มองไปรอบ ๆ ตัว คงต้องยอมรับว่าปัจจัยสำคัญที่ทำให้การใช้ชีวิตระหว่างวันของทุกคนหลาย ๆ เรื่องทำได้อย่างง่ายขึ้น เพิ่มความสะดวกสบายเพียงแค่ปลายนิ้ว คือการมี “นวัตกรรม” เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต

แต่การมีชีวิตดี ๆ ไว้เผชิญหน้ากับวิกฤตทุกทิศทางในเวลานี้ นวัตกรรมที่แปรสภาพเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ มากไปกว่านั้นหากหวังจะสร้างภูมิคุ้มกันความเสี่ยงต่าง ๆ ให้กับตัวเองแล้ว เรื่องหนึ่งที่ไม่ควรลืม คือ “นวัตกรรมเพื่อสุขภาพ”

สิ่งนี้สำคัญกับชีวิตมากขนาดไหน Exclusive Interview by สสส. จึงอยากพาไปรู้จักกับ รศ.นพ.สรนิต ศิลธรรม กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิด้านการศึกษา สสส. หนึ่งในผู้ที่คร่ำหวอดอยู่ในแวดวงนวัตกรรม มาตลอดชีวิตการทำงาน เพราะอะไรเราต้องให้ความสำคัญกับนวัตกรรมที่จะเข้ามา “สร้างเสริมสุขภาพ” ไปทำความเข้าใจพร้อมกันเลย 

“ถามผมในนามอดีตปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม แน่นอนมีคำว่านวัตกรรมอยู่ในงานที่ผมทำ ดังนั้นจะยุคนี้ ยุคหน้า นวัตกรรมคือเรื่องสำคัญมากเลย เพราะนี่ไม่ใช่เรื่องที่ทำกันในกระทรวงฯ หรือ มาจากฝีมือของนักประดิษฐ์เท่านั้น แต่นวัตกรรม คือ ของใหม่ ๆ ของดี ๆ ที่คิดค้นแล้วช่วยทำให้อะไร ๆ ง่ายขึ้น และไม่ใช่แค่ชีวิตง่ายนะ สุขภาพก็ต้องดีด้วยนวัตกรรมจึงเกิดประโยชน์”

รศ.นพ.สรนิต เริ่มต้นด้วยคำจำกัดความง่าย ๆ แต่ถือว่ายิ่งใหญ่ โดยเฉพาะเมื่อนำนวัตกรรมมาเป็นส่วนประกอบสำคัญกับการดูแลสุขภาพ สสส. คือองค์กรสำคัญที่ขับเคลื่อนงานด้านสุขภาพ โดยใช้นวัตกรรมเป็นตัวนำ สสส. จึงมีนวัตกรรมมากมาย เพราะชีวิตดี ๆ ไม่ควรจบที่การรักษาตัว แต่หลักการคือต้อง “ป้องกัน” (Prevention) ถ้าให้ดีกว่านั้นต้อง (Health Promotion) คือ “การสร้างเสริมสุขภาพ”

 

*** “นวัตกรรมสร้างเสริมสุขภาพ” เรื่องง่าย ๆ รอบตัว ***

อย่างที่บอกไป ว่า นวัตกรรม ไม่จำเป็นต้องให้นักประดิษฐ์ทำขึ้น แต่มาจากแนวคิดใหม่ ๆ ใกล้ตัว ไม่ซ้ำใคร แล้วอะไรคือนวัตกรรมเพื่อสุขภาพ สสส. เริ่มทำให้เราได้เข้าใจเรื่องนี้ ตั้งแต่บนโต๊ะอาหาร

“ถ้าลองจินตนาการจานข้าว 1 จาน ถูกแบ่งเป็น 4 ส่วน มีผัก 2 ส่วน คาร์โบโฮเดรต หรือ ข้าว และ โปรตีน อย่างละส่วน คนที่คิดเรื่องนี้เป็นวัตกรรมเพื่อให้ได้กินอาหารอย่างครบถ้วนตามหลักโภชนาการ อย่างช้อนมีรู เอาไว้ตักน้ำตาล เกลือ น้ำปลา ก็เป็นหลักการง่าย ๆ ที่คิดค้นมาเพื่อลดการกินเค็ม กินหวาน แต่ไม่ใช่แค่ตัวช่วยบนโต๊ะอาหารเท่านั้น สสส. ช่วยขับเคลื่อนกฎหมาย เช่น พ.ร.บ. ควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. 2560 พ.ร.บ. ส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ที่ถือเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างนวัตกรรมระดับนโยบาย เพื่อเอื้อให้ประชาชนมีสุขภาวะที่ดี"

นั่นเป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ สสส. พยายามนำเสนอนวัตกรรมสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อชีวิตที่ดีของคนไทย แต่ไม่ใช่แค่นั้น เพราะเป้าหมายสำคัญที่ รศ.นพ.สรนิต ยืนยันมาตั้งแต่ต้นคือ “นวัตกรรมไม่ได้มีแค่สิ่งของ แนวคิด นโยบาย และกฎหมาย หลาย ๆ เรื่องที่ สสส. ผลักดัน ยังถือเป็นนวัตกรรม ที่คิดค้นมาเพื่อลดความเสี่ยง ปรับเปลี่ยนค่านิยมในสังคม” ทั้งเรื่องการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ บุหรี่ การลดอุบัติเหตุ การใช้สื่อปลอดภัย จนถึงแนวคิดเพื่อดูแลคนกลุ่มเปราะบาง คนด้อยโอกาสในสังคม สิ่งนี้ยังถือเป็นการทำงานล่วงหน้า เพื่อให้คนไทยมีสุขภาพดี ไม่เจ็บป่วย นี่เป็นภารกิจที่ สสส. ทำมาอย่างเข้มแข็ง

*** “คนรุ่นใหม่” กับความหวังต่อยอด “นวัตกรรมสุขภาพ” ***

แล้วทำอย่างไร เพื่อให้การคิดค้นสร้างนวัตกรรมสร้างเสริมสุขภาพ ถูกส่งต่ออย่างยั่งยืน แน่นอนว่าประเด็นนี้   รศ.นพ. สรนิต เน้นย้ำว่าจำเป็นต้องเริ่มที่ “เยาวชน – คนรุ่นใหม่” โดยเฉพาะการนำไอเดียของพวกเขามาขยายผลต่อการสร้างเสริมสุขภาพ นี่คืออีกเรื่อง ตลอด 3 ปีมานี้ สสส. เชิญชวน นักเรียน นักศึกษามาร่วมโครงการแบ่งปันไอเดียที่เป็นประโยชน์ต่อการสร้างเสริมสุขภาพ ถือเป็นรางวัล Prime Minister's Award สำหรับ Thai Health Promotion และ อนาคต สสส. จะนำไอเดียของเยาวชน คนรุ่นใหม่เหล่านี้ ต่อยอดไปสู่ Start up เพื่อสร้างประโยชน์ต่อสังคม

***เปลี่ยนแปลงสังคมสร้างเสริมสุขภาพ โจทย์ท้าทายทศวรรษใหม่ สสส.***

ถึงตรงนี้ สสส. ก็ยังมีโจทย์สำคัญให้ขับเคลื่อนกับก้าวสำคัญในช่วงทศวรรษต่อไปจากนี้ และในฐานะของกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ สสส. รศ.นพ.สรนิต ย้ำว่า ต้องทำทุกทางเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงให้สังคมได้รับการพัฒนาและสร้างเสริมสุขภาพ ในรูปแบบ 7+1 เช่น เรื่องบุหรี่ ยาสูบ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อุบัติเหตุบนท้องถนน มลพิษในอากาศ สุขภาพจิต เป็นต้น โดยมีอีกโจทย์ใหญ่ท้าทายสังคมทั่วโลก โรคอุบัติใหม่ อย่าง “โควิด-19”  

“เรื่องสำคัญที่ สสส. ต้องขับเคลื่อนคือ ลดความเหลื่อมล้ำ ช่วยให้การสร้างเสริมสุขภาพประชาชนเท่าเทียมกัน เราหวังว่าทุกคนในผืนแผ่นดินไทยจะมีสุขภาพดี มีชีวิตยืนยาว และมีสุขภาพแข็งแรง จิตใจงาม อยู่ในสังคมไทยอย่างมีความสุข นี่คือองค์ประกอบที่จะช่วยให้สังคมไทยดีขึ้นด้วย” รศ.นพ.สรนิต ฝากทิ้งท้าย