ดึงศักยภาพท้องถิ่น คืนสิทธิคนไร้บ้าน
ปัญหาคนไร้บ้าน เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นในเมืองใหญ่หลายแห่งทั่วโลก สาเหตุจากการพัฒนาของเมืองที่อาจก่อให้เกิดความไม่สมดุลในการพัฒนาคุณภาพของทรัพยากรมนุษย์ สำหรับต่างประเทศ คนไร้บ้านไม่ได้ก่อให้เกิดปัญหาด้านการจัดการบริหารพื้นที่เท่านั้น แต่ยังเป็นที่มาของปัญหาอาชญากรรม และส่งผลกระทบ ไปถึงความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของคนทั่วไปอีกด้วย
ในประเทศไทยเอง คนไร้บ้าน มีที่มาจากปัญหาใหญ่ 2 ประการ อันดับแรก คือ เรื่องความยากจน ทำให้คนที่ไม่มีอาชีพ จำเป็นต้องทิ้งที่อยู่อาศัยมาใช้ทรัพยากรสาธารณะเพื่อประทังชีวิต กับอีกปัญหาหนึ่ง คือ คนที่เข้าสังคมไม่ได้ ไม่มีพื้นที่ให้กับตัวเองในระบบครอบครัว หรือสังคมที่ตนเองเคยร่วมอาศัยอยู่ และสิ่งที่ทำให้หลายฝ่าย วิตกกังวลคือ การที่เยาวชนเลือกที่จะออกจากครอบครัว หรือ ออกจากบ้านที่มีปัญหามาเร่ร่อนบนท้องถนน หรือสวนสาธารณะ ซึ่งอาจ ตกเป็นเหยื่อของความรุนแรง อาชญากรรม หรือเป็นผู้ก่อเหตุเสียเอง
สำนักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ หรือ สสส. เล็งเห็นความสำคัญของปัญหาดังกล่าว จึงร่วมมือกับหน่วยงาน องค์กร และเครือข่ายภาคประชาสังคม โดยเริ่มศึกษาพื้นที่ใน จ.ขอนแก่น ซึ่งเป็นหนึ่งในพื้นที่ ที่พบปัญหาเพื่อร่วมกันพัฒนากลไกระดับพื้นที่แก้ไขปัญหาคนไร้บ้าน และการดำเนินงานนำร่องสู่การเป็นพื้นที่ต้นแบบเพื่อแก้ปัญหาคนไร้บ้าน อย่างยั่งยืน
ดร.ประกาศิต กายะสิทธิ์ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุน สุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ (สำนัก 9) สสส. กล่าวว่า "ชุมชนท้องถิ่น มีบทบาทในเรื่องนี้มาก เพราะความยั่งยืนจริงๆ คือการสร้างสังคม และครอบครัวที่อบอุ่น" และอธิบายต่อว่า อันที่จริงแล้วชุมชนจะเป็นจุดหลักที่จะช่วยกันป้องกันปัญหาเหล่านี้ในเบื้องต้นได้
"ผมเชื่อว่าทุกคนมีจุดเกาะเกี่ยว ทุกคนมีรากของตัวเอง แม้จะมี ความเจ็บปวด แม้จะพยายามไม่นึกถึง ไม่ยอมรับ ทำยังไงคนที่เกิดปัญหา จะไม่หนีออกมาจากชุมชน ทำยังไงชุมชนจะมีส่วนไปช่วยให้เขากลับมาเข้มแข็งเหมือนเดิม ครอบครัวก็มีส่วนมากๆ ปัญหาในอนาคตสามารถป้องกันได้จากเด็กเลย เพราะถ้าเด็กอยู่ในชุมชนไม่ได้ เขาจะกลายเป็น จุดปัญหาใหม่ ทั้งยาเสพติด เด็กเร่ร่อน การค้ามนุษย์ ลักขโมย"
ดร.ประกาศิต บอกอีกว่า การขับเคลื่อนในภาพรวมจะทำ 3 ส่วน ด้วยกัน ในเบื้องต้นได้ร่วมกับภาคประชาสังคมที่จะทำงานกับ กลุ่มเป้าหมายโดยตรง โดยดำเนินการเรื่องของบัตรประจำตัวประชาชนเพราะนั่นถือเป็นกุญแจดอกแรกที่จะช่วยให้คนไร้บ้านสามารถ เข้าถึงสิทธิ และสวัสดิการขั้นพื้นฐานที่มนุษย์ และคนไทยพึงมี
บรรยากาศพบปะคนไร้บ้าน เทศบาลนครขอนแก่น
"ส่วนที่สอง เราพบว่าคนไร้บ้านมีข้อมูลส่วนตัวน้อยมาก อาจเป็น เพราะย้ายที่อยู่ไปเรื่อยๆ และไม่เปิดเผยตัวตน เวลาที่เราเรียกขอลงทะเบียน ขอประวัติอาจจะมีปัญหา เพราะฉะนั้นข้อมูลส่วนนี้จะยากมาก เราจึงมีทีมวิชาการที่เข้ามาช่วยกันดูว่า จะแก้ปัญหาส่วนนี้ ยังไง และทำให้พวกเขากลับเข้ามาได้อย่างไร ส่วนที่ 3 คือ การผลักดัน ด้านนโยบาย โดยให้เกิดการบูรณาการด้านนโยบาย เพราะฉะนั้นในภาพรวมของ สสส.การทำงานมุ่งเน้นทั้ง 3 ส่วน ทั้งภาคสังคม วิชาการและการผลักดันด้านนโยบาย" ผอ.สำนัก 9 อธิบาย
ในขณะที่ นายมนตรี สิงหปุณณภัทร รองนายกเทศมนตรีนครขอนแก่น เล่าถึงสถานการณ์คนไร้บ้านในปัจจุบันว่า ได้รับการดูแลจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องค่อนข้างดีขึ้น โดยพยายามเข้าไปในข้อมูลเชิงลึกว่า เหตุที่พวกเขาเหล่านี้ต้องไร้บ้านเพราะอะไร ซึ่งวันนี้ จังหวัดของแก่นได้เร่งดำเนินการโครงการช่วยเหลือคนไร้บ้าน และสานต่อการทำงานอย่างเป็นรูปธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการรวบรวมประวัติ และอัตลักษณ์ ทำให้คนไร้บ้านที่ไม่มีบัตรประชาชนได้มีบัตรของตัวเอง เพื่อให้สามารถใช้สิทธิต่างๆ อย่างน้อยคือ สิทธิในการรักษาพยาบาล ก่อนจะค่อยๆ นำพาคนกลุ่มนี้กลับเข้าสู่ระบบสังคม ซึ่งก็เป็นเรื่องที่ไม่ง่ายนัก แต่ก็ยังมีความหวังที่จะทำให้ดีขึ้นได้
แม้จะเป็นเป้าหมายระยะยาว แต่การเริ่มคิด เริ่มสร้างและวางกรอบ การทำงานในเรื่องนี้ ก็จะเป็นหนึ่งในกลไกขับเคลื่อนสังคม และคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้น ปัญหาคนไร้บ้านก็จะค่อยๆ ลดลงได้ ในขณะที่สวัสดิภาพ และความปลอดภัยของผู้คนในชุมชนต่างๆ ก็จะดีขึ้นตามได้ด้วยเช่นเดียวกัน
ที่มา : หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ
