ปูนแดง จากภูมิปัญญา ฆ่าลูกน้ำยุงลาย

ประเทศในเขตร้อนชื้นอย่างประเทศไทย ย่อมเลี่ยงไม่ได้ที่จะเจอปัญหายุงชุม ซึ่งแต่ละที่ก็มีวิธีการจัดการแตกต่างกันออกไป ส่วนใหญ่หนีไม่พ้นการใช้สารเคมีพ่นเพื่อฆ่าลูกน้ำยุงลาย แต่การใช้สารเคมีอาจส่งผลเสียต่อผู้อยู่อาศัย โดยเฉพาะเด็กเล็ก

แต่ในวันนี้มีตัวอย่างจากหมู่บ้านหนึ่งที่สามารถจำกัดลูกน้ำยุงลายได้โดยไม่ต้องใช้สารเคมี หากเป็นการใช้ภูมิปัญญาของตัวเองเข้ามาจัดการแก้ไขปัญหา

พวกเขาหย่อนก้อนปูนสีแดงทรงกลมลงน้ำ เป็นภูมิปัญญาดั้งเดิม โดยมีคุณสมบัติในการกำจัดลูกน้ำยุงลายแทนทรายอะเบท ที่มีกลิ่นเหม็น และทำให้เกิดตุ่มคันกับผู้ที่แพ้ นับเป็นอีกตัวอย่างของการแก้ปัญหาจาก อสม.ตำบลไกรนอก อำเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย หนึ่งในตำบลศูนย์เรียนรู้ สำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

ในอดีต คนในตำบลไม่มีการปิดฝาโอ่งน้ำ ภาชนะต่างๆ ที่มีน้ำขังก็เต็มไปด้วยลูกน้ำ ขณะที่บริเวณโดยรอบก็รกรุงรัง ไม่มีการแผ้วถางจัดการ ทั้งมีขยะเยอะ เมื่อพบปัญหาทางอสม. และสาธารณสุขจึงได้มีการจัดประชุมร่วมกันทุกภาคส่วน จนเกิดข้อตกลงร่วมกันของชาวบ้าน 3 ข้อ คือ 1. ให้ทุกบ้านรับผิดชอบทำความสะอาดบ้าน 2. ตั้งคณะกรรมการคอยสอดส่องว่ามีลูกน้ำยุงลายไหม 3. การกำหนดมาตรการด้านสังคม คือ ว่ากล่าวตักเตือนก่อน ถ้าไปเจอลูกน้ำบ้านใคร และหากไม่มีการแก้ไข ก็จะถูกประจานตามหอกระจายข่าว ทั้งไม่ให้กู้ยืมเงินของกองทุนต่างๆ ในหมู่บ้าน

นี่เป็นมาตรการที่ชาวบ้านกำหนดขึ้นเพื่อควบคุมกันเอง สำหรับการแก้ปัญหาเบื้องต้น ผลลัพธ์คือ เมื่อกรรมการลงไปสำรวจ ก็ไม่พบปัญหาเหมือนแต่ก่อน แต่ครั้งนั้นชาวบ้านใช้ทรายอะเบทเพื่อควบคุมลูกน้ำยุงลาย

แต่พอมาในปี 2551 ชาวบ้านที่ใช้ทรายอะเบท เกิดผลข้างเคียงให้เกิดอาการผื่นคัน ทั้งมีกลิ่นเหม็น จึงมีประชุมอสม. จนได้ข้อเสนอให้ใช้ปูนแดงแทน เพราะจากการลงสำรวจพื้นที่ พบว่า ที่บ้านคุณยายท่านหนึ่งใช้ปูนแดงในการฆ่าลูกน้ำยุงลาย

ก่อนการนำไปใช้จริง ได้มีการทดลอง โดยการนำโหลมาสองใบ ใส่ลูกน้ำยุงลาย โหลใบแรกใส่ปูนแดง โหลใบที่สองใส่ทรายอะเบท ปรากฏว่า ทรายอะเบทฆ่าลูกน้ำยุงลายใน 4 ชั่วโมง ส่วนปูนแดงฆ่าลูกน้ำยุงลายตายใน 6 ชั่วโมง แม้จะช้ากว่า แต่ก็ใช้ได้ผลดี จึงประกาศเสียงตามสายให้ชาวบ้านรับรู้

เมื่อทางอบต. มั่นใจแล้วว่า สามารถแก้ปัญหาได้จริง จึงได้จัดงบประมาณมาให้ อสม. ซื้อปูนแดงแจกจ่ายให้ชาวบ้านใช้

ลูกจันทร์ ซึ่งเป็นหลานของคุณยายคนดังกล่าวเล่าว่า แต่ก่อนที่ยายทอดใช้คือ ปั้นแล้วใส่โอ่งลงไปเลย แต่ทางกลุ่มมีการปรับใส่น้ำขิงลงไปในน้ำด้วย เพราะสามารถทำให้ลูกน้ำยุงลายตายได้ จึงมีแนวคิดผสมปูนเข้ากับน้ำขิง โดยใช้ปูน 4 กิโลกรัม ผสมกับน้ำขิง 5 ขีด คลุกเคล้าเข้ากัน แล้วมาปั้นเป็นก้อนตากไว้ 3 วัน ก็สามารถนำไปใช้ โดยวิธีผสมน้ำขิงจะช่วยให้ลูกน้ำตายในเวลา 5 ชั่วโมง

ทางกลุ่มจะปั้นปูนแดงขนาดเท่าลูกปิงปอง 1 ก้อนใส่โอ่งมังกร 1 ใบ หากเป็นโอ่งใหญ่อาจจะใส่ 4-5 ก้อนก็ได้ โดยจะใช้ได้ 3 เดือน แล้วเปลี่ยนใหม่ เหมือนทรายอะเบท แต่น้ำที่ใส่ทรายอะเบทจะนำมากินไม่ได้ ผิดกับน้ำที่ใส่ปูนแดง ที่สามารถนำมาใช้กิน ใช้อาบได้

ที่สำคัญ การใช้ปูนแดงยังมีราคาถูก และประหยัดกว่าใช้ทรายอะเบทอีกด้วย เพราะปูนแดง 1 ปี๊บ ราคา 300 บาท แต่ถ้าเป็นทรายอะเบทซื้อถุงใหญ่ราคา 4,500 บาท โดยในปีหนึ่ง จะใช้ปูน 5 ปี๊บ เป็นเงิน 1,500 บาท แต่ถ้าเป็นทราย ปีหนึ่งใช้หลายถุง ตกเป็นเงินหลายหมื่น

ลูกจันทร์ ได้บอกกล่าวถึงความสำเร็จว่า ตั้งแต่ใช้ปูนแดงมาชาวบ้านไม่ป่วยเป็นไข้เลือดออกเลย แถมไม่มีเสียงบ่นอะไร ส่วน อสม. ก็ภาคภูมิใจที่นำภูมิปัญญาชาวบ้านมาปรับปรุงใช้ได้ และจะแพร่ให้ใช้กันอย่างทั่วถึง เพราะปูนแดงสามารถกำจัดลูกน้ำยุงลายได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งยังมีราคาถูก และไม่ส่งผลเสียต่อสุขภาพ ที่สำคัญยังไม่มีกลิ่นเหม็น

ที่มา : ปันสุข