คลองสวยด้วยใจเยาวชน

หนังสือพิมพ์มติชนร่วมกับกระทรวงศึกษาธิการ จัดโครงการรณรงค์ฟื้นฟูคลองเปรมประชากรพลิกฟื้น 10 กิโลเมตร ด้วยแนวคิด ร่วมฟื้นฟูประเทศไทย : แบ่งปันความรู้ เชิดชูศาสนา พัฒนาแหล่งน้ำ ลำคลอง มีการแบ่งงานแบ่งพื้นที่การเป็นเจ้าภาพดูแลตลอดระยะทางสถานศึกษา 94 แห่ง

พาครู ผู้บริหารนักเรียนร่วมกันศึกษาเรียนรู้ การดูแล และการลงมือปฏิบัติ นับเป็นตัวอย่าง ต้นแบบ และแนวคิดที่คนไทยอยู่กับแม่น้ำลำคลองอย่างปกติสุข วิถีชีวิตอันเป็นธรรมชาติ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น การปลูกฝังสร้างโลกทรรศน์ให้ออกจากวังจันทร์เกษม รั้วโรงเรียนให้มีส่วนร่วมรับผิดชอบต่อสังคมมากยิ่งขึ้น และน่าจะขยายแนวคิดนี้ไปสู่ลำคลองอื่นๆ อีกมากมายในประเทศไทย

คลองห้าร้อย เป็นกรณีศึกษาที่น่าสนใจ เชื่อมติดอยู่กับคลองพระพิมลราชา คลองขวาง คลองขุนศรี ในอำเภอไทรน้อย จังหวัดนนทบุรี ที่โดนอุทกภัยน้ำท่วมหนักเป็นเวลายาวนานในปีที่ผ่านมา สภาเด็กและเยาวชนระดับตำบลคลองขวางนำโดย น.ส.กมลวรรณ อิสระกุล เป็นประธานสภาเด็กและเยาวชนร่วมกับคณะกรรมการบริหาร 9 คน และมีสมาชิกมาจากโรงเรียนหลายแห่งอีก 10 คน อายุ 9 ขวบ ระดับชั้น ป.3 หลายคนรวมใจกันลอกคลองห้าร้อย

จากคลองที่เต็มไปด้วยวัชพืช ผักตบชวา น้ำเน่าเสีย ใช้การสัญจรทางน้ำไม่ได้ ให้สะอาดขึ้น นำผักตบชวาขึ้นฝั่งด้วยการลงมือปฏิบัติด้วยจิตอาสาของเด็กและเยาวชนเพียง 20 คน แต่เป็นตัวอย่างที่ดึงพลังชุมชน ผู้นำท้องถิ่น ชาวบ้าน ผู้ปกครอง ภาคเอกชนซึ่งแต่เดิมไม่ใส่ใจในปัญหานี้มากนัก ทำไมเด็กและเยาวชนอายุยังน้อยเพียง 20 คน ซึ่งได้รับการสนับสนุนทุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สามารถลอกคลองห้าร้อยให้สำเร็จได้ ดึงพลังชุมชนที่อ่อนแอให้พลิกฟื้นมาช่วยลูกหลานงานใหญ่เกินวัยให้สำเร็จอย่างรวดเร็ว

ปัจจุบันครอบครัวริมคลองห้าร้อยยังคงช่วยกันกำจัดผักตบชวา ไม่ทิ้งขยะ และแบ่งพื้นที่บริเวณดูแลต่อเนื่องจนถึงทุกวันนี้

เคล็ดลับของสภาเด็กและเยาวชนตำบลคลองขวาง แม้นจะก่อตั้งไม่ถึงปี แต่คณะกรรมการทุกคนล้วนเป็นลูกหลาน เครือญาติ พี่ป้าน้าอา พี่น้องกับทีมบริหารนายกองค์การบริหารส่วนตำบล ที่สนับสนุนงานของสภาเด็กและเยาวชน ตำบลคลองขวางอย่างเต็มที่ สภาเด็กและเยาวชนที่นี่มีสมาชิกจากทุกหมู่บ้าน เด็กชาย หญิง ขี่จักรยาน (เหมือนภาพยนตร์แฟนฉันในอดีต) อย่างร่าเริง พูดคุยหยอกล้อเป็นเพื่อน มาประชุมเดือนละ 1 ครั้ง

ประชุมขององค์การบริหารส่วนตำบลในวันเสาร์อาทิตย์ มีพี่เลี้ยงรู้ใจคอยให้คำแนะนำปรึกษา ผู้บริหารท้องถิ่นร่วมประชุมกับผู้บริหารเด็กและเยาวชนอย่างเป็นกันเอง อบต.ผู้ใหญ่ประชุมกับอบต.น้อย จนสุดท้ายลงมติเลือกเรื่องสำคัญของตำบล “คลองสวยด้วยใจเยาวชน”

แกนนำสภาเด็กและเยาวชนตำบลคลองขวางเขียนโครงการมายัง สสส. เพื่อขอการสนับสนุนในการลงพื้นที่สำรวจคลองห้าร้อย ทำแผนที่ ข้อมูลชุมชน ศึกษาปัญหาลำคลอง เต็มไปด้วยผักตบชวา วัชพืช น้ำเสีย ปลาตาย มาจากประชาชนทิ้งขยะลงแม่น้ำ โรงงานอุตสาหกรรมปล่อยน้ำเสีย เกษตรกรใช้ปุ๋ย ยาฆ่าแมลง น้ำชะล้างลงคลอง ล้วนส่งผลให้น้ำเน่าเสีย ปลาธรรมชาติและปลากระชังริมคลองตายเป็นจำนวนมาก

