จัดการขยะแบบยั่งยืนสร้างชุมชนน่าอยู่

          บ้านสันรุ่งเรือง และบ้านนาผา ชุมชนเล็กๆ ใน อ.เวียงสา ตั้งอยู่ใกล้กับทิวเขาสูงของ จ.น่าน เป็นเหมือนชุมชนอื่นๆ ที่เคยประสบปัญหาเรื่องขยะที่เกิดจากคนในชุมชนทิ้งไม่เป็นที่ แต่ปัจจุบันได้เป็น ต้นแบบชุมชนน่าอยู่ด้านการจัดการขยะ ซึ่งเกิดจากการร่วมมือร่วมใจกันแก้ไขปัญหาของชาวบ้านในชุมชน

          "ชุมชนเลือกใช้การจัดการขยะด้วยวิธีการคัดแยก โดยเริ่มจากในครัวเรือนก่อน ซึ่งถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมสร้างชุมชนน่าอยู่ โดยสนับสนุนให้ชุมชนได้มีโอกาสทำงาน คิดและแก้ปัญหาร่วมกัน มีการพูดคุยและปรึกษากันอย่างต่อเนื่อง รวมทั้ง การทำงานร่วมกันระหว่างผู้ใหญ่กับเด็ก" นางเพ็ญพรรณ จิตตะเสนีย์ ผู้อำนวยการสำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม สสส. บอกเล่าถึงการเปลี่ยนแปลงของชุมชนบ้าน สันรุ่งเรือง

          นางเพ็ญพรรณบอกถึงประโยชน์ของโครงการ 'ต้นแบบชุมชนน่าอยู่ด้านการจัดการขยะ' ว่า การจัดตั้งกองทุนขยะ ทำให้ชุมชน มีกองทุนหมุนเวียนในการทำงานอย่าง ต่อเนื่องและยั่งยืน การแปลงขยะเป็นรายได้ ทำให้ชาวบ้านรู้จักออมเงิน อีกทั้งชุมชนมีผู้สูงอายุอยู่ค่อนข้างเยอะ การสร้างอาชีพหรือกิจกรรมเพื่อได้พบปะพูดคุยกัน นับว่าเป็นการสร้างสุขภาพจิตที่ดี ทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกว่า ตัวเองมีคุณค่า และยังเป็นการปลูกฝังจิตสำนึก สร้างวินัยที่ดีในการทิ้งขยะให้กับเด็กและเยาวชนอีกด้วย

          การจัดตั้งกองทุนขยะ หรือเรียกว่า ธนาคารขยะ ของ 'โครงการบ้านสันรุ่งเรือง น่าอยู่' ที่มีการรับซื้อขยะจากชาวบ้านทุกเดือน ทำให้เกิดการเชื่อมโยงของกลุ่มเครือข่ายต่างๆ ในชุมชน โดยเข้ามามีส่วนร่วมในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทั้งการจัดการขยะและผลผลิต อย่างกลุ่มเลี้ยงไก่ไข่ผู้สูงอายุที่ นายสัญญา บัติแก้ว ที่ปรึกษาโครงการสันรุ่งเรืองน่าอยู่ ปี 2 วัย 57 ปี เล่าให้ฟังว่า กลุ่มเลี้ยงไก่ไข่ ผู้สูงอายุ ไม่ได้มีเพียงผู้สูงอายุเท่านั้น แต่ยังมี ผู้ด้อยโอกาส อย่างเช่น ผู้พิการในหมู่บ้านด้วย โดยส่วนใหญ่จะมีอายุ 40 ปีขึ้นไป ปัจจุบันมีสมาชิก 29 คน การสร้างกลุ่มเครือข่ายนี้เริ่มจากกำนันหมู่บ้านเห็นว่า ชาวบ้านบริโภคไข่มากและรับไข่ไก่จากที่อื่นมาขาย หากชุมชนเลี้ยงไก่ไข่ได้ ก็จะลดรายจ่ายให้ชาวบ้านได้ด้วย

