15 จุดเปลี่ยนสุขภาพดีของคนไทย

ที่มา : กรุงเทพธุรกิจ 

แฟ้มภาพ

"สสส. ไม่ได้ทำหน้าที่ เพียงแค่บริหารเงินกองทุนที่ได้จากภาษีเหล้าและบุหรี่ หากแต่การทำงานของ สสส.ยังรวมถึงการเชื่อมโยงกับภาคีเครือข่ายที่จะลงพื้นที่ใกล้ชิดกับชุมชน เพื่อขับเคลื่อนแนวคิด ทฤษฎี สู่การปฏิบัติให้เกิดผลสัมฤทธิ์ การเดินทางกว่าทศวรรษครึ่งของ สสส.  จึงไม่ใช่การทำงานที่โรยด้วยกลีบกุหลาบ แต่เป็นการทำงานที่เกิดจากพลังแห่ง ความเข้มแข็งของทุกภาคส่วน"

คำกล่าวของ พล.ร.อ. ณรงค์  พิพัฒนาศัย รองนายกรัฐมนตรี และประธานกรรมการกองทุนสนับสนุนการ สร้างเสริมสุขภาพ หรือ สสส. เนื่องในโอกาส ครบรอบ 15 ปีแห่งการทำงานขององค์กรสร้างสุขให้กับคนไทย เพื่อสร้างเสริมสุขภาพ ตาม พ.ร.บ. การสร้างเสริมสุขภาพ พ.ศ.2544 สะท้อนให้เห็นเส้นทางการทำงานของ สสส.และเครือข่าย ที่ก้าวเข้ามาร่วมงานในมิติทาง สังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมตลอด 15 ปี และกลุ่มคนเหล่านี้ก็ได้กลับมาเยือน สสส. เพื่อร่วมฉลองวาระที่น่ายินดีนี้ด้วยกันอย่างคับคั่ง เมื่อวันที่ 3 สิงหาคมที่ผ่านมา

บนเป้าหมายของการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนไทย ด้วยการลดทอนปัญหาด้านสุขภาพที่เกิดจากโรคที่ไม่ติดต่อเรื้อรัง  ที่กำลังคุกคามสุขภาวะของคนในบ้านเราในช่วง 10 ปีหลังที่ผ่านมา โจทย์นี้สามารถแก้ไขได้โดยการปรับเปลี่ยน "วิถีชีวิต พฤติกรรม และสิ่งแวดล้อม" ของคนไทย โดยอาศัยการศึกษา วิจัย การสนับสนุนของทั้งองค์กรภาครัฐ องค์กรเพื่อสังคม กลุ่ม จิตอาสา และภาคเอกชนต่างๆ เป็น ผู้ขับเคลื่อนร่วมกัน

"โครงการที่โดดเด่นของ สสส. มีอยู่มากมาย และเราทำงานกันอย่างต่อเนื่องจนเกิดผลเป็นรูปธรรม เช่น การรณรงค์ลดอัตราการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โครงการงดเหล้าเข้าพรรษาที่ในปัจจุบัน ตัวเลขของการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของคนไทย ในปี พ.ศ.2558 ลดลงมาเหลือเพียง 6.9 ลิตรต่อคนต่อปี จากเดิมในปี พ.ศ.2549 ตัวเลขดังกล่าวนี้สูงถึง 8.16 ลิตรต่อคนต่อปี นอกจากนั้น ยังมีการขับเคลื่อนตามโครงการสังคมปลอดบุหรี่ ที่วันนี้ตัวเลขอัตราการสูบบุหรี่ของคนไทยลดลงไปแล้วกว่า 20%" รองนายกรัฐมนตรี และประธานกรรมการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ กล่าว

