มาปลูก ‘อัญชัน’ ดอกไม้พื้นบ้านกันเถอะ

          ความสวยงามของ "ดอกไม้" ทำให้เมื่อมองแล้วรู้สึกสดชื่น เกิดความสบายใจ มีความสุข แต่จะดีกว่าไหมถ้าจะปลูกดอกไม้ไว้ในบ้านให้ใช้ประโยชน์มากกว่าการประดับ แต่สามารถนำมารับประทานเพื่อสุขภาพร่างกาย โดยเฉพาะดอกไม้พื้นบ้านแบบไทยๆ ที่หาได้ง่ายตามท้องถิ่น แต่แฝงประโยชน์และคุณค่าทางอาหารไว้อย่างมากมาย

          ไม่จำเป็นต้องมีสถานที่กว้างขว้าง แม้จะใช้ชีวิตแบบคนเมืองอาศัยในตึกสูง อยู่บนคอนโดฯ ก็สามารถปลูกดอกไม้หรือผักไว้กินเองได้ กับกิจกรรม "มาปลูกผักกัน ตอน ดอกไม้พื้นบ้าน" ซึ่งจัดโดยศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จะมาให้ความรู้พร้อมแนะนำวิธีการเพาะปลูกให้เป็นทางเลือกสำหรับมนุษย์เมืองที่อยากสุขภาพดีได้ลองนำไปปฏิบัติตาม

          พี่กอล์ฟ-ชูเกียรติ โกแมน ผู้เชี่ยวชาญจากสวนผักคนเมือง กล่าวว่า ดอกไม้พื้นบ้านของเรา นอกจากความสวยงามเมื่อได้ชมแล้ว สามารถนำมาทำเป็นเมนูอร่อยได้หลายอย่าง กิจกรรมครั้งนี้จะมาสาธิตการปลูก "อัญชัน" ดอกไม้ท้องถิ่นสารพัดประโยชน์ เพราะนอกจากสรรพคุณทางยามากมายแล้ว ในสมัยโบราณก็นำเอาดอกไปคั้นน้ำได้สีน้ำเงินเข้มใช้เป็นสีผสมอาหารที่คนไทยใช้กันมาช้านาน แล้วยังนำมาดัดแปลงเป็นอาหารไทยได้ทั้งคาว-หวานและเครื่องดื่ม

          อัญชันเป็นพันธุ์ไม้เลื้อยล้มลุกขนาดเล็ก มีเถาขนาดเล็กและอ่อน แต่ก็สามารถเลื้อยไปได้ไกลถึง 20 ฟุต ลักษณะเถาจะค่อนข้างกลม สีเขียว แต่หากเถาแก่จะเป็นสีน้ำตาล ตามลำต้นจะมีขนนุ่มๆ ปกคลุมโดยทั่วไป ดอกอัญชันจะเป็นดอกเดี่ยวและจะออกดอกเป็นช่อตามปลายยอด อัญชันจะมีทั้งชนิดดอกราและดอกซ้อน ดอกมีหลายสี เช่น สีน้ำเงินอมม่วง สีม่วง สีฟ้า สีขาว ลักษณะของดอกมี 2 กลีบ เมื่อกลีบดอกบานอ้าออกเต็มที่จะมองเห็นลักษณะของดอกคล้ายดอกถั่ว เมื่อกลีบดอกบานอ้าออกเต็มที่ จะมองเห็นลักษณะคล้ายกาบหอย หรือปีกผีเสื้อ เมื่อดอกโรยก็จะติดฝัก และยังเป็นพันธุ์ไม้ที่ออกดอกตลอดปี

          หัวใจสำคัญในการปลูกต้นไม้ ไม่ว่าจะปลูกผักหรือดอกไม้ประเภทอะไรก็ตาม อยู่ที่ดิน โดยการปรุงดินให้ดีจะทำให้ต้นไม้ที่ปลูกเติบโต แข็งแรงและงาม  สำหรับวิธีปรุงดินมีส่วนผสมดังนี้ 1.ดินถุง 2.มูลสัตว์ (ปุ๋ยคอก) 3.เศษใบไม้แห้ง 4.เศษอาหารสด ผัก ผลไม้ กากกาแฟ เปลือกไข่ ฯลฯ 5.หัวเชื้อจุลินทรีย์ 6.น้ำตาล วิธีการหมักดินนำดินที่ซื้อมาคลุกเค้ากับมูลสัตว์ เศษใบไม้แห้ง เศษอาหาร และหัวเชื้อจุลินทรีย์ จากนั้นเติมน้ำตาล คลุกเคล้าให้เข้ากัน โดยให้กะปริมาณตามความเหมาะสม ไม่จำเป็นต้องมีอัตราส่วนที่แน่นอน

          หลักสำคัญที่ควรทราบก็คือ มูลสัตว์ที่นำมาใช้ควรเป็นมูลสัตว์แห้ง เศษใบไม้ควรเลือกใบเล็ก และหากเป็นพืชตระกูลถั่วก็ย่อยง่ายขึ้น เศษอาหารควรใส่ให้หลากหลายชนิด เพื่อให้ได้สารอาหารพืชหลายชนิด น้ำตาลทราย เป็นน้ำตาลอะไรก็ได้ ที่เราเติมลงไปเพื่อกระตุ้นให้หัวเชื้อจุลินทรีย์ที่เรานำมาผสมทำงานย่อยสลายได้เต็มประสิทธิภาพมากขึ้น จากนั้นเติมน้ำพอชุ่ม กะความชื้นให้เหมาะสม โดยสังเกตได้ด้วยการทดลองกำดินที่ผสมแล้วขึ้นมา หากจับกันเป็นก้อน ไม่แตก และบีบไม่มีน้ำไหล เป็นใช้ได้ แล้วจึงตักดินที่ผสมแล้ว ใส่ถุงดินที่ซื้อมา (ควรเป็นถุงกระสอบที่มีรูระบายอากาศ) ตั้งทิ้งไว้ในที่ร่ม จนจับดูแล้วดินหายร้อน ก็สามารถนำมาปลูกผักได้

          วิธีการปลูกอัญชันมีขั้นตอนที่ง่ายไม่ยุ่งยาก เริ่มจากนำเมล็ดแห้งของต้นอัญชันแช่น้ำไว้ 1 คืน แล้วนำมาห่อผ้าทิ้งไว้ 2-3 วันให้รากงอก จากนั้นนำดินที่เตรียมไว้ใส่กระถาง เทคนิคคือไม่ควรใส่ดินจนเต็มกระถาง ใส่ประมาณขอบล่าง เพื่อที่จะเหลือพื้นที่ไว้สำหรับรับน้ำเวลาปลูก จากนั้นก็รดน้ำลงบนดินปกติ แล้วจึงขุดหลุมในกระถางตื้นๆ วางเมล็ดอัญชัน 2-3 เมล็ดต่อ 1 กระถางเพาะ (หากอยากให้ต้นงอกเร็ว ให้นำเอาถุงพลาสติกมาครอบคลุมให้ทั่วทั้งกระถาง เพื่อให้เกิดความชื้น ซึ่งคลุมไว้จนกว่าต้นจะงอกพ้นดินมา แล้วจึงเอาถุงออกนำกระถางไปโดนแสงธรรมชาติ ประมาณ 1-2 เดือนก็เริ่มมีดอกให้เก็บแล้ว

          ปลูกผักไม่ใช่เรื่องยาก

          หมู-พินทอง อยู่สำราญ อายุ 33 ปี พนักงานบริษัทเอกชน บอกว่า ด้วยความเป็นคนทำงานอยู่ในเมือง เห็นว่ากิจกรรมนี้มีความน่าสนใจ เป็นสิ่งง่ายๆ และทำได้จริง ประกอบกับเข้ากับวิถีคนเมืองของตัวเองที่มีพื้นที่จำกัด แต่ก็สามารถปลูกผัก ดอกไม้ไว้กินเองได้ โดยขั้นตอนไม่ได้ยุ่งยากอะไรเลย แถมไม่ต้องกังวลกับเรื่องสารเคมี เพราะเราสามารถปลูกผักกินเองได้ ถือว่าเป็นกิจกรรมดีที่มีประโยชน์มากๆ ค่ะ

          นัตซึ-เพ็ญนภา เบญจกิตติโรจน์ อายุ 39 ปี พนักงานบริษัทเอกชน บอกว่า กิจกรรมปลูกผักเป็นกิจกรรมที่ดีมากๆ เลยค่ะ ได้เข้าร่วมทำให้เราได้ความรู้มากมาย ว่าการปลูกผักกินเองไม่ใช่เรื่องยากอย่างที่คิด แถมยังได้เรียนรู้เทคนิคในการทำน้ำหมัก ทำปุ๋ยไว้ใช้เอง เป็นกิจกรรมที่มีประโยชน์ทำได้จริงๆ เหมาะกับวิถีชีวิตคนที่อาศัยในเมืองมากๆ ค่ะ

          ป้าติ๋ม-ชวนพิศ สูงตรง อายุ 70 ปี ข้าราชการเกษียณอายุ บอกว่า รู้สึกดีมากที่ได้เข้าร่วมกิจกรรมปลูกผักพื้นบ้าน เพราะเป็นกิจกรรมดี มีประโยชน์ ที่เราได้สัมผัสพร้อมกับนำเอาไปใช้ในชีวิตของเราได้จริงๆ แถมเป็นเรื่องง่ายๆ ที่ไม่ต้องใช้เครื่องชั่ง ตวง วัด ก็ทำได้ค่ะ.