          "ไข่ไก่ที่ได้ไม่ต่ำกว่า 15 แผงต่อวัน ชาวบ้านสามารถนำขยะแลกไข่ได้ โดยนำขยะที่คัดแยกภายในครัวเรือนไปขายกับธนาคารขยะชุมชนรับซื้อทุกเดือน เมื่อจะแลกไข่ก็จะหักเงินในบัญชีของชาวบ้าน ส่วนราคาไข่ไก่ของกลุ่มจะถูกกว่าท้องตลาด โดยขายแผงละ 100, 105, 115 ตามขนาดของไข่ไก่ หลังจากก่อตั้งโครงการ ผู้สูงอายุมีรายได้และเงินออมมากขึ้น อีกทั้งยังได้พบปะพูดคุยกัน มีกิจกรรมทำร่วมกัน สภาพจิตใจก็ดีขึ้นและไม่ซึมเศร้า" ที่ปรึกษาโครงการสันรุ่งเรืองน่าอยู่ เล่าพร้อมรอยยิ้ม

          "โครงการบ้านนาผาน่าอยู่ เป็นการจัดตั้งกองทุนขยะรีไซเคิล ที่เกิดจากการทำสำรวจ ครัวเรือน และพบว่าที่บ้านเรือนของชาวบ้านในชุมชนไม่มีการจัดการขยะที่ถูกต้องและไม่ถูกสุขลักษณะ ซึ่งแต่ก่อนชาวบ้านจะนำขยะไปเผา ฝังกลบ หรือเอาไปทิ้งตามปลายนา ทำให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมและมลพิษตามมา" สันติ ไชยวุฒิ ผู้ใหญ่บ้านบ้านนาผา ต.อ่ายนาไลย อ.เวียงสา จ.น่าน บอกเล่าปัญหา

          ผู้ใหญ่บ้านนาผาบอกอีกว่า การจัดตั้งสภาชุมชน ทำให้เกิดกองทุนขยะรีไซเคิล โดยเริ่มจากการจัดการขยะในครัวเรือน โดยแต่ละบ้านมีถุงเพื่อคัดแยกขยะชนิดต่างๆ และทุกๆ 1 เดือน ทางสภาชุมชนจะรับซื้อขยะตามบ้านเรือนและนำมาไว้ที่ธนาคารขยะรีไซเคิลสำหรับคัดแยกขยะแต่ละประเภทไว้ และนำไปขายให้กับหน่วยงานรับซื้อขยะ รายได้ส่วนกลางที่ได้จากการขายขยะ จะนำไปเป็นสวัสดิการให้กับชุมชนตั้งแต่เรื่องอุปโภค บริโภค สาธารณสุข สิ่งแวดล้อม และคุณภาพชีวิตของชาวบ้าน

          "โครงการนี้ทำให้ชาวบ้านรู้จักคัดแยกขยะ ลดปริมาณขยะด้วยการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ตกแต่งบ้าน อย่างโมบาย หรือดอกไม้ประดับต่างๆ และการจัดการขยะเพื่อทำปุ๋ยหมักใช้สำหรับผักสวนครัว และหลีกเลี่ยงการใช้ขยะที่เป็นอันตรายทำลายยาก ที่สำคัญคือชุมชนสะอาดน่าอยู่ สภาพจิตใจของชาวบ้านดีขึ้นและชาวบ้านรู้จักการออมเงินด้วย" ผู้ใหญ่สันติ บอกทิ้งท้าย

          จะเห็นว่ามาตรการที่ทั้ง 2 ชุมชนต้นแบบดำเนินการไม่ใช่เรื่องยากเลย เพียงแต่อาศัยแกนนำเอาจริง และชาวบ้านร่วมใจ

             ที่มา : หนังสือพิมพ์ข่าวสด