สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร

เรื่องโดย ปัญจวรา บุญสร้างสม Team Content www.thaihealth.or.th


ข้อมูลบางส่วนจาก เทศกาลสวนผักคนเมือง ครั้งที่ 6 : เมือง Move on ไม่ทิ้งความมั่นคงทางอาหารไว้ข้างหลัง และเอกสารชุดความรู้สนับสนุนสู่การสร้างพื้นที่อาหาร แปลง ปลูก ปัน


ภาพโดย ปารมี ขันธ์แก้ว Team Content www.thaihealth.or.th สสส. และแฟ้มภาพ


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


“Nature is not a place to visit. It is Home. ธรรมชาติไม่ใช่สถานที่ท่องเที่ยว มันคือบ้าน” เป็นคำกล่าวที่ Gary Snyder กวีและนักอนุรักษ์ธรรมชาติชาวอเมริกันได้กล่าวไว้ เชื่อว่า การได้อยู่ท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่ดีเป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนา ปัญหาสิ่งแวดล้อมเป็นปัญหาที่ทั่วโลกให้ความสำคัญ และพยายามหาแนวทางในการจัดการแก้ไขมาโดยตลอด การเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมืองเป็นหนึ่งในแนวทางสำคัญในการจัดการเมืองใหญ่ทั่วโลก เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมให้น่าอยู่ รวมทั้งช่วยลดมลพิษทางอากาศในระยะยาวด้วย


แต่ทว่าความสำคัญของ“พื้นที่สีเขียว” ไม่ได้มีเพียงเท่านั้น จากวิกฤตการแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ผ่านมา ได้สร้างแรงสั่นสะเทือนต่อสังคมเป็นอย่างมาก ซึ่งวิกฤตนี้ไม่เพียงสร้างผลกระทบทางด้านสาธารณสุขและเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อระบบความมั่นคงทางอาหารอีกด้วย โดยเฉพาะในพื้นที่สังคมเมือง ซึ่งการสร้างพื้นที่สีเขียวนั้น ได้เข้ามาตอบโจทย์และแก้ไขปัญหานี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


โครงการสวนผักคนเมือง โดยมูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย) ร่วมกับภาคีเครือข่าย ภายใต้การสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ดำเนินงานภายใต้แนวคิด ปลูกผัก ปลูกเมือง ปลูกชีวิต ด้วยความตระหนักถึงปัญหาของคนเมืองในด้านอาหาร ทั้งในเรื่องความปลอดภัย และความมั่นคงทางอาหาร รวมถึงปัญหาด้านสุขภาพ สังคมและสิ่งแวดล้อม


สิ่งที่โครงการสวนผักคนเมืองพยายามผลักดันให้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องมาโดยตลอด คือ การสร้างพื้นที่แห่งความมั่นคงทางอาหารอย่างยั่งยืน มุ่งยกระดับการพึ่งตนเองด้านอาหารของคนเมือง ผนวกเรื่องการปลูกผักแบบไม่ใช้สารเคมีและการพึ่งตนเองด้านอื่น ๆ ให้อยู่ในวิถีชีวิตของคนเมือง พร้อมทั้งมุ่งยกระดับความคิด สร้างความตระหนักถึงบทบาทของเกษตรในเมืองในฐานะที่มีส่วนช่วยพัฒนาระบบอาหารและวิถีชีวิตทางเลือกที่เกื้อกูลธรรมชาติ สร้างสังคมการอยู่ร่วมกันทั้งในเมือง ระหว่างคนเมืองกับชนบทและทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งขยายผล ส่งต่อ และแบ่งปันความรู้ไปยังชุมชนทุกภูมิภาคอย่างทั่วถึง  


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


ทพญ.จันทนา อึ้งชูศักดิ์ ประธานกรรมการกำกับทิศทางแผนอาหารเพื่อสุขภาวะ สสส. กล่าวว่า สสส. มีเป้าหมายในการส่งเสริมให้คนไทยได้กินผักผลไม้อย่างน้อยวันละ 400 กรัม ตามที่องค์การอนามัยโลก (WHO) ให้ข้อแนะนำ เพื่อให้คนไทยมีสุขภาพดี รวมทั้งแนะนำให้ปรับการกินอาหารทุกมื้อต้องมีผักและผลไม้เป็นส่วนประกอบ ซึ่งสวนผักคนเมืองเป็นภาคีที่ช่วยสนับสนุนให้เป้าหมายนี้บรรลุวัตถุประสงค์ เราไม่เพียงรณรงค์เรื่องการบริโภคเท่านั้น แต่ยังรณรงค์ไปถึงเรื่องการปลูก และอาหารปลอดภัยด้วย


ทพญ.จันทนา กล่าวต่อว่า วิกฤตการแพร่ระบาดของโควิด-19 นั้นเป็นเหมือนโอกาสภายใต้วิกฤต การขนส่งอาหารเป็นไปด้วยความไม่สะดวก ทำให้คนในเมืองเข้าไม่ถึงอาหาร สวนผักคนเมืองได้ใช้จังหวะนี้ในการเข้ามาช่วยเติมเต็มสังคม โดยรณรงค์ให้คนปลูกผักในบ้าน ทำให้เกิดการตื่นตัวเรื่องการบริโภคผักเพิ่มขึ้น ซึ่งนอกจากจะเป็นการเพิ่มแหล่งอาหารแล้ว ยังเป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ด้วย