จากนั้นได้ขอความช่วยเหลือด้านวิชาการ รวมตัวสร้างเครือข่ายจากพี่ๆ สภาเด็กและเยาวชนระดับอำเภอไทรน้อยและจังหวัดนนทบุรีที่ลงมาช่วยกันอย่างเต็มที่ ออกรณรงค์ขอความร่วมมือ ไม่ทิ้งขยะ เพื่อคืนคลองสวย ปลูกจิตสำนึกและขอแรงช่วยกันทำให้คลองใสสะอาดขึ้น

การรณรงค์เด็กเดินกันอย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย ถือป้าย แจกแผ่นพับ พบปะพูดคุยกลุ่มเป้าหมาย วันลอกคลองห้าร้อยมาถึง สภาเด็กและเยาวชนตำบลคลองขวาง เด็กชายหญิง วัยรุ่น 20 คน และเพื่อนอีก 30 คน เป็นกลุ่มแกนนำและลงมือปฏิบัติแต่เช้าด้วยความมุ่งมั่น จริงใจ และด้วยพลังความร่วมมือ เวลาผ่านไปไม่นาน ประชาชน พ่อแม่ ผู้ปกครอง เห็นลูกหลานตากแดดตากลมยากลำบากเกินกว่าเด็กจะทำได้ จึงลงแรง ลงใจ หอบเครื่องไม้เครื่องมือ เชือก เรือ มีด จอบ เสียม มาช่วยกัน จนสุดท้ายได้ผู้ปกครองที่มีรถแบ๊กโฮมาช่วยยก ตักผักตบชวาขึ้นจากฝั่ง เด็กเยาวชนช่วยกันดันยกตักจากทุกฝ่าย

สุดท้ายคลองห้าร้อยก็สะอาด สดใส ไม่มีผักตบชวา น้ำไหลสะดวก มีปลาผุดว่ายเป็นธรรมชาติ ชุมชนคลองขวางมีส่วนเป็นเจ้าของความสำเร็จและเด็กเป็นฝ่ายริเริ่มที่น่าชื่นชมเป็นอย่างยิ่ง

ตัวอย่างของสภาเด็กและเยาวชนตำบลคลองขวางจำนวน 20 คน อำเภอไทรน้อย จังหวัดนนทบุรี เป็นความสำเร็จจากการที่คณะกรรมการบริหารสภาเด็กและเยาวชน ตีโจทย์เป็น มีทีมเพลินผู้บริหารท้องถิ่นสนับสนุนเปิดโอกาสให้พื้นที่ มีบุคลากรที่เข้าใจเป็นพี่เลี้ยง เด็กและเยาวชนมีจิตอาสา รักสิ่งแวดล้อม ลงมือปฏิบัติเป็นตัวอย่าง จนเรียกพลังชุมชนให้ความช่วยเหลือกันไม่นิ่งดูดาย ธุระไม่ใช่ แต่เป็นเรื่องการเตรียมการและการป้องกันแต่เนิ่นๆ เพราะน้ำอาจท่วมอีกก็เป็นได้

นี่คือตัวอย่างเล็กแต่มากด้วยคุณค่าของพลังเด็กและเยาวชนที่สร้างสรรค์ ทำลำคลองให้สะอาด สดใส น่าดูและรวมพลังท้องถิ่นให้กลับคืนมา

เราน่าจะเรียนรู้ว่าภัยน้ำท่วมอย่างปีที่แล้วจะหวนกลับคืนมาและสร้างความเสียหายอย่างมากมายอีกก็เป็นได้ ไม่อยากให้รอรัฐบาลแต่ฝ่ายเดียว แต่ทุกท้องถิ่น ทุกคลอง หลากหลายแม่น้ำที่ประชาชนอยู่ติดใกล้ชายฝั่ง ควรรีบสร้างประชาคมของตนเองขึ้นมา ปรึกษาหารือที่จะบริหารจัดการให้คลอง แม่น้ำเหล่านั้นเป็นวิถีชีวิตที่ให้คุณประโยชน์ ใสสะอาดมากกว่าการปล่อยปละละเลย วัชพืชเต็มคลองแม่น้ำตื้นเขิน เน่าเสีย และรอวันน้ำท่วมใหญ่อีกครั้ง

รัฐบาลได้จัดทำแผนแม่บทการบริหารจัดการน้ำเสร็จแล้วมติชนร่วมกับกระทรวงศึกษาธิการดูแลคลองเปรมประชากร สภาเด็กและเยาวชนตำบลคลองขวาง ลอกคลองห้าร้อยให้สะอาดไหลรื่น ประเทศไทยมีแม่น้ำลำคลองอีกมากมายที่รอการดูแลบริหารจัดการมากกว่า 50 จังหวัด เรายังรออะไรอยู่ หรือคอยให้น้ำกลับมาท่วมขังอีกครั้งหนึ่ง ?

เรื่อง: สมพงษ์ จิตระดับ สุอังคะวาทิน
ที่มา: หนังสือพิมพ์มติชน