สิ่งที่ สสส. ทำคู่ขนานไปกับการขับเคลื่อนด้านสุขภาวะดังกล่าวข้างต้น คือการผลักดัน ให้เกิดกฎหมายควบคุมด้านต่างๆ และ ทำให้เกิดมีผลบังคับใช้อย่างเป็นรูปธรรม นอกจากนั้นยังขับเคลื่อนกิจกรรมต่างๆ  ผ่านการประชาสัมพันธ์ การลงพื้นที่ชุมชนร่วมกับภาคีเครือข่ายต่างๆ สร้างการมีส่วนร่วมกับภาคประชาชนให้เกิดขึ้นจริง ก่อให้เกิดการตระหนักรู้ สังเกต คิดตาม จนทำให้โครงการมากมายสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดีจากการทำงานในรอบ 15 ปีที่ผ่านมา

"หากเปรียบ สสส. เหมือนกับต้นไม้วันนี้ คงต้องบอกว่า พวกเราได้เติบโตและผ่านประสบการณ์การเรียนรู้มาค่อนข้างยาวนาน งานของ สสส. ทำให้เกิดจุดเปลี่ยนทางสังคมจากการบริหารเงินภาษีบาป หรือภาษีเหล้า และบุหรี่ ที่องค์การอนามัยโลกยกย่องให้เรา เป็นต้นแบบของกลไกการบริหารการเงินจาก ภาษีเหล่านี้ เพื่อสร้างให้เกิดสุขภาวะที่ดี ได้อย่างยั่งยืน ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ วันนี้น่ายินดีครับที่เราได้ขยายผลการทำงานของเรา ไปสู่โครงการใหม่ๆ ให้กับหลายประเทศในภูมิภาคนี้ ทั้งมาเลเซีย มองโกเลีย ลาว และเวียดนาม ปลายทางของการทำงานก็คือการยกระดับคุณภาพชีวิต และสุขภาวะที่ดีของประชากรโลกเราด้วยนั่นเอง" ดร.สุปรีดา อดุลยานนท์ ผู้จัดการกองทุน สสส. กล่าว

ในงาน 15 ปี สสส. การเดินทางของความสุข ที่จัดขึ้นเมื่อต้นเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา จึงเป็นการรวบรวมความสำเร็จของการทำงานในหลากหลายมิติของกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ ไม่ใช่เพียงแต่เรื่องเหล้า และบุหรี่เท่านั้น หากแต่การเดินทางของความสุขนี้ยังเต็มไปด้วยแนวคิด และการสร้างสรรค์แรงบันดาลใจจากภาคีเครือข่ายที่จับมือทำงานร่วมกับ สสส.  ได้มีโอกาสเข้ามาร่วมถ่ายทอดความสำเร็จ อุปสรรค และกลเม็ดเคล็ดลับในการทำงาน ด้วยเป้าหมายที่เป็นหนึ่งเดียวกันคือการสร้างสุข และสร้างสังคมสุขภาวะ ซึ่งกลายเป็นวลีที่คนไทยคุ้นชินแล้วในวันนี้ ที่สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ เมื่อวันที่ 3 สิงหาคม บรรยากาศจึงคึกคัก และรายรอบด้วยนิทรรศการบอกเล่ากิจกรรม 15 สถานีหลักเต็มพื้นที่ของอาคาร

เริ่มตั้งแต่ เล่าเรื่องเหล้า บอกกล่าวความสำเร็จของสโลแกนที่คุ้นหูคนไทย  "จน เครียด กินเหล้า" จุดเริ่มต้นของการผลักดันให้เกิดข้อกฎหมายและมาตรการต่างๆ ในการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ให้เกิดผลบังคับใช้ได้จริงจนถึงปัจจุบัน

