ที่มา: กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์

ภาพประกอบจาก เว็บไซต์กระทรวงสาธารณสุข

กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข จัดทำหนังสือ "เอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของเครื่องยาสมุนไพรไทย" โดยศึกษาเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทเครื่องยาสมุนไพรไทยอย่างละเอียดด้วยการดูลักษณะภายนอกรวมทั้งลักษณะของเซลล์และเนื้อเยื่อที่เห็นภายใต้กล้องจุลทรรศน์แล้วนำมาใช้ตรวจสอบเพื่อควบคุมคุณภาพของเครื่องยาสมุนไพร 

ดังเช่น การตรวจยืนยันชนิดเครื่องยา ตรวจการปลอมปนของเครื่องยาสมุนไพร และใช้เป็นข้อกำหนดมาตรฐานทางเภสัชเวทในตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia) เพื่อลดปัญหาการปลอมปนสมุนไพรเพื่อช่วยยกมาตรฐานและคุณภาพในการรักษาผู้ป่วย

นายแพทย์สุขุม กาญจนพิมาย อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กล่าวว่า เครื่องยาสมุนไพรเป็นส่วนของพืชที่ใช้เป็นยาและมักถูกตัดเป็นชิ้นแล้วทำให้แห้งซึ่งยากต่อการระบุชนิดของพืชที่ใช้เป็นเครื่องยา จึงมักเกิดปัญหาในการใช้ เช่น การปลอมปน การใช้ผิดชนิด การนำมาใช้ทดแทนจนเข้าใจผิดว่าเป็นชนิดเดียวกัน  เป็นต้น ซึ่งปัจจุบันการใช้สมุนไพรได้รับความนิยมมากขึ้นและมักพบการปลอมปนของสมุนไพรที่จำหน่ายในท้องตลาด  สถาบันวิจัยสมุนไพร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ จึงให้ความสำคัญกับชนิดของเครื่องยาสมุนไพรเป็นอันดับแรก โดยทำการศึกษาเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของเครื่องยาสมุนไพรแต่ละชนิดอย่างละเอียดด้วยการตรวจดูลักษณะภายนอก การศึกษาเนื้อเยื่อที่ตัดให้บางและในสภาพเป็นผงยาด้วยกล้องจุลทรรศน์และนำไปใช้ในการตรวจสอบเพื่อควบคุมคุณภาพของเครื่องยาสมุนไพร เช่น ตรวจยืนยันชนิดเครื่องยา ตรวจการปลอมปนของเครื่องยาสมุนไพร เป็นต้น โดยรวบรวมข้อมูลพร้อมจัดพิมพ์เป็นหนังสือ "เอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของเครื่องยาสมุนไพรไทย"มาตั้งแต่ปี 2552 ซึ่งที่ผ่านมาจัดพิมพ์ไปแล้ว 2 เล่ม ๆแรกมีข้อมูลด้านเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของสมุนไพร 14 ชนิดและเล่ม 2 จำนวน 20 ชนิด ปัจจุบันได้จัดทำเป็นเล่มที่ 3 ประกอบด้วยข้อมูลด้านเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของสมุนไพร 12 ชนิด

   นายแพทย์สุขุม กล่าวเพิ่มเติมว่า การศึกษาเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทของเครื่องยาสมุนไพรแต่ละชนิด กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ได้ศึกษาจากตัวอย่างเครื่องยาสมุนไพรอ้างอิงที่ได้จากพืชที่ตรวจระบุชนิดถูกต้องแล้วตามหลักอนุกรมวิธานพืช ทั้งนี้ยังศึกษาตัวอย่างจากแหล่งต่างๆ เพิ่มเติมเพื่อให้ได้ข้อมูลที่สมบูรณ์ยิ่งขึ้น  ซึ่งการศึกษาเอกลักษณ์ทางเภสัชเวทมีความสำคัญมากโดยใช้ในการจัดทำข้อกำหนดมาตรฐานทางเภสัชเวทในตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia) เพื่อใช้เป็นตำรายาอ้างอิงทางกฎหมายทั้งผู้ประกอบการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการควบคุมคุณภาพยาสมุนไพรไทยให้ได้มาตรฐานสากลทั้งการผลิตยาเพื่อใช้ในประเทศและเพิ่มมูลค่าการส่งออก และลดปัญหาการปลอมปนหรือการใช้สมุนไพรผิดชนิดซึ่งส่งผลต่อการรักษาได้

    "ตัวอย่างเครื่องยาสมุนไพรอ้างอิงได้ถูกรวบรวมและแสดงไว้ที่ศูนย์เครื่องยาสมุนไพรเพื่อให้เผยแพร่กับผู้ที่สนใจชนิดเครื่องยาสมุนไพร สำหรับหนังสือเอกลักษณ์ทางเภสัทเวทของเครื่องยาสมุนไพรไทย กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์จะได้เผยแพร่ให้สถานศึกษาและหน่วยงานวิจัย ซึ่งเป็นประโยชน์แก่ผู้วิจัยด้านสมุนไพร ผู้ประกอบการด้านสมุนไพรและประชาชนผู้สนใจสมุนไพรสามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป โดยสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่สถาบันวิจัยสมุนไพร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ โทร. 0 2951 0000 ต่อ99386" นายแพทย์สุขุม กล่าว