สร้างเสริมสุขภาพใจผู้สูงวัยเป็นสุข

ในยุคปัจจุบันเทคโนโลยีต่างๆ ได้ถูกพัฒนาขึ้นอย่างไม่หยุดยั้งตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่มีการค้นพบสิ่งแปลกใหม่อย่างไม่หยุดนิ่ง โดยเฉพาะสาขาการแพทย์และสาธารณสุข ส่งผลให้ให้ประชากรมีอายุยืนยาวขึ้น ซึ่งจากรายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2550 โดยมูลนิธิสถาบันวิจัยและการพัฒนาผู้สูงอายุไทย พบว่าจำนวนประชากรผู้สูงอายุมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

สถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทย

  ในปี 2503 มีจำนวนประชากรสูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) 1.5 ล้านคนหรือคิดเป็นร้อยละ 5.4 ของประชากรทั้งหมด ซึ่งเพิ่มขึ้นเป็น 6.7 ล้านคนในปี 2548 และจะเพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่าในปี 2568 เป็น 14 ล้านคน หรือคิดเป็นร้อยละ 10.3 และ 20 ของประชากรทั้งหมดตามลำดับ สถานการณ์นี้ทำให้ประเทศไทยก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ซึ่งหมายความว่าประเทศไทยมีผู้สูงอายุมากกว่าร้อยละ 10 ของประชากรทั้งหมด

 สภาวะจิตใจ 

ปัญหาจิตใจที่พบบ่อยในผู้สูงอายุได้แก่ อาการซึมเศร้า ความวิตกกังวล และความรู้สึกสิ้นหวัง ซึ่งจากรายงานผลการวิจัยการสำรวจและศึกษาภาวะสุขภาพองผู้สูงอายุ 4 ภาคของไทย ปี 2548-2549 โดยสถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ พบว่า

– ภาวะสุขภาพจิตในผู้สูงอายุที่เป็นปัญหามากที่สุด 3 อันดับแรก คือ ผู้สูงอายุมีภาวะอารมณ์ซึมเศร้ามากที่สุด ร้อยละ 87 อ่อนเพลีย ร้อยละ 22.6 และนอนตื่นขึ้นมาไม่สดชื่น ร้อยละ 20.6 ตามลำดับ (ที่มา : สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ )

– เมื่อเปรียบเทียบในเขตที่อยู่อาศัย พบว่า ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่นอกชุมชนเมืองมีปัญหาภาวะสุขภาพจิตสูงกว่าผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในชุมชนเมือง

– เมื่อเปรียบเทียบปัญหาสุขภาพจิตในภาคต่างๆ พบว่า ภาคใต้ ผู้สูงอายุมีภาวะอารมณ์ซึมเศร้าสูงสุด ร้อยละ 15.5 ผู้สูงอายุภาคเหนือมีภาวะรู้สึกตนเองไม่มีคุณค่ามากที่สุดร้อยละ 10.9 

– ในขณะที่ผู้สูงอายุในกรุงเทพมหานครมีปัญหาภาวะสุขภาพจิต โดยเฉพาะภาวะคิดฆ่าตัวตายสูงถึงร้อยละ 5.2 รองลงมาคือ ผู้สูงอายุภาคเหนือ ร้อยละ 4.1 ผู้สูงอายุในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีภาวะคิดฆ่าตัวตาย ต่ำที่สุด ร้อยละ 1.4

ซึ่งสอดคล้องกับผลการสำรวจประชากรไทยผู้สูงอายุในประเทศไทย พ.ศ.2550 โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติซึ่งพบว่า ความรู้สึกที่เกิดกับผู้สูงอายุเป็นประจำสูงสุดคือ รู้สึกเบื่ออาหารหรือความอยากอาหารลดลง (ร้อยละ 4.0) รองลงมาคือคิดมาก วิตกกังวลใจ ร้อยละ 3.4 และหงุดหงิดรำคาญใจ ร้อยละ2.9 ตามลำดับ

ความรู้สึกต่างๆ ดังกล่าวจะเพิ่มมากขึ้นตามวัยที่สูงขึ้น ผู้สูงอายุหญิงมีสัดส่วนของความรู้สึกต่างๆ ที่กล่าวมาสูงกว่าผู้สูงอายุชาย เพราะเพศหญิงมีความอ่อนไหวทางอารมณ์มากกว่าเพศชาย

เติมกำลังใจ ผู้สูงวัยเป็นสุข

วิธีการที่ผู้สูงอายุจะสร้างความสุขให้ตนเอง “ความสุขคืออะไร?” และ “ความสุขที่แท้จริงของตนเองคืออะไร?” เป็นคำถามที่ผู้สูงอายุต้องตอบให้ได้เสียก่อน และเมื่อตอบคำถามของตนเองได้แล้วว่า ความสุขที่แท้จริงในชีวิตของตนเองคืออะไร ก็เริ่มสร้างความสุขให้กับตนเอง โดยมีวิธีดังนี้ดังต่อไปนี้

1. ปรับตัวและเปิดใจยอมรับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทั้งกับตนเอง ครอบครัว สังคม

2. ดูแลสุขภาพกายและสุขภาพจิต อย่างเช่น หมั่นตรวจสุขภาพประจำปีอย่างสม่ำเสมอ เพื่อที่จะได้รีบรักษาหากพบว่าเริ่มมีอาการเจ็บป่วย รวมทั้งช่วยป้องกันภาวะเสี่ยงต่างๆ ด้วย การออกกำลังกายสม่ำเสมอ อาจจะสัปดาห์ละ 3 ครั้งๆ ละประมาณ 20-30 นาที การรับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางทางโภชนาการครบ 5 หมู่ ในปริมาณที่เพียงพอและดื่มน้ำให้เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย การดูแลระบบขับถ่ายของตนเองให้เป็นปกติ การนอนหลับให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 8 ชั่วโมง และที่สำคัญคือการทำจิตใจให้เบิกบานอยู่เสมอ

บุคคลใกล้ชิด (บุตร หลาย ญาติพี่น้อง) และผู้ดูแลผู้สูงอายุเป็นบุคคลที่มีส่วนสำคัญอย่างมากต่อผู้สูงอายุที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขในบั้นปลาย ซึ่งวิธีการสร้างความสุขมีดังต่อไปนี้

การเอาใจใส่ดูแลผู้สูงอายุด้วยความรัก ต้องถามตนเองว่า “รักเขาหรือเปล่า” เพราะเมื่อเรารักใคร เราก็จะทำสิ่งต่างๆ ให้กับคนที่เรารักเป็นอย่างดี

การสร้างอารมณ์ขันให้ผู้สูงอายุ เพราะจะช่วยลดความซึมเศร้าและความเหงา ก่อเกิดความรู้สึกที่ดีต่อกัน มีความรักความอบอุ่นเกิดขึ้นภายในครอบครัว

สิ่งเหล่านี้เองที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถดำเนินชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ และมีความสุขในช่วงบั้นปลายของชีวิต…

ที่มา: สำนักงานพัฒนาระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพ