‘ครัวกลาง’สร้างโภชนาการเด็กไทย
ใช้นวัตกรรม “ครัวกลาง” ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กหรือสถานศึกษาเสริมสร้างโภชนาการสมวัยให้เด็กไทย
ปัญหาที่เด็กไทยกำลังเผชิญในปัจจุบัน มีทั้งการขาดสารอาหารบางอย่าง และได้รับสารอาหารมากเกินความต้องการของร่างกาย จนส่งผลต่อพัฒนาการในด้านที่สำคัญ เช่น การเรียนรู้ และร่างกายแคระแกร็น ผอมแห้ง หรือ อ้วน เป็นต้น โภชนาการที่ดีจึงส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงชีวิตเด็ก โดยเสริมพัฒนาการทั้งทางร่างกายและจิตใจ ป้องกันสุขภาพ และวางพื้นฐานให้เด็กสามารถพัฒนาศักยภาพตนได้อย่างเต็มที่ ดังจะเห็นได้จากผลการสำรวจพหุดัชนีแบบจัดกลุ่มของประเทศไทยโดยองค์การยูนิเซฟในปี 2555 บ่งชี้ว่า เด็กไทยที่อายุต่ำกว่า 5 ขวบ ทุก 1 ใน 6 คน มีภาวะทุพโภชนาการ
เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ทางกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ หรือ สสส. ได้ร่วมกันดำเนินโครงการพัฒนาระบบและกลไกเพื่อเด็กไทยมีโภชนาการสมวัยมาตั้งแต่ปี 2552 จนพบว่ากลไกหนึ่งที่จะช่วยให้เด็กไทยมีสุขภาพดี เติบโตสมวัย-นั้น ชุมชนต้องมีส่วนร่วมและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องกล้าลงทุนในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อให้เด็กในชุมชนเติบโตอย่างมีคุณภาพ
การรณรงค์เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมดังกล่าว เริ่มจากการให้ความรู้ด้านโภชนาการแก่ผู้บริหารและบุคลากรขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ต่าง ๆ โดยเฉพาะการจัด "อาหารกลางวัน" ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กหรือสถานศึกษาประจำชุมชน ให้มีคุณภาพ เหมาะสมกับค่าอาหารกลางวันที่ได้รับจากรัฐบาลมื้อละ 20 บาทต่อคน
อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาของโครงการพัฒนาระบบและกลไกเพื่อเด็กไทยมีโภชนาการสมวัย พบว่า ท้องถิ่นไม่สามารถจัดการอาหารกลางวันได้อย่างเป็นระบบ และมีประสิทธิภาพ เพราะติดขัดหลายประการ เช่น ระบบจัดซื้อจัดจ้าง จำนวนเด็กในศูนย์เด็กเล็กมีน้อยเกินไป รวมถึงการขาดการเอาใจใส่ของผู้ที่รับผิดชอบ ดังนั้นทางโครงการฯ จึงเสนอให้ท้องถิ่นทำ "ครัวกลาง" หรือโรงครัวประจำท้องถิ่นที่สามารถปรุงอาหารกลางวันเลี้ยงเด็กครบทุกศูนย์ ซึ่งเชื่อว่าสามารถควบคุมคุณภาพอาหารได้ ณ จุดเดียวไม่ต้องกระจัดกระจาย
สง่า ดามาพงษ์ ที่ปรึกษากรมอนามัยและนักวิชาการด้านโภชนาการ กล่าวว่า การมีครัวกลางช่วยให้ประหยัดงบประมาณอีกด้วย เช่น ท้องถิ่นต้องดูแลศูนย์พัฒนาเด็กเล็กทั้งหมด 4 แห่ง แต่ละแห่งทำงานโดยอิสระต่างคนต่างซื้อต่างคนต่างจ้าง เมื่อนำระบบครัวกลางมาใช้งบประมาณทั้งหมดสามารถจัดการได้ ณ ที่เดียว ถือเป็นการประหยัด และยังควบคุมคุณภาพได้
"โครงการอาหารกลางวันล้มเหลวด้านคุณภาพของคนผู้ที่เกี่ยวข้องไม่ว่าจะเป็นพี่เลี้ยงแม่ครัวแม้กระทั่งผู้อำนวยการโรงเรียน ไม่มีความรู้เรื่องโภชนาการ
ถ้านำระบบครัวกลางมาใช้ ผมเชื่อว่าท้องถิ่นสามารถจัดซื้อจัดจ้างนักโภชนาการไปประจำครัวกลาง เพื่อควบคุมอาหารกลางวันของเด็ก ๆ ได้ นอกจากนี้ครัวกลางยังเชื่อมโยงกับชุมชนเป็นการส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน ชักชวนชาวบ้านให้ปลูกผักเลี้ยงไก่ ส่งครัวกลางได้ และยังสามารถควบคุมอาหารเหล่านั้นว่าปลอดภัยจากสารพิษจริง"
นอกจากนี้ นักวิชาการด้านโภชนาการชื่อดัง ยังให้ความเห็นด้วยว่า ครัวกลางจะเกิดขึ้นไม่ได้เลยถ้าผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้น ๆ ไม่เห็นความสำคัญ ผู้บริหารจะต้องประกาศเป็นนโยบายที่ชัดเจนให้เป็นที่ยอมรับของทุกคนว่าจะจัดการโภชนาการของเด็กให้เติบโตสมวัยผ่านครัวกลาง โดยอยู่ภายใต้ความร่วมมือของทุกคนในชุมชน
ส่วนที่เทศบาล ตำบลเมืองแก อ.ท่า ตูม จ.สุรินทร์ ถือเป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแห่งแรก ๆ ในประเทศไทยที่นำนวัตกรรมครัวกลาง ไปปรับใช้ในพื้นที่ของตนเอง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการควบคุมคุณภาพอาหารอย่างเบ็ดเสร็จ ลดต้นทุนการผลิตอาหาร และเพื่อให้เด็กตำบลเมืองแก ได้รับประทานอาหารกลางวันที่มีคุณค่าและโภชนาการที่เหมาะสม
ก่อนหน้าจะมีครัวกลาง เทศบาลตำบลเมืองแกได้จัดการงบประมาณเพื่ออาหารกลางวันเหมือนท้องถิ่นอื่น ๆ คือมีผู้จ้างเหมาที่ไม่รู้ว่ามีความรู้ด้านโภชนาการเพียงใด ต่อมาก็ให้ครูเป็นแม่ครัว แต่ก็เกิดปัญหาเมื่อครูไม่มีเวลาจัดเตรียมกิจกรรมสร้างเสริมพัฒนาการให้กับเด็ก เพราะต้องพะวงกับการทำอาหารให้เด็ก
สุรศักดิ์ สิงห์หาร ปลัดเทศบาลตำบลเมืองแก กล่าวว่า ทางเทศบาลจึงแก้ปัญหาดังกล่าว โดยจัดสรรงบประมาณ 8 แสนบาท สร้างครัวกลาง เพื่อทำอาหารส่งให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กที่อยู่ในการดูแล จำนวน 4 แห่ง มีเด็กจำนวน 188 คน ถ้าทุกคนได้คนละ 20 บาท แต่ละมื้อจะใช้เงิน 3,760 บาท ในส่วนของแม่ครัวนั้น ต้องได้รับการฝึกอบรมทั้งเรื่องโภชนาการและสุขอนามัยควบคู่กันไป
ครัวกลาง ถือเป็นจุดเริ่มต้นเล็ก ๆ ที่ช่วยเสริมสร้างโภชนาการที่ดีให้กับเด็กเล็กในชุมชนได้ และเมื่อครัวกลางขยายผลไปทุกตำบล โดยมีท้องถิ่นเป็นผู้ขับเคลื่อน ย่อมส่งผลให้เด็กไทยมีโภชนาการที่สมวัยและเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่สมบูรณ์ทั้งร่างกายและจิตใจ.
ที่มา: หนังสือพิมพ์เดลินิวส์
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
