Page 114 - แผนการดำเนินงาน สสส. ประจำปี 2561
P. 114
ผู้ต้องขังหญิงยังเป็นโรคมะเร็งปากมดลูกสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประชากรหญิงทั่วไป แรงงานที่ท�างานนอกระบบ
ประสบปัญหาด้านอาชีวอนามัยโดยหลักๆ มาจากสาเหตุที่เกี่ยวกับการท�างาน ประชากรมุสลิมมีอัตรา
การสูบบุหรี่และสัดส่วนการได้รับควันบุหรี่มือสองสูง คนไร้บ้านเป็นโรคเรื้อรังในอัตราที่สูง เป็นต้น
ความแตกต่างทางปัจจัยด้านเศรษฐกิจและสังคมเหล่านี้ได้ท�าให้ช่องว่างของสุขภาวะของประชากรไทย
มีความเหลื่อมล�้า
112 การสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพผ่านประชากรกลุ่มต่างๆ ที่มีปัจจัยด้านเศรษฐกิจและสังคมเป็น
เหตุที่น�าไปสู่ภาวะทางสุขภาพที่เหลื่อมล�้ากันจะช่วยสร้างความเป็นธรรมให้แก่สังคม การศึกษาโดย Diem
Tran et al. (2017) เสนอว่า การน�างบประมาณด้านรักษาพยาบาลประมาณ ๕ พันล้านดอลลาร์ใน ประเทศ
๗๕
สหรัฐอเมริกา มาจัดสรรใหม่โดยเน้นด้านการสร้างเสริมสุขภาพมากขึ้นทดแทนการรักษา จะสามารถป้องกัน
การตายได้ประมาณ ๑๐,๕๐๐ คนต่อปี ซึ่งงบประมาณที่ใช้ไปเพื่อการรักษานี้ไม่ได้มีผลด้านบวกต่อสุขภาพของ
ประชากรเลย Diem Tran et al. (2017) พบว่าประมาณร้อยละ ๓๐ ของค่าใช้จ่ายรักษาพยาบาลไม่ได้ช่วย
ท�าให้ประชากรมีสุขภาพดีขึ้น
ด้วยเหตุนี้ การท�างานเพื่อลดความเหลื่อมล�้าทางโครงสร้างหรือปัจจัยสังคมก�าหนดสุขภาพจึงไม่ใช่
เป็นเพียงการบรรเทาทุกข์ให้กลุ่มประชากรชายขอบหรือคนบางกลุ่มเท่านั้น หากเป็นการลดความเหลื่อมล�้า
ทางโครงสร้างของสังคมโดยรวม เพราะโครงสร้างความเหลื่อมล�้านั้นไม่ได้กระท�าต่อกลุ่มประชากรชายขอบ
เพียงกลุ่มเดียว หากครอบคลุมถึงกลุ่มประชากรทุกกลุ่มในสังคม (Social Gradient)
แผนการดำาเนินงานประจำาปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑
นอกจากนี้ แม้ว่ากลุ่มคนชายขอบจะมีความหลากหลาย แต่ก็ประสบสถานการณ์ปัญหาที่ท้าทายร่วมกัน
ดังนี้ (๑) ไร้ตัวตน ถูกมองข้าม (๒) ถูกผลักภาระ (๓) มีความเสี่ยงสูง (๔) ถูกกีดกันออกจากนโยบาย และ
(๕) มีจิตส�านึกจ�ายอม หรือยอมจ�านน
ความท้าทายของการท�างานเพื่อบรรลุความเป็นธรรมทางสุขภาพ ก็คือการท�างานลดความเหลื่อมล�้า
ผ่านปัจจัยทางสังคม ซึ่งจะสร้างการเปลี่ยนแปลงทั้งในระดับวิธีคิดและเชิงโครงสร้างได้ ต้องอาศัยยุทธศาสตร์
การสร้างแนวร่วมสนับสนุนจากกลุ่มอื่น นอกเหนือจากการเสริมพลังอ�านาจกลุ่มประชากรชายขอบแต่เพียง
อย่างเดียว เพราะ (๑) ประชากรทุกกลุ่มในสังคมได้รับประโยชน์จากการลดความเหลื่อมล�้าทางโครงสร้าง และ
(๒) ผู้คนกลุ่มอื่นที่ไม่ใช่กลุ่มชายขอบมีอภิสิทธิ์และต้นทุนทางสังคมมากพอที่จะมาหนุนเสริมอ�านาจต่อรอง
ของกลุ่มประชากรชายขอบ และสร้างระบบนิเวศของการขับเคลื่อนเชิงนโยบายที่เกื้อหนุนการตัดสินใจ
ร่วมกันได้
แม้ว่า สสส. จะก�าหนดให้ทุกแผนหลักด�าเนินงานโดยค�านึงถึงปัญหาความเหลื่อมล�้า แต่ก็มี
ความจ�าเป็นที่จะต้องให้ความส�าคัญเป็นพิเศษกับ “ประชากรกลุ่มเฉพาะ” ซึ่งได้แก่ประชากรบางกลุ่มที่มี
ทั้งความเปราะบาง (vulnerability) มีความเสี่ยง (risk) หรือต้องการกระบวนการพิเศษในการเข้าถึงการ
สร้างเสริมสุขภาพ สุขภาวะ อันถือเป็นปัจจัยส่งผ่านสังคมก�าหนดสุขภาพ (intermediary determinants)
ที่ท�าให้สูญเสียสุขภาวะ เข้าไม่ถึงบริการ และไม่ได้รับประโยชน์จากการส่งเสริมสุขภาพตามนโยบายในภาพรวม
การสร้างเสริมสุขภาวะส�าหรับประชากรกลุ่มต่างๆ เหล่านี้ จึงต้องมีการท�างานผ่านปัจจัยสังคมก�าหนด
๗๕ Diem Tran, L., Zimmerman, F. J., & Fielding, J. E. (๒๐๑๗). Public health and the economy could be served by real-
locating medical expenditures to social programs. Population Health, ๑๘๕–๑๙๑.
