แรงกดดันของวัยรุ่นจีน

เมื่อวันอาทิตย์ที่ผ่านมา มีงานประชุมสัมมนาระดับประเทศว่าด้วยปัญหาเยาวชนจีนจัดขึ้นที่มหานครปักกิ่ง ที่จริงหากมองอย่างผิวเผิน รายงานข่าวเกี่ยวกับงานสัมมนาชิ้นนี้ก็อาจดูเหมือนกิจกรรมทางวิชาการปกติธรรมดาชิ้นหนึ่งในประเทศจีน วันๆ หนึ่งมีงานสัมมนาทำนองนี้ไม่รู้กี่ร้อยกี่พันงาน แต่ที่ผมเอามาเป็นประเด็นชวนคุยกับท่านผู้อ่านที่รักในคราวนี้ ก็เพราะในระยะหลังมีข่าวเกี่ยวกับวัยรุ่น
เยาวชนจีน ในทางที่เป็นแง่มุมลบ ปรากฏทางหน้าสื่อของประเทศจีน เพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆบรรดาผู้ใหญ่ที่รับผิดชอบบริหารประเทศก็ปวดหัววิเคราะห์หาสาเหตุไปต่างๆ นานาทำให้เห็นได้อย่างชัดเจนว่าปัญหาวัยรุ่นหรือเยาวชนจีนกำลังจะไต่ระดับมาเป็นปัญหาสังคมที่สำคัญในลำดับต้นๆ ไม่ใช่ว่าจะเรียบร้อยอยู่ในระเบียบวินัยเคร่งครัด อย่างที่หลายท่านอาจจินตนาการภาพว่าสังคมคอมมิวนิสต์น่าจะเป็น

ขอวกกลับเข้าประเด็นข่าวของสำนักข่าวซินหัวฉบับเมื่อวานนี้ ในที่ประชุมสัมมนา ได้มีการนำเสนอผลการวิจัยแบบสำรวจ พบว่าเด็กจีนกว่า 30 ล้านคน กำลังมีปัญหาหนักกว่าร้อยละ 40 ของนักศึกษาในระดับอุดมศึกษาของจีน ตกอยู่ในสภาวะ เครียด ซึมเศร้า และหมดอาลัยกับอนาคตไม่รู้ว่าจบไปแล้วจะมีงานหรือหางานอะไรทำได้ ร้อยละ 84
ของนักเรียนมัธยมจีน มีอาการเครียดและถูกกดดัน มีปัญหากับการนอนหลับ ร้อยละ50ของนักเรียนระดับประถมมีพฤติกรรมก้าวร้าว ไม่สามารถสมาคมกับคนทั่วไปแบบปกติ รู้สึกอับอายและไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง นอกจากนี้ปัญหาที่เยาวชนทุกกลุ่มมีร่วมกันก็คือ ความรู้สึกที่แปลกแยกจากพ่อแม่ผู้ปกครอง ต่างฝ่ายต่างดูเหมือนไม่เข้าใจโลกของอีกฝ่ายหนึ่ง กลุ่มนักวิจัยที่นำเสนอผลสำรวจให้ความ

เห็นว่าปัญหาเหล่านี้น่าจะมีที่มาจากปัจจัยหลัก คือความเปลี่ยนแปลงในโครงสร้างทางสังคม และปัจจัยการที่ประเทศถูกผลักดันเข้าสู่สังคมอุตสาหกรรมอย่างรวดเร็วภายในชั่วเวลาเพียงหนึ่งรุ่นอายุคนในด้านโครงสร้างทางสังคม นโยบายมีลูกได้เพียงหนึ่ง ทำให้ครอบครัวกลายเป็นครอบครัวเดี่ยวขนาดเล็ก ไม่มีเพื่อนรุ่นอายุเดียวกันหรือพี่น้องที่จะให้คำแนะนำปรึกษา หรือที่ระบายทุกข์ในใจ ส่วนเรื่องการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่สังคมอุตสาหกรรมก็ส่งผลทำให้ครัวเรือนจำนวนมากสูญเสียหัวหน้าครอบครัวที่จะช่วยอบรมดูแลลูกเพราะต้องจากบ้านไปตะเวนหางานทำ หรือในกรณีที่ทั้งแม่และลูกต้องโยกย้ายออกจากถิ่นฐานเดิมในชนบทเพื่อติดตามหัวหน้าครอบครัวเข้าสู่เมือง อันเป็นแหล่งรวมของอาชีพการงานที่อาจดูมีอนาคตมากกว่า โอกาสที่จะสามารถอาศัยความเหนียวแน่นของชุมชนเดิมในการช่วยสอดส่องดูแลพฤติกรรมเด็กก็แทบจะไม่มีเหลือ เมืองกลายเป็นนิคมผู้โยกย้ายหางานทำ หรือเป็นชุมคน แต่ไม่ใช่ชุมชนทางสังคมอีกต่อไป

