ที่มาและภาพประกอบ : เว็บไซต์แนวหน้า

เมื่อกล่าวถึงคำว่า "เล่น" เราก็คงจะนึกถึงการไม่เอาจริงเอาจัง ไม่เป็นสาระ ทำเพื่อความสนุก เพลิดเพลินเท่านั้น แต่อีก มุมหนึ่ง การเล่น ก็มีความสำคัญไม่น้อยเช่นกัน โดยเฉพาะกับ เด็กๆ ที่จำเป็นจะต้องมีการเล่นที่เหมาะสม เพื่อเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยพัฒนาให้เขาเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ดี มีคุณภาพต่อไปในอนาคต

แล้วจะเล่นอย่างไรให้เหมาะสม ให้ยิ่งใหญ่ จนถึงขั้น "เปลี่ยนโลก" เมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับภาคีเครือข่ายขับเคลื่อนโครงการเด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลก จัดมหกรรมขับเคลื่อนต้นแบบสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยและชุมชน "เล่นเปลี่ยนโลก" ที่ลานจอดรถ อาคาร 5 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข โดยมี นายธนิตพล ไชยนันทน์ ที่ปรึกษารัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข เป็นประธานเปิดงาน

นายธนิตพลกล่าวว่า การเล่นของเด็กเป็นการเล่นอย่างอิสระ (Free play) และเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ เด็กจะมี ส่วนร่วมในการออกแบบการเล่น ช่วยให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ อย่างมีความสุข เกิดความสนุกสนาน สร้างจินตนาการส่งเสริม พัฒนาการและทักษะการเรียนรู้ทางด้านสมอง และเกิดการเรียนรู้ สิ่งแวดล้อมและสังคม ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการเจริญเติบโตของเด็กให้มีวุฒิภาวะสมบูรณ์ ทั้งร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ

กระทรวงสาธารณสุข จึงได้ประกาศนโยบายเด็กไทยเล่น เปลี่ยนโลก ปี 2564 ขึ้น เพื่อเป็นการสื่อสาร สร้างกระแสความ ร่วมมือพัฒนาทักษะผู้อำนวยการเล่น (Play Worker) และสร้างพื้นที่ต้นแบบเด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลกที่เหมาะสมตามบริบท เอื้อให้เด็กได้เล่นอย่างเต็มศักยภาพครอบคลุมทุกตำบลทั้ง 3 บริบท ได้แก่ บ้าน สถานพัฒนาเด็กปฐมวัย และชุมชน ควบคู่กับ การได้รับโภชนาการและการส่งเสริมสุขภาพที่เหมาะสมตามวัย

ในส่วนของผู้อำนวยการเล่น เป็นผู้ที่มีบทบาทช่วยให้การเล่นของเด็กประสบความสำเร็จ ซึ่งพ่อ แม่ ผู้สูงอายุ ครูพี่เลี้ยงเด็ก อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ทุกคนที่อยู่รอบตัวเด็กสามารถเป็นผู้อำนวยการเล่น และสนับสนุนส่งเสริมพัฒนาต้นแบบเด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลก เพื่อสร้างเด็กไทยให้เป็นเด็กที่มีพัฒนาการสมวัย สูงดีสมส่วน มีทักษะ ชีวิตที่พร้อมเจริญเติบโตในสังคม และเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศต่อไปในอนาคต

นายแพทย์สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย อธิบดีกรมอนามัย กล่าวว่า กรมอนามัยได้มีการจัดอบรมพัฒนาทักษะ ผู้อำนวยการเล่น ให้ครอบคลุมทุกเขตสุขภาพ ขณะนี้ได้ดำเนินการพัฒนา ครู ก ในระดับเขตสุขภาพ เพื่อนำไปขยายผลต่อในพื้นที่ โดยมีเป้าหมายในปี 2564 ครอบคลุมทุกจังหวัด ดังนี้ 1.ผู้อำนวยการเล่นทั่วประเทศ อย่างน้อย 500 คน ในเขตสุขภาพ เขตละ 50 คน ซึ่งที่ผ่านมากรมอนามัยให้ความสำคัญในการพัฒนาทักษะผู้อำนวยการเล่น โดยพัฒนาหลักสูตร ผู้อำนวยการเล่นในรูปแบบออนไลน์ ซึ่งจะเป็นช่องทางที่ให้พ่อ แม่ ผู้เลี้ยงดูเด็ก ครูผู้ดูแลเด็ก หรือผู้ที่สนใจต้องการเรียนรู้ สามารถเข้าถึงเพื่อพัฒนาศักยภาพของตนเอง และเผยแพร่สู่ผู้อื่นได้

