ความหิว ความอยากอาหาร ความอิ่ม คืออะไร?

ที่มา : ชุดโครงการ “รวมพลังขยับกาย สร้างสังคมไทยไรพุง”

แฟ้มภาพ

หลายคนที่พยายามที่จะลดน้ำหนักแต่ก็ยังติดปัญหาอยู่ที่ว่า ‘ก็มันหิว’ ‘ก็มันอยากกินนี่นา’ ‘ก็มันไม่อิ่ม’ แล้วจะทำอย่างไรดีกับปัญหาที่เกิดขึ้นเหล่านี้ แต่ก่อนอื่นเรามารู้กันก่อนว่า ความหิว ความอยากอาหาร และความอิ่มคืออะไร?

ความหิว เป็นความรู้สึกที่มักจะเกิดเมื่อไม่ได้รับอาหารเป็นเวลาหลายชั่วโมง มักจะเกิดก่อนมื้ออาหาร สามารถรับรู้ได้ทั้งกยาภาพและทางจิตใจ ทางกายภาพที่บ่งบอกถึงความหิว เช่น มีเสียงท้องร้อง ปวดท้อง มือสั่น หน้ามืด ปวดหัว ไม่มีแรง ส่วนทางด้านจิตใจ เช่น ขาดสมาธิ หิว ต้องการอาหาร

ความอยากอาหาร เป็นความรู้สึกที่แตกต่างจากความหิว ส่วนมากอาการทางกายภาพจะไม่เด่นชัด แต่จะมีอาการทางจิตใจที่ส่งสัญญาณบอก จากการศึกษาพบว่า ความรู้สึกอยากอาหารนั้นสืบเนื่องมาจากฮอร์โมนในร่างกาย ระดับของฮอร์โมนอินซูลิน พีวายวายเลปติน และเกรลิน บวกกับปัจจัยทางด้านความคิด และอารมณ์ความรู้สึกเบื่อ เหงาหงอย กดดัน ความเครียด โกรธ ผิดหวัง เสียใจ หรือการมีความสุข ทั้งหมดนี้ส่งผลต่อความอยากอาหารทั้งนั้น นั่นเป็นเหตุผลหนึ่งว่าทำไมคนผิดหวัง อกหัก มักจะอ้วนขึ้น เนื่องจากการกินอาหารหวาน และคาร์โบไฮเดรตสูง แล้วทำให้รู้สึกดีขึ้น และจากการวิจัยพบว่า คนบางกลุ่ม เมื่อรู้สึกโกรธหรือมีความเครียดจะต้องการเคี้ยวอาหารที่รุนแรง ต้องการอาหารขบเคี้ยว เช่น มันฝรั่งทอด อาหารทอดกรอบ อาหารเค็ม ตามด้วยอาหารหวาน เพื่อช่วยระงับความโกรธ

ความอิ่ม เป็นความรู้สึกที่แสดงออกได้ทั้งทางกายภาพ และทางจิตใจ ทางกายภาพโดยกระเพาะจะขยายใหญ่ขึ้น เริ่มรู้สึกแน่น พุงป่อง หยุดการกิน ทางด้านจิตใจจะรู้สึกอิ่ม พอใจ มีแรง ไม่อยากอาหาร

ระบบการควบคุมความหิวความอิ่ม เป็นระบบการทำงานที่เชื่อมต่อกันระหว่างระบบทางเดินอาหาร ระบบการเผาผลาญอาหาร และการทำงานของสมอง ซึ่งอวัยวะต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องจะหลั่งฮอร์โมนได้แก่ ฮอร์โมนอินซูลิน เมื่อหลั่งออกมามากจะทำให้รู้สึกหิว และอยากอาหารมากขึ้น ฮอร์โมนเกรลินเมื่อหลั่งออกมาจะทำให้รู้สึกหิวและอยากอาหาร โดยเฉพาะของหวานและแป้ง ฮอร์โมนเลปติน เมื่อหลั่งออกมาจะทำให้รู้สึกอิ่ม ฮอร์โมนพีวายวายจะช่วยทำให้อิ่มเร็วขึ้น และมีความรู้สึกอยู่ท้องได้นาน รวมถึงนิวโรเปปไทด์ เพื่อส่งสัญญาณผ่านระบบไหลเวียนเลือดหรือเส้นประสาทไปยังระบบประสาทส่วนกลาง โดยเฉพาะสมองส่วนไฮโพทาลามัส ซึ่งเป็นศูนย์กลางในการควบคุม มีบทบาทสำคัญในการควบคุมความคิด ความอิ่ม และการบริโภคอาหารของมนุษย์ สมองส่วนนี้จะทำหน้าที่ควบคุมฮอร์โมนและนิวโรเปปไทด์ที่เกี่ยวข้องกับความหิว ความอิ่ม ความอยากอาหาร และความเต็มอิ่ม (หรือการอยู่ท้อง) ในบางคนที่สมองส่วนนี้มีปัญญาก้จะทำให้เกิดความผิดปกติต่อระบบความอยากอาหารได้