เทศกาลสื่อสร้างสรรค์เพื่อเด็กชาติพันธุ์

กิจกรรมการเดินทางของลูกยางนา โครงการเพาะเมล็ดพันธุ์ด้วยหัวใจฯ เพื่อรู้เท่าทันสื่อและผลิตสื่อสร้างสรรค์ในการอยู่ร่วมกันอย่างสันติของเด็กทุกชาติพันธุ์

“เด็กชาติพันธุ์ในประเทศไทย” หมายรวมถึงเด็กชนกลุ่มน้อยต่างๆ ทั้งที่บัตรสีต่างๆ และที่ยังไม่ได้รับเอกสารหรือสิทธิใดๆ   รวมถึงเด็กต่างชาติ จากประเทศเพื่อนบ้าน คือ พม่า ลาว กัมพูชา ที่เข้ามาอยู่ในประเทศไทยทั้งที่เป็นแรงงานเด็ก เป็นผู้ติดตามแรงงานต่างชาติ และกลุ่มเด็กที่เกิดในประเทศไทย

ข้อมูลสถิติจากสำนักงานส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้และคุณภาพเยาวชน (สสค.) สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแห่งชาติปี และสำนักงานสถิติแห่งชาติพบว่า พ.ศ. 2553 และ 2554 ในประเทศไทยมีประชากรเด็กจำนวน 23 ล้านคน มีเด็กด้อยโอกาสและที่ตกอยู่ในสภาวะยากลำบากจำนวน 5 ล้านคน มีกลุ่มเด็กไร้รัฐไร้สัญชาติจำนวน 30,000 คน กลุ่มเด็กในชุมชนเมืองกรุงเทพมหานครอายุ 0-14 ปี จำนวน 1,113,525 คน กลุ่มเด็กที่อยู่ห่างไกลในชนบทที่ถูกทอดทิ้งให้อยู่กับผู้สูงอายุ 160,000 คน

กิจกรรมการเดินทางของลูกยางนา เป็นโครงการเพื่อรู้เท่าทันสื่อและผลิตสื่อสร้างสรรค์ ในการอยู่ร่วมกันอย่างสันติของเด็กทุกชาติพันธุ์ โดยเฉพาะกลุ่มเด็กชาติพันธุ์ที่เข้ามาเป็นแรงงานเด็ก มีจำนวนหลายร้อยคนต่อปีที่อยู่ในสภาพงานที่เป็นรูปแบบที่เลวร้าย และอันตรายต่อสุขภาพทางร่างกายและจิตใจของเด็กโดยตรง และยังไม่เข้าสู่ระบบการคุ้มครอง และไม่สามารถเข้าถึงการคุ้มครอง ส่งผลกลุ่มเด็กชาติพันธุ์บางกลุ่มตัดสินใจเข้าสู่ตลาดแรงงานก่อนวัยอันควร  

เนื่องจากสื่อกระแสหลักมีจุดเน้นในเรื่องของธุรกิจ การบริโภคนิยม ความรุนแรง และสื่อที่แบบอย่างในพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมทั้งเรื่องเพศและการดำเนินชีวิต ประกอบกับมีการเผยแพร่ข้อมูลของกลุ่มเด็กชาติพันธุ์ในเชิงลบ เช่น ความไม่น่าไว้วางใจ ความสกปรกและเป็นผู้แพร่เชื้อ ความซื่อและความเด๋อด๋า การล้อเลียนด้านภาษาและวัฒนธรรม เป็นต้น 

ในทางกลับกันเด็กชาติพันธุ์มักจะไม่ค่อยได้รับข้อมูลที่เป็นประโยชน์ จากสื่อแขนงต่างๆ และไม่มีโอกาสที่จะเผยแพร่ข้อมูลที่สะท้อนสภาพชีวิต ปัญหา และความต้องการของตนเองที่ส่งถึงสังคม 

มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก (มพด.) โดยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จึงร่วมกับองค์กรภาคีที่ดำเนินงานกับกลุ่มเด็กชาติพันธุ์ และเครือข่ายสื่อที่จะมามีส่วนร่วมในการสร้างความรู้ความเข้าใจทั้งต่อเด็กในสังคมทั่วไป เด็กกลุ่มเสี่ยง แรงงานเด็ก นายจ้าง และคนในสังคมทุกภาคส่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ปฏิบัติงานและกลุ่มเด็กชาติพันธุ์ ที่จะเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการป้องกันและแก้ไขปัญหาที่ดียิ่ง 

เมื่อวันที่ 25 กันยายน 2554 ที่ผ่านมา ได้มีการจัดงาน “เทศกาลสื่อสร้างสรรค์เพื่อเด็กชาติพันธุ์” ขึ้นที่ ศูนย์สันติคาม มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ซอยสุขุมวิท 107 ขึ้น มีเด็กเชาติพันธุ์ กว่า 100 คน มากันหลายจังหวัด ทั้งภาคเหนือ กลางและใต้ มานำเสนอผลงานให้ผู้ใหญ่ใจดีได้รับชมอย่างน่าสนใจ

