สานพลัง ชุมชนชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ร่วมพัฒนาสื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดีของเด็ก
ที่มา: “ครอบครัว 3 ดี” ภายใต้แนวคิด “มหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัย”
ที่ชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ต.เขาแดง อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ มีเรื่องราวของ “นิเวศสื่อสุขภาวะ” ที่เป็นต้นแบบของความร่วมมือที่สร้างแรงบันดาลใจ ไม่เพียงเพื่อเด็กๆ ในชุมชน แต่ยังรวมถึงครอบครัวและทุกคนที่เกี่ยวข้อง เปลี่ยนชายทะเลแห่งนี้ให้เต็มไปด้วยความสามัคคี ความอบอุ่น และความสร้างสรรค์
การให้เด็ก ๆ ได้เล่น เรียนรู้ และเติบโตในสิ่งแวดล้อมที่เป็นสื่อสร้างสรรค์ ไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ที่ชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ชุมชนเล็กๆ แห่งนี้ ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า “ความร่วมมือและหัวใจที่ยิ่งใหญ่” สามารถสร้างสิ่งที่พิเศษได้ทุกอย่างเริ่มต้นจากความคิดง่ายๆ ว่า “เด็กในชุมชนควรมีพื้นที่ที่ปลอดภัย ได้เล่น และได้เรียนรู้ไปพร้อมๆ กัน” นี่จึงเป็นจุดเริ่มต้นของโครงการพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ที่ไม่ใช่แค่พื้นที่ของการทำกิจกรรมการเล่นของเด็ก แต่เป็น “นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อการเรียนรู้”
โครงการ “มหัศจรรย์สื่อสร้างสรรค์ 3 ดี บ้านคุ้งตโหนด” พัฒนาขึ้นเพื่อส่งเสริมสุขภาวะที่ดีของเด็ก ผ่านการสนับสนุนจากสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก11) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) ภายใต้การบริหารงานโดยกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ โดยนำแนวคิด “นิเวศสื่อสุขภาวะ” มาใช้ในการพัฒนาระบบการดูแลเด็กอย่างยั่งยืนด้วยความร่วมมือของ ชาวบ้าน ครู และหน่วยงานท้องถิ่น รวมถึงภาคีเครือข่ายต่างๆ ได้ร่วมกันจัดทำโครงการฯ เพื่อส่งเสริมให้เด็กมีกิจกรรมทางกาย เกิดการรวมกลุ่มพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างกัน ด้วยการใช้สื่อดี พื้นที่ดี และภูมิดี ส่งผลให้เด็กๆ ลดเวลาหน้าจอลง
เริ่มจาก การทำ “พื้นที่ดี” เพื่อดึงเด็กออกจากหน้าจอ และสร้างการมีส่วนร่วม
สมาชิกชุมชนร่วมกันสร้างพื้นที่ดีนี้ขึ้นมา เป็นบ้านสไลเดอร์ บันไดลิง ชิงช้าไม้ และเครื่องเล่นอื่นๆ ถูกสร้างขึ้นจากแรงกาย แรงใจ และความร่วมมือของทุกคน ในพื้นที่เล็กๆ แห่งนี้ มีเด็กๆ กว่า 30 คน ที่ได้วิ่งเล่น เรียนรู้ และเติบโตในสิ่งแวดล้อมที่เต็มไปด้วยความรักและการดูแล ทุกวันหลังเลิกเรียน พวกเขาจะมารวมตัวกันที่นี่เพื่อเล่นสนุก สร้างมิตรภาพใหม่ๆ และเรียนรู้คุณค่าของการอยู่ร่วมกัน
บทบาทของครอบครัว ร่วมสร้างวินัยและความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้น
หนึ่งในกติกาที่สำคัญของพื้นที่นี้คือ “กติกา 3 ดี” ที่สร้างการเรียนรู้ร่วมกัน คือ
- งดใช้โทรศัพท์ในพื้นที่
- รักษาความสะอาด
- พื้นที่นี้ปลอดยาเสพติด
นอกจากนี้ ครอบครัวในชุมชนยังมี กติกาภายในบ้าน เช่น ให้เด็กเล่นโทรศัพท์ได้วันละไม่เกิน 30 นาที หรือช่วยทำงานบ้านเพื่อสร้างวินัย สิ่งเหล่านี้ช่วยให้ครอบครัวมีความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นขึ้น เด็กๆ เรียนรู้ที่จะช่วยเหลือและแบ่งปัน ขณะที่ผู้ปกครองเองก็ได้ใช้เวลากับลูกหลานมากขึ้น
พื้นที่แห่งนี้ไม่ได้เป็นแค่สนามเด็กเล่น แต่กลายเป็นหัวใจสำคัญของชุมชน บ้านคุ้งโตนดไม่ใช่แค่ที่พักอาศัย แต่เป็นสถานที่ที่ทุกคนรู้จักคำว่า “ให้” ชาวบ้านบางคนมานั่งเฝ้าหลานเล่น บางคนช่วยซ่อมแซมเครื่องเล่น หรือแม้แต่มานั่งพักจากการทำงานในทะเล ทุกคนมีบทบาทที่ทำให้พื้นที่นี้มีชีวิต ชาวบ้านคนหนึ่งกล่าว “ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ทุกคนมาที่นี่เพื่อพักผ่อนหรือช่วยกันดูแล มันกลายเป็นศูนย์กลางของชุมชนจริงๆ”
แรงบันดาลใจ ให้ทุกวันเป็นวันแห่งการเรียนรู้เป็นวันมหัศจรรย์ของเด็ก ๆ
การเรียนรู้ของเด็กไม่ได้จำกัดแค่ในห้องเรียน ธรรมชาติ เพื่อน และครอบครัว ต่างเป็นสื่อรอบตัวที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ของเด็กทั้งสิ้น สื่อสร้างสรรค์ที่เป็น กระบวนการ บุคคล สำคัญต่อวัยเรียนรู้ของเด็ก ได้เรียนรู้การรอคอย การแบ่งปัน และการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน
ครูศรรุ้ง เสือเหลือง และครูธัญลักษณ์ บุญมา ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านดอนยายหนู พูดถึงผลที่เกิดขึ้น เป็นเสียงเดียวกันว่า สิ่งที่เห็นได้ชัดคือเด็กๆ มีสุขภาวะที่ดีขึ้นในทุกด้านค่ะ ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา เด็กได้เรียนรู้ผ่านการเล่นและกิจกรรมสร้างสรรค์ที่เหมาะสม เราเห็นพัฒนาการที่ดีขึ้น เช่น ความสามารถในการรอคอย การแบ่งปัน และการสื่อสารกับเพื่อนๆ อย่างสร้างสรรค์ เด็กๆ ยังมีความสุขกับกิจกรรมกลางแจ้ง เช่น การปีนป่ายหรือการเล่นเครื่องเล่นในพื้นที่ใหม่ ที่สำคัญคือ พวกเขาเรียนรู้ที่จะรักธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน
โดยนายสุวัตร์ เสือเหลือง สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลเขาแดง ผู้เป็นแกนหลักสำคัญในการริเริ่มพัฒนาให้เกิดการรวมกลุ่มของเด็ก เยาวชนในพื้นที่ กล่าวเพิ่มเติมว่า ถ้าไม่มีความร่วมมือจากทุกฝ่าย พื้นที่นี้คงไม่เกิดขึ้น ทั้งนายก อบต. ชาวบ้าน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่างมีบทบาทสำคัญ เราเห็นชาวบ้านช่วยกันบริจาคทั้งแรงงานและทรัพย์สิน เช่น การช่วยสร้างบ้านสไลเดอร์หรือซ่อมแซมเครื่องเล่น ความร่วมมือเหล่านี้สร้างความสามัคคีและเป็นตัวอย่างที่ดีให้เด็กๆ ได้เห็น คนในชุมชนเรารู้สึกภูมิใจมากที่ช่วยกันสร้างพื้นที่นี้ เกิดรัก ความสามัคคี และความรู้สึกว่าเราทุกคนมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนครับ
จากพื้นที่ดี สู่สื่อดี และเกิดเป็นภูมิดีกับเด็ก
จากการมีพื้นที่ เหล่าครูและแกนนำผู้ปกครอง มี “สื่อสร้างสรรค์” ที่ช่วยพัฒนาทั้งทักษะและความคิดสร้างสรรค์ของเด็กๆ เช่น กิจกรรมเล่านิทานอ่านหนังสือ ตอนเย็นวันหยุด ครูและแกนนำชาวบ้านจะรวมตัวกันเล่านิทานให้เด็กๆ ฟัง นิทานแต่ละเรื่องสอดแทรกคุณธรรม เช่น การรักธรรมชาติ การช่วยเหลือเพื่อน และการทำงานเป็นทีม เด็กๆ ไม่เพียงแต่ฟังอย่างตั้งใจ แต่ยังได้ร่วมแสดงบทบาทสมมติ ทำให้พวกเขากล้าคิด กล้าแสดงออก กิจกรรม งานศิลปะจากธรรมชาติ ส่งเสริมให้ เด็กๆ จะได้ใช้วัสดุในท้องถิ่น เช่น ใบไม้ เปลือกหอย หรือกิ่งไม้ มาสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ กิจกรรมเล่นเกมการละเล่นพื้นบ้านที่ส่งเสริมให้เด็กๆได้เรียนรู้จากภูมิปัญญา
ดร.สรวงธร นาวาผล ผู้อำนวยการ กลุ่มwearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ กล่าวทิ้งท้ายว่า อย่าหยุดฝัน และอย่าหยุดสร้าง พื้นที่เล็กๆ นี้เริ่มต้นจากความฝันของชุมชน และกลายเป็นความจริงด้วยความพยายามของทุกคน เราเชื่อว่า เด็กทุกคนมีศักยภาพที่ยิ่งใหญ่ และสิ่งแวดล้อมที่ดีจะช่วยให้พวกเขาเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ ให้ทุกครอบครัวร่วมมือกัน เป็นชุมชน สามดี (สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี) ให้กลายเป็นพื้นที่แห่งความสุข และให้ทุกวันเป็นวันที่เด็กๆ ได้เรียนรู้และเติบโตในโลกที่เต็มไปด้วยความรัก ความร่วมมือจากนายกอบต. และความตั้งใจของทุกฝ่ายทำให้ชุมชนชายทะเลบ้านคุ้งโตนด กุยบุรี เป็นแบบอย่างของการสร้างพื้นที่สร้างสรรค์เพื่อเด็กและครอบครัวอย่างแท้จริง
พร้อมนี้ได้แนะนำเพิ่มเติมสำหรับ กิจกรรมชายทะเลเพื่อส่งเสริม “3 ดี” สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี
- กิจกรรมสื่อดี ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ผ่านสื่อ
- เวทีเล่านิทาน “นิทานริมทะเล” ผู้ใหญ่ในชุมชนหรือครูเล่านิทานที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับธรรมชาติ การอนุรักษ์ทะเล หรือคุณธรรม เช่น ความสามัคคี การแบ่งปัน โดยมีฉากหลังเป็นชายทะเล เด็กๆ จะได้ฟังเรื่องราวพร้อมเสียงคลื่น ทำให้เกิดจินตนาการและความรู้สึกผูกพันกับธรรมชาติ
- กิจกรรมงานศิลปะจากธรรมชาติ เด็กๆ ใช้เปลือกหอย ทราย หรือเศษไม้ริมทะเลมาประดิษฐ์เป็นของใช้หรือของตกแต่ง เช่น กรอบรูปหรือพวงกุญแจ พร้อมเรียนรู้เรื่องการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า
- สื่อ วิดีโอ คลิป สร้างสรรค์ ชวนเด็กๆ ร่วมถ่ายทำและสร้างสรรค์วิดีโอสั้นเกี่ยวกับการอนุรักษ์ธรรมชาติและวิถีชีวิตของคนในชุมชน เพื่อสื่อสารออกไปให้คนอื่นได้เห็นความสำคัญของชายทะเล
- กิจกรรมพื้นที่ดี: พื้นที่สร้างสรรค์ปลอดภัยและเรียนรู้ร่วมกัน
- เกมแรลลี่สำรวจชายทะเล เด็กๆ และครอบครัวร่วมกันออกสำรวจธรรมชาติบริเวณชายทะเล โดยมีจุดเรียนรู้ต่างๆ เช่น เรียนรู้เกี่ยวกับสัตว์ทะเล การเก็บขยะจากชายหาด และการปลูกพันธุ์ไม้ชายเลน กิจกรรมนี้ช่วยสร้างความรู้และความสนุกไปพร้อมกัน
- สนามเด็กเล่นริมทะเลแบบปลอดภัย จัดกิจกรรมกลางแจ้ง เช่น การเล่นว่าว การวิ่งเปี้ยว หรือการแข่งเรือใบเด็ก ช่วยเสริมสุขภาพร่างกายและส่งเสริมการทำงานเป็นทีม
- วันปล่อยปูคืนธรรมชาติ เด็กๆ และชุมชนร่วมกันปล่อยพันธุ์สัตว์น้ำ เช่น ปู ปลา หรือเต่าทะเลคืนสู่ธรรมชาติ โดยมีผู้เชี่ยวชาญให้ความรู้เรื่องระบบนิเวศ
- กิจกรรมภูมิดี ร่วมกันอนุรักษ์ธรรมชาติและวัฒนธรรม
- โครงการ “ปลูกป่าชายเลนด้วยมือเรา” เด็กๆ และครอบครัวเรียนรู้การปลูกป่าชายเลนที่เป็นเกราะป้องกันธรรมชาติจากภัยธรรมชาติ พร้อมเรียนรู้บทบาทของป่าชายเลนในระบบนิเวศ
- กิจกรรมสาธิตวิถีชีวิตชายทะเล ผู้ใหญ่ในชุมชนสอนเด็กๆ เกี่ยวกับวิถีชีวิตริมทะเล เช่น การทำอวนจับปลา การแกะปู หรือการตากปลาหมึก พร้อมเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น
- นิทรรศการชายทะเล “รากเหง้าของเรา” จัดแสดงเรื่องราวของชุมชนผ่านภาพถ่าย ของใช้โบราณ และเรื่องเล่าจากผู้สูงอายุในชุมชน ให้เด็กๆ ได้เรียนรู้รากเหง้าและภูมิปัญญาท้องถิ่น
ผลลัพธ์ของกิจกรรม “3 ดี”
- สื่อดี เด็กๆ ได้เรียนรู้ผ่านสื่อสร้างสรรค์ เช่น นิทาน งานศิลปะ และวิดีโอ
- พื้นที่ดี พื้นที่ริมทะเลปลอดภัยและเอื้อต่อการเล่นและการเรียนรู้
- ภูมิดี ชุมชนมีบทบาทในการถ่ายทอดภูมิปัญญาและสร้างแรงบันดาลใจให้เด็กๆ เห็นคุณค่าของธรรมชาติและวัฒนธรรม
