รู้จักอาการ “ดื้ออินซูลิน” จุดเริ่มต้นของโรค NCDs
ที่มา : นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา
หลายคนคิดว่า “ดื้ออินซูลิน” เป็นเรื่องของคนเป็นเบาหวานเท่านั้น แต่จริง ๆ แล้วคือจุดเริ่มต้นของโรคเรื้อรังแทบทุกอย่างตั้งแต่ความอ้วนลงพุง ไขมันพอกตับ ไปจนถึงโรคหัวใจและหลอดเลือด ที่สำคัญคือ มันเกิดขึ้นแบบ “เงียบ ๆ” โดยที่เราไม่รู้ตัวเลยครับลองสังเกตดูถ้ามีอาการเหล่านี้ 2–3 ข้อขึ้นไป มีโอกาสสูงมากว่าร่างกายของคุณกำลัง “ดื้อต่ออินซูลิน” แล้ว
- น้ำหนักขึ้นง่าย “โดยเฉพาะพุง” เคยสงสัยไหมว่าทำไมกินเท่าเดิม แต่น้ำหนักขึ้นไม่หยุด? โดยเฉพาะตรง “พุง” ที่เริ่มแน่นและแข็งเหมือนมีอะไรมาพอกไว้ สาเหตุหลักคือ อินซูลินในเลือดสูงอยู่ตลอดเวลา ทำให้ร่างกายเก็บพลังงานส่วนเกินไว้ในรูป “ไขมัน” โดยเฉพาะรอบอวัยวะภายในภาวะนี้เรียกว่า Visceral fat หรือ “ไขมันในช่องท้อง”ซึ่งสัมพันธ์โดยตรงกับภาวะดื้ออินซูลิน และเป็นจุดเริ่มต้นของโรคหัวใจ เบาหวาน และไขมันพอกตับ
- หิวบ่อย อยากของหวานตลอดวัน ภาวะอินซูลินดื้อทำให้กลูโคสเข้าเซลล์ได้ไม่เต็มที่แม้จะกินแล้ว แต่พลังงานไม่ถึงเซลล์ ร่างกายเลยสั่งให้ “หิวอีก”นี่คือเหตุผลว่าทำไมหลายคนกินข้าวเสร็จยังอยากของหวาน หรือกินแล้ว “ง่วงหลับ” เพราะน้ำตาลในเลือดแกว่งสุดท้ายจะเข้าสู่วงจร “หิว-กิน-อินซูลินพุ่ง-หิวใหม่” แบบไม่รู้ตัวยิ่งกินหวานมากเท่าไหร่ อินซูลินก็ยิ่งดื้อมากขึ้นเท่านั้น
- เหนื่อยง่าย เพลียเรื้อรัง แม้นอนครบ หลายคนบ่นว่า “นอนพอ แต่ไม่สดชื่นเลย”สาเหตุอาจมาจากร่างกายใช้กลูโคสได้ไม่เต็มที่เซลล์เลยเหมือนเครื่องยนต์ที่ไม่มีเชื้อเพลิงผลคือ รู้สึกอ่อนล้า ไม่มีแรง สมองเบลอ คิดช้า หรืออารมณ์แปรปรวนทั้งหมดนี้คือผลของน้ำตาลในเลือดที่ไม่เสถียรและอินซูลินที่ทำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ
- ผิวคล้ำบริเวณคอ รักแร้ หรือข้อพับ หลายคนเข้าใจผิดว่าเป็น “ขี้ไคล” แล้วขัดจนผิวถลอกแต่จริง ๆ แล้วอาจเป็นสัญญาณของภาวะดื้ออินซูลินที่เรียกว่า Acanthosis Nigricans จะเห็นเป็นผิวคล้ำ เหนียวเล็กน้อย มักเกิดที่คอ รักแร้ หรือขาหนีบเกิดจากอินซูลินที่สูงเรื้อรังไปกระตุ้นการแบ่งเซลล์ผิวหนังจนผิวหนาและคล้ำขึ้นเรื่อย ๆพบได้บ่อยในคนอ้วนลงพุง หรือเด็กที่กินหวานจัด
- ผลตรวจสุขภาพเริ่มมี “สัญญาณเตือน” ถ้าตรวจแล้วเจอว่าค่าตับขึ้น หรือมีไขมันพอกตับไขมันในเลือดสูงความดันเริ่มสูงทั้งหมดนี้อาจมีต้นตอเดียวกันคือ “อินซูลินสูงเรื้อรัง”อินซูลินส่วนเกินจะกระตุ้นให้ตับสร้างและเก็บไขมันมากเกินไปทำให้เกิด ไขมันพอกตับ (NAFLD) และยังทำให้ไขมัน Triglyceride สูง, HDL ต่ำพร้อมกับความดันที่เริ่มพุ่งขึ้น เพราะหลอดเลือดแข็งตัวจากภาวะนี้
แล้วจะแก้ยังไง ถ้ารู้ว่าร่างกายเริ่มดื้อต่ออินซูลิน? เริ่มจาก “วิธีธรรมชาติ” ที่ได้ผลดีที่สุดก่อนเลย
- ลดน้ำตาล ของหวาน แป้งขัดขาว
- เพิ่มผัก โปรตีนดี และไขมันดีในมื้ออาหาร
- ออกกำลังกายให้กล้ามเนื้อได้ทำงาน (เดินเร็ว + เวทเทรนนิ่งเบา ๆ)
- นอนให้พอ และจัดการความเครียด เพราะคอร์ติซอลก็ทำให้ดื้อต่ออินซูลินได้
- ถ้ามีเวลา แนะนำตรวจ Fasting insulin + HOMA-IR ควบกับ FBS, HbA1c เพื่อดูแนวโน้มอย่างแม่นยำ
ภาวะดื้ออินซูลินไม่ได้ทำให้คุณป่วยทันทีแต่มันคือตัวจุดชนวนของโรคเรื้อรังที่ค่อย ๆ กัดกินสุขภาพแบบเงียบ ๆ ยิ่งรู้เร็ว ยิ่งมีโอกาส “รีเซ็ตร่างกาย” ได้ทัน เริ่มจากแค่ลดหวาน เคลื่อนไหวมากขึ้นและนอนให้พอเพราะทุกการเปลี่ยนแปลงเล็ก ๆ วันนี้ คือกำแพงป้องกันเบาหวานในวันหน้าได้จริง