          สรรพคุณและประโยชน์ของดอกอัญชัน

          อัญชันมีสรรพคุณที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เพราะมีสารที่ชื่อว่า "แอนโทไซยานิน" (Anthocyanin) ซึ่งมีหน้าที่ไปช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิต ทำให้เลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ได้ดีมากขึ้น เช่น ไปเลี้ยงบริเวณรากผม ซึ่งช่วยทำให้ผมดกดำ เงางาม หรือไปเลี้ยงบริเวณดวงตา จึงช่วยบำรุงสายตาไปด้วยในตัว หรือไปเลี้ยงบริเวณปลายนิ้วมือ ซึ่งก็จะช่วยแก้อาการเหน็บชาได้ด้วย และที่สำคัญสารนี้ยังมีความโดดเด่นที่ใครหลายๆ คนยังไม่ทราบ นั่นก็คือ ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดเส้นเลือดอุดตันได้ และการ "กินดอกอัญชันทุกวัน.วันละหนึ่งดอก" จะช่วยป้องกันโรคเส้นเลือดสมองตีบได้อีกด้วย

          เนื่องจากดอกอัญชันนั้นมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือด สำหรับผู้มีเลือดจางห้ามรับประทานดอกอัญชันเด็ดขาด หรืออาหารเครื่องดื่มที่ย้อมสีด้วยอัญชันก็ไม่ควรรับประ  ทานบ่อยๆ

          สรรพคุณของอัญชัน

          1.น้ำอัญชันมีส่วนช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย 2.เครื่องดื่มน้ำอัญชันช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานให้ ร่างกายและเพิ่มพลังงานให้ร่างกาย

          3.มีส่วนช่วยในการชะลอวัยและริ้วรอยแห่งวัย ประโยชน์ของดอกอัญชันมีส่วนช่วยในการบำรุงสมอง

          4.เพิ่มการไหลเวียนเลือด ดอกอัญชันมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือด

          5.ช่วยป้องกันโรคเส้นเลือดสมองตีบ 6.ช่วยรักษาอาการผมร่วง 7.อัญชันทาคิ้ว ทาหัว ใช้เป็นยาปลูกผม ปลูกขนช่วยให้ดกเดาเงางามยิ่งขึ้น

          8.ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดเส้นเลือดอุดตัน 9.ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดหัวใจอุดตัน

          10.ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดโรคมะเร็งด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ

          11.ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวาน

          12.อัญชันมีคุณสมบัติในการช่วยล้างสารพิษและของเสียออกจากร่างกาย

          13.ช่วยบำรุงสายตา แก้อาการตาฟาง ตาแฉะ (น้ำคั้นจากดอกสดและใบสด)

          14.ช่วยป้องกันโรคต้อกระจก ต้อหิน ตาเสื่อมจากโรคเบาหวาน

          15.ช่วยเพิ่มความสามารถในการมองเห็นให้ดียิ่งขึ้น

          16.นำรากไปถูกับน้ำฝน นำมาใช้หยอดตาและหู (ราก)

          17.นำมาถูฟันแก้อาการปวดฟัน และทำให้ฟันแข็งแรง (ราก)

          18.ใช้เป็นยาระบาย แต่อาจทำให้คลื่นไส้ อาเจียนได้ (เมล็ด)

          19.อัญชันสรรพคุณใช้รากปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ (ราก, ใบ)

          20.แก้อาการปัสสาวะพิการ สรรพคุณอัญชันใช้แก้อาการฟกช้ำ

          21.ช่วยป้องกันและแก้อาการเหน็บชาตามนิ้วมือ นิ้วเท้า

          22.นำมาทำเป็นเครื่องดื่มน้ำอัญชันเพื่อใช้ดับกระ หาย

          23.ดอกอัญชันตากแห้งสามารถนำมาชงดื่มแทนน้ำ ชาได้เหมือนกัน

          24.ดอกอัญชันนำมารับประทานเป็นผักก็ได้ เช่น นำมาจิ้มน้ำพริกสดๆ หรือนำมาชุบแป้งทอดก็ได้

          25.น้ำดอกอัญชันนำมาใช้ทำเป็นสีผสมอาหารโดยให้สีม่วง เช่น ขนมดอกอัญชัน ข้าวดอกอัญชัน

          26.ใช้เป็นส่วนผสมในผลิตภัณฑ์ต่างๆ อย่าง ครีมนวดผม ยาสระผม เป็นต้น

          27.ประโยชน์ของอัญชันข้อสุดท้ายคือ นิยมนำมาปลูกไว้ตามรั้วบ้านเพื่อความสวยงาม

 

 

 

          ที่มา : หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์