หนังปราโมทัยสื่อพื้นบ้านช่วยพัฒนาเยาวชน

‘หนังปราโมทัย’ ถือเป็นศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นของภาคอีสาน ในบางพื้นที่อาจเรียกว่า ‘หนังบักตื้อ’ จุดเด่นของการแสดงชุดนี้ คือ การรวมเอาหนังตะลุงกับวิถีของหมอลำเข้าไว้ด้วยกัน

คณะเล่นหนังปราโมทัย 1 คณะจะมีสมาชิกประมาณ 5 – 10 คน โดยมีคนเชิดตัวหนัง 2 – 3 คน บางคณะจะใช้คนเชิดและคนพากย์เป็นคนเดียวกัน แต่บางคณะคนเชิดและคนพากย์จะเป็นคนละคน จุดเด่นที่สำคัญที่สุดของหนังปราโมทัย คือ วงดนตรีที่คอยสร้างจังหวะความเร้าใจในการดำเนินเรื่อง โดยเครื่องดนตรีที่ใช้ อาทิ ระนาดเอก 1 ราง ตะโพน 1 ใบ ฉิ่ง 1 คู่  พิณ แคน กลอง ฉิ่งฉาบ จังหวะที่บรรเลงจะคล้ายๆ ดับดนตรีของวงหมอลำ

ตัวเอก ตัวพระ ตัวนาง ของละครปราโมทัย จะพูดเป็นภาษกลาง แต่ตัวตลกอย่าง ‘บักตื้อ’ จะคอยสร้างความบันเทิง จากบทพูดที่เป็นภาษาอีสานแฝงมุขตลก ซึ่งตรงนี้ถือเป็นสิ่งที่เรียกเสียงหัวเราะและเสียงปรบมือจากผู้ชมได้ไม่น้อย โดยวรรณกรรมพื้นบ้านที่ถูกหยิบยกขึ้นมาแสดงบ่อยๆ เช่น ผาแดงนางไอ่ สังข์ศิลป์ชัย จำปาสี่ต้น การะเกษ เป็นต้น

เมื่อหนังปราโมทัย เป็นสื่อพื้นบ้านที่คนท้องถิ่นเข้าถึงง่าย ร้อยตรีสุดสาคร นามสุวรรณ อาจารย์ประจำโรงเรียนน้ำปลีกศึกษา จ.อำนาจเจริญ จึงเห็นว่าสามารถใช้ศิลปวัฒนธรรมตรงนี้สร้างการเรียนรู้ให้แก่เยาวชนและคนในชุมชนได้ ก่อนตัดสินใจส่งโครงการเสริมสร้างการเรียนรู้ด้วยกระบวนการทางประวัติและวัฒนธรรมท้องถิ่น เข้ามาขอทุนส่งเสริมนวัตกรรมสร้างสรรค์การเรียนรู้ระดับมัธยมศึกษา ครั้งที่ 1/2553  ก่อนจะได้รับการพิจารณาตามเกณฑ์ จากสำนักงานส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้และคุณภาพเยาวชน( สสค.)

ร.ต.สุดสาคร กล่าวว่า นักเรียนที่ได้เข้าร่วมกิจกรรมในโครงการนี้ จะได้รับการฝึกฝน เรียนรู้ ตามแบบมุ่งประสบการณ์ทางภาษา การอ่าน เขียน เรียน ละครปราโมทัย มีความรู้ความเข้าใจในภาษาไทย เรียนรู้และภาคภูมิใจในศิลปะ วัฒนธรรมท้องถิ่น ก่อนนำความรู้ปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม

ครูผู้รับผิดชอบโครงการ กล่าวต่อว่า การจัดการเรียนรู้โดยใช้ทฤษฎีการเรียนรู้แบบมุ่งประสบการณ์ทางภาษา เน้นการปฏิบัติจริงโดยเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ทั้งยังฝึกการทำงานร่วมกับผู้อื่น เมื่อฝึกฝนครบทุกกิจกรรมแล้ว เยาวชนจะต้องออกไปแสดงต่อหน้าชุมชน ซึ่งตรงนี้จะทำให้ผู้ที่เข้าร่วมในโครงการเกิดความภาคภูมิใจที่ตนได้มีโอกาสทราบประวัติความเป็นมาและสืบทอดศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นผ่านหนังปราโมทัย จนเกิดเป็นความเชื่อมั่นในตนเองและกล้าคิดกล้าทำในสิ่งที่ต้องการ

“เยาวชนที่เข้าร่วมกิจกรรมจะใช้หนังสือพื้นบ้าน ที่มีการบันทึกคำร้อง ทำนองของการแสดงหนังปราโมทัย สอนผู้เฒ่าผู้แก่และเด็กที่ไม่ได้เข้าเรียนตามเกณฑ์ เพื่อฝึกฝนทักษะการอ่านการเขียน จากคนที่ไม่รู้หนังสือก็จะกลายเป็นคนรู้หนังสือ ทำให้เกิดการเรียนรู้ในชุมชนอย่างยั่งยืนและไม่มีที่สิ้นสุด นี้เป็นประโยชน์ทางอ้อมที่ชุมชนจะได้รับ” ร.ต.สุดสาครกล่าว

ที่มา: สำนักงานส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้และคุณภาพเยาวชน