ปอดปลอดโปร่ง การขับเคลื่อนในแนวนโยบายเพื่อสร้างสังคมไร้ควันอย่างเป็น รูปธรรม เริ่มต้นจากการรณรงค์ไม่สูบบุหรี่ในที่สาธารณะ จนถึงการออกกฎห้ามโฆษณาแฝง เกี่ยวกับบุหรี่ในสื่อต่างๆ ตั้งแต่สื่อสิ่งพิมพ์ วิทยุ โทรทัศน์ จากจุดนี้เองทำให้อัตราการสูบบุหรี่ในประเทศไทยลดลงเหลือเพียง 19.9 เปอร์เซ็นต์ในปี พ.ศ. 2558

ถัดมาเป็นความสำเร็จของโครงการ  ตั้งสติ ก่อนสตาร์ท เพื่อรณรงค์ให้เกิดความปลอดภัยในการขับขี่ยานพาหนะ ด้วยการ ไม่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุบนท้องถนน โครงการดังกล่าวนี้เองที่ สสส. ต้องทำงานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ เพื่อทำให้มาตรการทางกฎหมาย และมาตรการทางสังคมเดินคู่ขนานไปด้วยกันอย่างไม่สะดุด

เป็นที่น่ายินดีว่าในช่วง 13 ปีที่ผ่านมา อัตราการเกิดอุบัติเหตุบนท้อนถนนอัน เนื่องมาจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ลดลงได้มากถึง 55.23 เปอร์เซ็นต์ โดย สสส. ยังคงเดินหน้าตั้งเป้าลดอัตราการ เสียชีวิตจากอุบัติเหตุบนท้อนถนนให้ได้อีก 50 เปอร์เซ็นต์ในปี พ.ศ.2563 ด้วย

โครงการ ขยับบ่อยๆ ดีที่สุด เป็นเบื้องหลังของแคมเปญระดับชาติ "แค่ขยับ= เริ่มออกกำลังกาย" หนึ่งในกิจกรรมที่ เสริมสร้างสุขภาพที่ดีให้กับคนไทยด้วยการปรับ เปลี่ยน พฤติกรรมในชีวิตประจำวัน  ที่ไม่ได้หมายถึงการออกกำลังกายหนักๆ  หากแต่เป็นการสร้างความเข้าใจใหม่ว่า  การขยับร่างกายจากการเดิน ขึ้นลงบันได หรือการเดินทาง การทำงานบ้าน ก็ทำให้ร่างกายได้รับประโยชน์ เป็นทัศนคติใหม่ที่เชื่อมโยงไปถึงแนวคิดในการลุกขึ้นมาออกกำลังกายที่ปฏิเสธไม่ได้ว่า วันนี้คนไทยคุ้นชินกับการออกกำลังกายกันมากขึ้น

โครงการด้านสุขภาวะที่สำคัญสำหรับคนไทยอีกประการหนึ่งคือ เรื่องของการเลือกรับประทานอาหาร "ว่าด้วยเรื่องการกิน" สสส. ทำงานร่วมกับหน่วยงานด้านอาหารปลอดภัย ไม่ว่าจะเป็นการสนับสนุนชุมชน เกษตรกร และพื้นที่ต้นแบบ เพื่อวางแผนการผลิตอาหารปลอดภัย มีมาตรฐาน และยังสร้างเครือข่ายตลาดรับซื้อ เพื่อให้ ผู้บริโภคที่อยู่ปลายทางแน่ใจได้ว่า อาหารที่เลือกรับประทานนั้นเป็นอาหารที่มีประโยชน์และปลอดสารพิษอย่างแท้จริง

กิจกรรมสวดมนต์ข้ามปี เกิดจากแนวคิดที่ต้องการลดกรณีอุบัติเหตุในช่วงข้ามคืนปีใหม่ 31 ธันวาคม ซึ่งทุกปีจะมีอัตราการเสียชีวิต และบาดเจ็บเพิ่มขึ้นจากการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในเทศกาลเฉลิมฉลอง ทางเลือกใหม่ในการฉลองวัน ขึ้นปีใหม่ จึงเป็นกิจกรรม "สวดมนต์ข้ามปี" ที่จัดขึ้นภายใต้คอนเซปต์ "เริ่มต้นดี ชีวิตดี" และเป็นกิจกรรมที่ประสบความสำเร็จไปทั่วประเทศอย่างต่อเนื่องมาเป็นระยะเวลาหลายปี จนกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของหลายๆ ครอบครัวไปแล้วเช่นกัน

