ลำไส้ และกระเพาะมาให้เด็ก ๆ ได้เห็นการทำงานของอวัยวะภายในที่สัมพันธ์กับอาหารการกิน