สื่อ clay animations กลุ่ม แสงแห่งเยาวชน (ray of youth) ในโครงการ หุ่นเงา เรื่อง unity is strength (ความสามัคคีคือพลัง) เนื้อหาโดยย่อ คือต้องการให้กลุ่มชาติพันธุ์พม่ามีความสามัคคีกัน เรื่อง “จุดเริ่มต้น….” มีเนื้อหาที่บอกถึงความเป็นชาติพันธุ์ของตนเอง และความเป็นมาของการอพยพย้ายถิ่นเข้ามาพำนักในประเทศไทย รวมถึง ปัญหาต่างๆ ที่ตามมาของการมาอยู่ประเทศไทย และต้องการสื่อให้ทุกคนเข้าใจตัวตนของตนเอง เรื่อง “กฎจราจร” เป็นเรื่องราว การเสียชีวิตของเด็กและครอบครัวพม่า โดยอุบัติเหตุทางถนนในพื้นที่ จากสาเหตุของการไม่รู้กฎจราจร ทำให้น้องๆ คิดทำสารคดีให้ความรู้เรื่องการใช้รถ ใช้ถนนและกฎจราจรแก่เด็กๆ พม่าในพื้นที่อำเภอแม่สอด
 
กลุ่มเด็กละอ่อนดอย สื่อ หุ่นเงา โครงการ กังฟูแคน ซึ่งเป็นการแสดงเรื่องราวภูมิปัญญาการค้นพบเครื่องดนตรีและตำนานของแคนม้ง ของชนเผ่าม้ง ที่สืบทอดกันมา จนถึงปัจจุบัน และกำลังจะสูญหายไป เพราะเหลือผู้เฒ่าในหมู่บ้านเพียงคนเดียวที่สามารถเล่น “แคนม้ง” ได้

สำนักงานคาทอลิกสงเคราะห์ผู้ประสบภัยและผู้ลี้ภัย (โคเออร์)กลุ่มเด็กต่างชาติจากค่ายผู้ลี้ภัยแม่หละ จังหวัดตากโครงการผลิตสื่อ“ละครหุ่นเงา เพื่อบอกความเป็นเราเด็กในแคมป์”

ต่อมาเป็นน้องๆ จากภาคกลาง อาทิ สื่อมิวสิควีดีโอ โครงการพาน้องเที่ยวงานสงกรานต์สมุทรสาคร กลุ่มเด็กดีมยช. โครงการ clay animations เรื่อง “ลูกปลาเกเร” สื่อหนังสั้น จากกลุ่มแสงสว่าง 54 เรื่อง “เรียนแล้วดีอย่างไร” จาก  
บ้านแรกรับเด็กชายบ้านปากเกร็ด เรื่อง “คุณธรรมนำใจปั้นดินให้เป็นดาว” กลุ่มชาติพันธุ์ของฉัน วัดศรีสุทธาราม เรื่อง “นักเรียนใหม่” ศูนย์สันติคาม กลุ่มสโมสรเพื่อนงานโครงการ สื่อมิวสิควีดีโอเรื่อง ชีวิตแรงงานเด็กต่างชาติ, รอยยิ้มต่างแดน

สุดท้าย สื่อจากน้องๆ ภาคใต้ ผลิตสื่อการแสดงวัฒนธรรม, ละครหน้าขาว ได้แก่ เรื่องเล่าจากคนกลุ่มน้อย จากกลุ่ม youth out reach เพื่อส่งเสริมทักษะเยาวชน โครงการแสดงละครวัฒนธรรม เรื่อง “ระบำชนเผ่า” จากกลุ่ม plan เยาวชนมอแกน เพื่อบอกเล่าเรื่องราวของกลุ่มชนพม่า และกลุ่มมอแกนที่อยู่ในประเทศ ว่าที่มาของพวกเขามาจากไหน และมีวัฒนธรรมการดำรงอยู่อย่างไร รวมถึงการละเล่นต่างๆ ของกลุ่มชาติพันธุ์
 
จากศูนย์มาริส มิสชั่น จ.ระนอง ในโครงการรณรงค์ให้ผู้ปกครองเห็นคุณค่าของการศึกษา โดยกลุ่ม future of children แสดงละครใบ้หน้าขาว เรื่อง “ความรุนแรงในครอบครัว” บอกถึงความรุนแรงในครอบครัวที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน และปัญหาครอบครัวหากทุกฝ่ายช่วยกันสอดส่องและสร้างความเข้าใจกับพ่อแม่ความรุนแรงก็จะลดลง เด็กควรจะได้รับการปกป้องคุ้มครองดูแลจากผู้ใหญ่

การทำงานในโครงการนี้ มุ่งเน้นการจัดองค์ความรู้และขยายแนวคิดในเรื่อง การเท่าทันสื่อ การผลิตสื่อสร้างสรรค์โดยการมีส่วนร่วมของเด็ก และการเพิ่มปริมาณพื้นที่สร้างสรรค์สำหรับเด็กทุกชาติในประเทศไทย เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสันติ โดยเกิดจากเด็กมีส่วนร่วมในการถ่ายทอดข้อมูลของตนเองผ่านสื่อสร้างสรรค์ในรูปแบบต่างๆ ได้แก่ clay animation ละครใบ้ ละครหุ่นเงา สารคดีสั้น และการแสดงทางวัฒนธรรม ให้สังคมได้รับรู้เรื่องรวมของพวกเขาแม้จะไม่ใช่คนไทยโดยสมบูรณ์แต่พวกเขาก็อยู่ในฐานะ “เด็ก” และเป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทยในขณะนี้เช่นเดียวกัน