ฟื้นชีพเรือพาย ฟื้นพลังแห่งความสามัคคี
สภาวัฒนธรรมตำบลจัดเป็นหนึ่งในแหล่งเรียนรู่คู่ตำบลบ้านควน อำเภอหลังสวน จังหวัดชุมพร ตั้งอยู่ในวัดชลธารวดี
ครูประชา ดึงสุวรรณ วิทยากรประจำแหล่งเรียนรู้แห่งนี้ เล่าให้ฟังว่า บ้านควนเป็นชุมชนเก่าแก่ แต่กลับมีอยู่ช่วงหนึ่ง ที่ตำบลบ้านควนไม่มีกิจกรรมที่จะทำร่วมกัน
“ผมก็ไม่อยากให้เด็กนักเรียนคิดว่า ทำไมบ้านเราถึงขาดความสามัคคีอย่างนี้ พวกเราครูโรงเรียนวัดชลธารฯ จึงได้ร่วมกันรื้อฟื้นงานประเพณีลอยกระทงขึ้นมา ต่อมาในปี 2540 ผมได้นำแนวคิด และรูปธรรมการจัดงานลอยกระทงของโรงเรียนวัดชลธารวดีไปปรึกษากับแกนนำชุมชนในเวทีประชุมสัญจร จนในที่สุด มีมติให้จัดประเพณีลอยกระทง และแข่งขันเรือยาว 4 ฝีพายเป็นงานประจำปีของตำบลบ้านควน ณ คลองวังโบสถ์ หรือคลองชั่ง” ครูประชาเล่า
ถึงตรงนี้ คงเริ่มสงสัยว่า งานแข่งเรือยาวนั้นเชื่อมโยงกับการฟื้นฟูวัฒนธรรมอย่างไร ซึ่งครูประชาอธิบายว่า ในลุ่มน้ำหลังสวน มีประเพณีการแข่งเรือยาวขึ้นโขนชิงธงที่ไม่เหมือนใคร และเมื่อไปศึกษาประวัติศาสตร์แล้ว ก็พบว่า การแข่งขันเรือยาวของชาวหลังสวน มีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 จึงคิดว่า ถ้านำเรื่องนี้มาเป็นจุดขายในชุมชน คนในชุมชนก็น่าจะให้ความสนใจเข้าร่วกิจกรรม
การแข่งเรือยาวแบบขึ้นโขนชิงธงมีที่เดียวในประเทศไทย ปกติจะจัดในวัน แรม 1 ค่ำ เดือน 11 หรือวันออกพรรษา ประมาณเดือนตุลาคมของทุกปี ในพื้นที่อื่น เขาจะวัดกันที่หัวเรือของใครเข้าเส้นชัยก่อน จะเป็นฝ่ายชนะชนะ แต่ที่นี่วัดกันที่หัวเรือไหนคว้าธงก่อนโดยที่ไม่ตกน้ำ เรือลำนั้นถึงจะชนะ
แม้จะเพิ่งฟื้นฟูประเพณีมาไม่กี่ปี แต่กลับมีถ้วยรางวัลประดับจำนวนมาก ครูประชาเล่าอย่างภูมิใจว่า “จากที่เคยแข่งเพียง 4 ฝีพาย เราก็พัฒนาเป็นการแข่งขัน 8 ฝีพาย มีการขยายการสร้างเรือยาว 8 ฝีพาย หมู่บ้านละ 1 ลำ ทำให้เกิดการรวมคน เกิดความสามัคคีในชุมชน จนปี 2549 อบต. และกองทุนกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน สนับสนุนงบเพื่อสร้างเรือ 32 ฝีพาย เกิดการสร้างเรือมัจฉานุ เพื่อใช้ในการแข่งขันงานประเพณีที่หลังสวน”
ความพิเศษของเรือ 32 ฝีพายแห่งบ้านควนนี้ คือความเรียบง่ายอย่างที่สุด หาได้ใช่เรื่องของรางวัลไม่ เพราะหลายพื้นที่อาจจะคิดถึงรางวัลเป็นที่ตั้ง มีการไปจัดจ้างฝีพายจากที่อื่น หากที่บ้านควนนั้น จุดมุ่งหมายอยู่ที่การมีส่วนร่วมของคนในชุมชนเป็นหลัก ฝีพายทั้ง 32 จึงได้รับการคัดเลือกมาจากแต่ละหมู่บ้าน โดยจะพิจารณาจากการแข่งเรือยาวประจำตำบล
มิใช่ความภาคภูมิใจเพียงอย่างเดียวที่ชาวบ้านควนได้รับถ้วยพระราชทานพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว 5 ปีติดต่อกัน ตั้งแต่ปี 2550-2554 สิ่งนี้คือหลักฐานที่ยืนยันพลังความสามัคคีกันของคนในชุมชนอย่างปฏิเสธไม่ได้
เพราะแม้รางวัลที่ได้จะสร้างชื่อเสียงเพียงไร หากในเบื้องลึกของจิตใจ สิ่งหนึ่งที่ชาวบ้านควนตระหนักร่วมกันนั้น อยู่ตรงที่ความภาคภูมิใจที่ตนเองมีส่วนร่วมในการสร้างความเข้มแข็งให้กลับมาสู่ชุมชนอีกครั้ง
ที่มา : ปันุสข