นอกจากนี้ยังมีบทเรียนสำคัญอื่นๆ อาทิเช่น สุขภาพดีตามวิถีชุมชน ความแตกต่างไม่ใช่ข้อจำกัด เพิ่มพลังผู้บริโภค ติดอาวุธให้คนทำงานในระบบบริหารสุขภาพ และต้นแบบการสร้างเสริมสุขภาพในระดับโลก

15 บทเรียนสำคัญที่สร้างจุดเปลี่ยน แก่สังคมที่ถูกบอกเล่าในงานนี้ ช่วยกระตุ้น เตือน และสร้างการตระหนักรู้ให้กับคนทำงาน และภาคีเครือข่าย รวมถึงภาคประชาชน  ถึงการเดินทางที่ยิ่งใหญ่และเต็มไปด้วยความสุข และยังคงมีภารกิจข้างหน้าอีกไม่น้อยให้ทุกฝ่ายต้องเร่งลงมือทำ เพื่อสร้างสังคมสุขภาวะที่สมบูรณ์แบบให้กับประเทศไทย

"การนำภาษีบาป เช่น เหล้า บุหรี่  ที่แยกต่างหากจากภาษีปกติ มาใช้สร้างสุขภาพแนวใหม่ที่ สสส. ทำนั้น แม้เงินที่เพิ่มเข้ามาจะคิดเป็นเพียง 0.7 เปอร์เซ็นต์ของค่าใช้จ่ายภาครัฐด้านสุขภาพ แต่สามารถช่วยให้เกิดกระบวนการที่แก้ไขต้นเหตุของปัญหาสุขภาพอันได้แก่การดูแลปัจจัยเสี่ยง กระตุ้นการตื่นตัวของประชาชนในการดูแลตัวเอง เกิดองค์ความรู้ และกลไกทางสังคมร่วมไปกับภาครัฐ มีกติกาต่างๆ กระบวนการเสริมสร้างความรู้เท่าทัน เกิดการสร้างสุขภาพกว้างขวาง และเกิดผลลัพธ์จำนวนมาก

ดังนั้นในก้าวต่อไปของ สสส. จะเน้นความเป็นมืออาชีพด้านการสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อเสริมศักยภาพให้ประชาชนพึ่งตัวเองมากขึ้น สามารถปรับวิถีชีวิตตนเองเพื่อเอื้อต่อการมีสุขภาพที่ดี พร้อมขยายงานด้านต่างๆ ทั้งเชิงระบบ องค์กร ให้สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนมากขึ้น

ตลอดเส้นทางแห่งความสุขที่เกิดขึ้นนี้ เต็มไปด้วยเรื่องราวของการดำเนินงาน สร้างเสริมสุขภาพที่ประสบความสำเร็จจนเป็นที่ประจักษ์ ทั้งหมดมาจากพลังเล็กๆ ของ

ภาคีเครือข่ายที่ต่อรวมรูปร่างกันเหมือนจิ๊กซอว์ จนเป็นพลังที่ยิ่งใหญ่ ที่นำมาสู่ความเปลี่ยนแปลงให้กับสังคมได้ สสส. ขอขอบคุณทุกความร่วมมือ และความตั้งใจที่มีให้กันมาตลอดของทุกคนทุกฝ่าย" ดร.สุปรีดา กล่าวสรุป

"ก้าวต่อไปของ สสส. จะเน้นความเป็นมืออาชีพด้านการสร้างเสริมสุขภาพเพื่อเสริมศักยภาพ ให้ประชาชนพึ่งตัวเอง มากขึ้น"