2.พื้นที่เด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลกทั่วประเทศ อย่างน้อย 500 แห่ง เขตสุขภาพ เขตละ 50 แห่ง และ 3.พื้นที่ต้นแบบ เด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลกทั่วประเทศอย่างน้อย 300 แห่ง เขตสุขภาพ เขตละ 25 แห่ง นอกจากนี้ ได้มีการเผยแพร่สนับสนุนองค์ความรู้และสื่อต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ คู่มือผู้อำนวยการเล่น เด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลก คู่มือเล่นเปลี่ยนโลกสำหรับสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย และสื่อวีดิทัศน์ แก่ศูนย์อนามัยทุกแห่ง รวมทั้ง สามารถดาวน์โหลดสื่อต่างๆ ได้ทางเว็บไซต์ของกรมอนามัย

นางสาวณัฐยา บุญภักดี ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัว สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวว่า สสส. และ ภาคีเครือข่ายเล่นเปลี่ยนโลกได้ส่งเสริมและสนับสนุนให้เกิดการ รวมตัวขององค์กร เช่น มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก สถาบันสื่อเด็ก และเยาวชน มูลนิธิเพื่อนเยาวชนเพื่อการพัฒนากลุ่มไม้ขีดไฟ และ กลุ่ม WE ARE HAPPY เป็นเครือข่าย "เล่นเปลี่ยนโลก"

โดยเครือข่ายนี้ จะขับเคลื่อนดำเนินการสร้างความตระหนักเรื่องการเล่น ให้ใช้การเล่นอิสระเป็นเครื่องมือในการพัฒนา และแก้ไขปัญหาเด็กและครอบครัวในยุคศตวรรษที่ 21 ผ่านกระบวนการสร้างให้เกิดผู้อำนวยการเล่น ที่จะเปลี่ยนแปลงทัศนะของคนในสังคมจากการเล่น สนับสนุนให้ ผู้อำนวยการเล่น พัฒนาโมเดลการเรียนรู้ต้นแบบที่หลากหลาย ทั้งในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก โรงเรียน ชุมชน มหาวิทยาลัย ฯลฯ มากกว่า 34 พื้นที่ใน 14 จังหวัด

ซึ่งแต่ละพื้นที่ดำเนินการพัฒนาเด็กผ่านการเล่นอย่างต่อเนื่อง ร่วมเป็นคณะทำงาน ขับเคลื่อนนโยบายเด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลก สนับสนุนองค์ความรู้ ที่เกี่ยวข้องกับการเล่นอิสระ ช่วยเป็นทีมวิทยากรจัดอบรม ผู้อำนวยการเล่น และกระบวนการ Coaching ขณะเดียวกันภาคีเล่นเปลี่ยนโลกยังช่วยเป็นแหล่งเรียนรู้ และเป็นพื้นที่สาธิต ให้แก่เครือข่ายของกรมอนามัยอีกด้วย 

นายเชษฐา มั่นคง ผู้อำนวยการมูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก (มพด.) กล่าวว่า ที่ผ่านมา มพด. และเครือข่ายเล่นเปลี่ยนโลก ได้ดำเนินงานผ่านแกนนำผู้อำนวยการเล่นจากทั่วประเทศกว่า 100 คน ที่ประกอบด้วย ครู ศพด. ครูโรงเรียนประถม แกนนำเยาวชน ชุมชน อาจารย์มหาวิทยาลัย นักศึกษา และเจ้าหน้าที่หน่วยงานที่มีความเข้าใจแนวคิดการเล่นอิสระ สามารถเป็นผู้อำนวยการเล่น สร้างโอกาสให้เด็กได้เล่น โดยมีโมเดลเรียนรู้ต้นแบบรูปแบบการส่งเสริมการเล่นอิสระ และดำเนินการเล่นอิสระ พัฒนาเด็กอย่างต่อเนื่องโดยการสร้างความร่วมมือกันของครอบครัว และชุมชน รวมทั้งมีรูปแบบการเล่นในโรงเรียน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก และชุมชน โดยมีรูปแบบ อาทิ Play @home Play Room, Play day, Play park, Play center Play space (ที่ไหนก็เล่นได้), Play delivery, Play Festival  ที่มีกระบวนการพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการเล่นของเด็กในหลากหลายรูปแบบ

ทั้งนี้ ได้มีการอบรมผู้อำนวยการเล่น มีสื่อให้ความรู้กับคุณครูและผู้ปกครองในการส่งเสริมการเล่น มีช่องทางในการสื่อสารกับกลุ่มครอบครัว และสังคมออนไลน์ มีเพจ Let's play more เล่นเปลี่ยนโลก และเว็บไซต์ เพจเล่นเพื่อชีวิตเด็ก และมีรูปแบบการสื่อสารแบบเทศกาลการเล่น งานส่งเสริมสิทธิการเล่นในประเทศไทย โดยขับเคลื่อนนโยบายที่เอื้อต่อการ ส่งเสริมให้เกิดการเล่นอิสระในประเทศไทย คือ นโยบายเด็กไทยเล่นเปลี่ยนโลกของกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข และการขับเคลื่อนกับเครือข่ายระหว่างประเทศ ร่วมกับสมาคมส่งเสริมสิทธิการเล่นนานาชาติ (International Play Association) หรือ IPA  ในการแลกเปลี่ยนและพัฒนาองค์ความรู้ในระดับโลก

นายแพทย์รัฐพล เตรียมวิชานนท์ ผู้ช่วยเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ กล่าวว่า ในปัจจุบันได้มีการจัดตั้งกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) และเทศบาลทั้งประเทศครอบคลุม 7,738 แห่งทั่วประเทศ รวมทั้งในเขตพื้นที่กรุงเทพมหานคร เป้าประสงค์สำคัญประการหนึ่งของกองทุน ที่ตั้งขึ้น เพื่อการหนุนเสริม สนับสนุน ให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กในพื้นที่ชุมชน ได้นำงบจากกองทุนนี้ไปใช้ประโยชน์ในการดำเนินกิจกรรมเพื่อการพัฒนา พัฒนาการของเด็กในพื้นที่ของท้องถิ่นตนเอง

โดยในปีที่ผ่านมาจากรายงานพบว่า กองทุนฯ ได้มีการ หนุนเสริมกิจกรรมเพื่อพัฒนาพัฒนาการเด็ก ถึงจำนวน 3,317 กองทุน คิดเป็นร้อยละ 43 จำนวนโครงการ 16,832 โครงการ เป็นเงิน 344,598,229 บาท มีเด็กได้รับประโยชน์จากโครงการ 1,726,426 คน ทั้งนี้ในปีงบประมาณ 2563 ได้มีการพัฒนาศูนย์เด็กเล็กในพื้นที่ให้เป็นศูนย์ฯต้นแบบ ได้ถึง 178 แห่ง ครอบคลุมทุกจังหวัด

กิจกรรม "เล่นเปลี่ยนโลก" ในวันนี้ เป็นหนึ่งกิจกรรมที่สามารถส่งเสริมพัฒนาการของเด็กในพื้นที่ได้ ดังนั้น หากมี การเผยแพร่โครงการไปสู่ชุมชนท้องถิ่นแล้วอาศัยการหนุนเสริม กิจกรรมนี้จากกองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่นที่มีอยู่ทั่วประเทศ ก็จะเกิดโอกาสประสบความสำเร็จในการขยายโครงการต่อไป เป็นอีกหนึ่งโครงการที่ "ผู้ใหญ่ในวันนี้" พยายามผลักดัน เพื่อ "ผู้ใหญ่ในวันหน้า"