ผลงานวิจัยชิ้นอื่นๆ ที่นำเสนอในเวทีสัมมนาเดียวกันนี้

ที่ผ่านมาดูเหมือนสังคมจีนก็รับรู้อยู่ว่ามีปัญหาดังกล่าวในหมู่เยาวชนของตัว แต่ยังไม่พร้อมที่จะยอมรับว่ารากเหง้าของปัญหาที่แท้จริง การพัฒนาประเทศแบบก้าวกระโดดย่อมต้องแลกด้วยต้นทุนทางสังคมที่แพงเอาการทีเดียว การเลี่ยงปัญหาด้วยการโทษเด็กว่าติดเกมออนไลน์ หรือจับเด็กไปฝังเข็มลดความเครียด (เป็นเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในจีน เพราะผู้ปกครอง จำนวนมากและหมอแผนจีนยืนยันกันว่าการฝังเข็มสามารถลดความเครียดก่อนการสอบเข้ามหาวิทยาลัยได้) หรือการประกาศว่าน้ำมันปลาทะเลสามารถลดระดับความเครียดในเด็กวัยรุ่นได้นอกจากไม่ช่วยแก้ปัญหาแล้ว ยังอาจชักนำให้สังคมแก้ไขปัญหาผิดฝาผิดตัวอีกต่างหาก ในที่ประชุมมีนักวิชาการบางคนถึงกับแสดงความกล้าหาญตำหนิวิจารณ์นโยบายลูกคนเดียว ว่าสมควรที่จะได้รับการทบทวนยกเลิก หรือมิเช่นนั้น รัฐบาลก็ควรต้องออกมารับผิดชอบดูแลปัญหาของครอบครัวที่มีลูกเพียง คนเดียวอย่างเป็นจริงเป็นจังมากยิ่งขึ้น หรือพร้อมที่จะเผชิญกับปัญหาที่เด็กกว่า 30 ล้านคนนี้จะก่อให้กับสังคมจีนในอนาคตอันใกล้

ยังชี้ให้เห็นถึงแนวโน้มที่น่าห่วงอีกหลายประการ กล่าวคือจำนวนเด็กวัยรุ่นที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับยาเสพติดเริ่มปรากฏเพิ่มมากขึ้น จำนวนเด็กที่เข้าไปในเกมออนไลน์ที่เน้นใช้ความรุนแรงมีมากขึ้น มีกรณีใช้ความรุนแรงทำร้ายร่างกายกันในหมู่เยาวชน ทั้งในและนอกโรงเรียนเพิ่มมากขึ้น กรณีเด็กมีความสัมพันธ์ทางเพศก่อนวัยอันควร กรณีท้องและมีบุตรก่อนการสมรส และที่ร้ายสุด คือจำนวนกรณีเด็กฆ่าตัวตายหรือพยายามฆ่าตัวตาย ตามข้อมูลจากโรงพยาบาลเพิ่มสูงขึ้นจนน่าตกใจ

พวกเราชาวไทยได้รู้เห็นปัญหาของจีนแล้ว ก็อาจหัวเราะไม่ออก เพราะดูเหมือนเราก็ตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่ได้ดีไปกว่าจีนเท่าใดนัก เรามีเด็กเครียดเพราะต้องเตรียมตัวสอบแข่งขันเข้า ม.1 เข้า ม.4 เข้ามหาวิทยาลัย ชีวิตเด็กไทยคนหนึ่งมีเรื่องให้เครียดได้หลายรอบ เรามีปัญหาเด็กติดเกมออนไลน์เช่นเดียวกันกับจีน แม้ว่าตัวเลขอาจไม่มากเท่า เรามีเด็กใจแตกอยู่กินฉันสามีภรรยาตั้งแต่ยังเช่าหอพักเรียนหนังสืออยู่มัธยมปลาย เรามีเด็กติดยาติดอบายมุข เรามีเด็กใช้ความรุนแรงตีกันไม่เว้นทั้งเด็กผู้หญิงเด็กผู้ชาย แต่หากพิจารณาในแง่ทุนทางสังคมและวัฒนธรรมแล้ว ประเทศไทยเราอาจจะยังพอแลเห็นอนาคตในการแก้ไขเยียวยาได้ง่ายกว่าปัญหาของจีน แต่นั่นหมายความว่าเราอาจต้องตั้งสติให้ดีเวลาที่คิดอ่านดิ้นรนจะรีบพัฒนาให้ได้รวดเร็วเหมือนอย่างประเทศอื่นๆ ทั้งหลาย อันที่จริงโลกนี้มีตัวอย่างบทเรียนให้เห็นมามาก เสียแต่ว่าผู้คนส่วนใหญ่ดูเหมือนแกล้งทำเป็นไม่รู้และไม่คิดจะเรียนรู้จากบทเรียนต่างๆ เหล่านั้น เรื่องหลาย

เรื่องที่ว่าด้วยการพัฒนาทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม หรือแม้แต่การเมือง ชาติในยุโรปในอเมริกา ที่เห็นเจริญๆ กันอยู่ทุกวันนี้ผ่านประสบการณ์แก้ไขปัญหาผิดแล้วแก้ใหม่ซ้ำอยู่เป็นเวลาหลายร้อยปี กว่าจะมาเป็นอย่างที่เห็นในทุกวันนี้ การปฏิวัติอุตสาหกรรมเมื่อแรกเริ่มต้น ทำลายชนบทและครอบครัวชาวอังกฤษจนเสียหายย่อยยับอย่างมหาศาล สังคมอังกฤษใช้เวลากว่าร้อยปีในการลองผิดลองถูกค่อยๆ เยียวยาแก้ไข กว่าจะมั่นใจเดินหน้าพัฒนาอุตสาหกรรมต่อได้ ใครที่เคยคิดอิจฉาความมหัศจรรย์ของจีนในการพัฒนาเศรษฐกิจ ที่พลิกประเทศจากหน้ามือเป็นหลังมือได้ในชั่วเวลาแค่ 30 ปี คงต้องหยุดนั่งทบทวนดูว่าอยากเป็นแบบจีนจริงๆ หรือ

ที่มา: หนังสือพิมพ์สยามรัฐ

เรื่องโดย : พรชัย ตระกูลวรานนท์