หากพูดถึงการปลูกผักหรือพื้นที่เกษตรกรรมแล้ว เมื่อก่อนเรามักจะคิดถึงเฉพาะพื้นที่ในชนบท แต่ตอนนี้ทั่วโลกเริ่มเห็นความสำคัญแล้วว่า พื้นที่ในเมืองจำเป็นที่จะต้องเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมผลิตอาหารด้วย ซึ่งในช่วงวิกฤตโควิด-19 ที่ผ่านมา ได้เกิดพื้นที่ตรงนี้เพิ่มขึ้นมาก และในปี 2564 องค์การสหประชาชาติ (UN) ได้ประกาศให้เป็นปีแห่งการรณรงค์บริโภคผักและผลไม้ ซึ่งถือเป็นโอกาสอันดีที่จะทำให้เกิดความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการขับเคลื่อนนโยบายกระตุ้นให้คนไทยหันมาให้ความสำคัญกับเรื่องนี้มากขึ้น ทพญ.จันทนา กล่าว


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


นางสาววรางคนางค์ นิ้มหัตถา ประธานโครงการสวนผักคนเมือง มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย) หรือพี่ปุ้ยแห่งสวนผักคนเมือง เล่าให้เราฟังว่า การเกษตรในเมืองนั้นยังมีช่องว่างในเรื่องต่าง ๆ เช่น การจัดสรรพื้นที่ชุมชนเมืองให้เพียงพอในการผลิตอาหารสำรองทั้งในภาวะปกติ และภาวะวิกฤต เรื่องความมั่นคงทางอาหารเป็นโจทย์ใหญ่ สิ่งสำคัญ คือ ทำให้เกิดพื้นที่เชื่อมโยงในการผลิตอาหารเพิ่มขึ้น การเกิดวิกฤตต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นน้ำท่วมใหญ่ หรือแม้กระทั่งวิกฤตการแพร่ระบาดของโควิด-19 นับเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ทำให้การเกษตรในเมืองเติบโตขึ้น คนเมืองหันมาสนใจเรื่องการพึ่งตนเองเรื่องอาหาร เกิดเครือข่ายการเกษตรมากขึ้น  ไม่ว่าจะเป็นการทำเกษตรบนดาดฟ้า เกษตรตามระเบียง เกษตรยกพื้นเพื่อหนีน้ำ รวมถึงการใช้พื้นที่รกร้างมาทำการเกษตรเพื่อเพิ่มพื้นที่อาหาร อย่างการทำสวนผักชุมชน สวนผักในพื้นที่สาธารณะ


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


หลักการพื้นฐาน ในการเริ่มสร้างพื้นที่ทางการเกษตร คือ สำรวจความชอบของตนเอง ดูว่าเราชอบรับประทานผักชนิดใด จากนั้นจึงดูความเหมาะสมของพื้นที่ ว่ามีแสงแดดเพียงพอหรือไม่ เรามีเวลาดูแลหรือเปล่า หากมีพื้นที่จำกัด อาจจะเลือกปลูกผักที่เรารับประทานเป็นประจำ อายุยืนปลูกและเติบโตได้ง่าย สามารถเก็บเกี่ยวได้ตลอด เช่น พริก กะเพรา โหระพา ต้นหอม โดยผักยืนต้นที่กำลังเป็นที่นิยมอยู่ตอนนี้ คือ ผักไชยา หรือคะน้าเม็กซิโก ซึ่งเป็นผักที่มีรสชาติเหมือนคะน้า ให้ผลผลิตสูง ทนแดด ทนฝน เติบโตได้ง่าย และใช้เวลาดูแลน้อย พี่ปุ้ยกล่าว


สวนผักคนเมือง พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร   thaihealth


กฎธรรมชาติ 10 ประการที่ปลูกผักควรรู้


1.ต้องให้อินทรียวัตถุและธาตุอาหารพืชกระจายสม่ำเสมอในดิน


2.ต้นพืชแต่ละสายพันธ์ต้องการปริมาณธาตุอาหารไม่เท่ากัน


3.ควรปลูกพืชต้นเดียวต่อหลุม


4.ต้องตัดแต่งกิ่งให้สมดุลกับระยะปลูก


5.ต้นพืชจะถูกแมลงปีกแข็งกัดกินใบ ถ้าได้รับธาตุอาหารไม่เพียงพอ


6.ต้นพืชจะถูกหนอนกัดกินใบ ถ้าได้รับธาตุอาหารมากเกินไป


7.ต้นพืชจะถูกเพลี้ยดูดกินน้ำเลี้ยง ถ้ารากพืชได้รับอันตราย


8.ต้นพืชจะมีโรคพืชเข้าทำลายใบ ถ้าได้รับธาตุอาหารไม่เพียงพอต่อการเจริญเติบโตของยอดอ่อนหรือกำลังติดผล


9.ต้นพืชจะเป็นโรคที่ราก ถ้าดินปลูกขาดอินทรียวัตถุ


10.การใช้มูลสัตว์ หรือน้ำจากมูลสัตว์ สามารถป้องกันหนูและแมลงบางชนิดได้


เนื่องในโอกาสวันสิ่งแวดล้อมไทย 4 ธันวาคมนี้ ถือเป็นโอกาสอันดีที่ สสส.อยากเชิญชวนทุกคนให้ร่วมกันอนุรักษ์ธรรมชาติ สร้างพื้นที่สีเขียว และหันมารับประทานผัก ผลไม้กันเพิ่มมากขึ้น เพื่อสร้างสุขภาวะในทุกมิติทั้งกาย จิต ปัญญา และสังคมอย่างยั่งยืน

Shares:
QR Code :
QR Code