“มหาวิชชาลัยบ้านแฮด” ต้นแบบแห่งความเท่าเทียมและยั่งยืน
ที่มา : ไทยรัฐออนไลน์
ภาพโดย สสส.
Banhad University Of Technology Equity and Sustainability ฟังครั้งแรกนึกว่าเป็นมหาวิทยาลัยชื่อดังในต่างประเทศ แต่จริงๆแล้วที่นี่…คือ “มหาวิชชาลัยบ้านแฮดสร้างความเท่าเทียม” มหาวิชชาลัยแห่งแรกของภาคอีสาน ที่กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพเพิ่งเปิดตัวไปเมื่อเร็ว ๆ นี้
ดร.ศิริพงษ์ อรุณเดชาชัย นายกเทศมนตรีตำบลบ้านแฮด บอกว่า เทศบาลตำบลบ้านแฮดได้เข้าร่วมเป็นเครือข่ายร่วมสร้างชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2556 และได้พัฒนาพื้นที่จนสามารถยกระดับเป็นศูนย์จัดการเครือข่ายสุขภาวะชุมชน (ศจค.) เป็นพื้นที่ต้นแบบตำบลสุขภาวะที่สามารถจัดกระบวนการเรียนรู้ให้กับ อปท.เครือข่ายและ อปท.ที่สนใจเรียนรู้เพื่อจัดการกับประเด็นปัญหาต่าง ๆ โดยชุมชนท้องถิ่น ภายใต้แนวคิด “การจัดการตนเอง โดยใช้พื้นที่ตำบลเป็นตัวตั้ง” ครอบคลุมการขับเคลื่อนงานและกิจกรรมการเสริมสร้างความเข้มแข็งของพื้นที่ใน 5 ด้าน ได้แก่ ด้านสังคม เศรษฐกิจ สภาวะแวดล้อม สุขภาพ และการเมืองการปกครอง จนกระทั่งปี 2561 สสส.เห็นศักยภาพของ ทต.บ้านแฮด และยกระดับเป็น “มหาวิชชาลัยบ้านแฮดสร้างความเท่าเทียม” เป็นพื้นที่ฝึกอบรม ที่มีหลักสูตรการสร้างความเท่าเทียมโดยชุมชนท้องถิ่น (Community Based Development For Equity : CDE) ที่สามารถประยุกต์ใช้กับพื้นที่ของตนเอง โดยยึดหลักสร้างความเท่าเทียมและยั่งยืน
“ตัวอย่างรูปธรรมในพื้นที่คือ การที่บ้านแฮดเริ่มต้นการจัดการขยะ ปี 2553 เพื่อลดขยะตกค้างและโรคติดต่อ เราค้นพบว่า “ขยะ” เป็นมากกว่าการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม แต่ช่วยแก้ปัญหาเรื่องดิน น้ำ ป่า พลังงาน รวมไปถึงการสร้างทัศนคติของคน และกระทบสุขภาพ จนกระทั่งสามารถจัดการกับปัญหาและพัฒนาไปสู่หมู่บ้านบริหารจัดการขยะในชุมชนอย่างครบวงจรในปี 2554 ที่ส่งผลต่อการลดค่าใช้จ่ายในครัว เรือน โดยชูนโยบายชุมชน ปลอดขยะ ภายใต้คำขวัญ ที่ว่า “ชุมชนดี สิ่งแวดล้อมดี สุขภาวะที่ดี” สอดคล้องตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและหลักพุทธธรรม เกิดชุมชนปลอดขยะ (Zero waste) ทั้งตำบล 14 หมู่บ้าน เน้นในการจัดการขยะที่ต้นทางเพื่อให้เหลือขยะที่นำไปกำจัดน้อยที่สุด โดยปัจจุบันสถานที่กำจัด ของเทศบาลตำบลบ้านแฮดและเทศบาลตำบลวังสวรรค์ สามารถกำจัดขยะสะสมตกค้างได้ถึง 3,000 ตัน” ดร.ศิริพงษ์ บอกและว่า จากความสำเร็จดังกล่าวได้ตั้งเป้าให้เป็นชุมชน Zero Waste ในปี 2563 นี้
ด้าน ธวัชชัย ฟักอังกูร ประธานคณะกรรมการบริหารแผน คณะที่ 3 สสส. กล่าวในการปาฐกถาพิเศษ “สุดยอดองค์ความรู้ สุดยอดผู้นำ” ว่า การพัฒนาสุขภาวะเครือข่ายร่วมสร้างชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่ สสส. มุ่งลดปัจจัยเสี่ยงสุขภาพ เพิ่มปัจจัยเสริมสุขภาวะ สู่เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน มุ่งพัฒนาชุมชนให้มีความเข้มแข็งเพื่อเป็นรากฐานของประเทศ
“สิ่งสำคัญของการพัฒนาสุขภาวะเครือข่ายร่วมสร้างชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่ คือต้องสร้างผู้นำในชุมชน เพราะทุกการเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นได้ต้องมีผู้นำที่จะต้องนำทั้งความคิดและปัญญา ชาวบ้านให้การยอมรับ ศรัทธา และเป็นตัวอย่างที่ดีในการปฏิบัติจนเกิดผล การขับเคลื่อนภารกิจด้านสุขภาวะจึงจะประสบผลสำเร็จ” อาจารย์ธวัชชัย กล่าวและว่า การจัดเวทีสุดยอดผู้นำ ชุมชนท้องถิ่นพื้นที่อีสาน ถือเป็นการสร้างการเรียนรู้กระบวนการเพิ่มขีดความสามารถชุมชนท้องถิ่นให้ทำหน้าที่เป็นกลไกขับเคลื่อนการพัฒนาแบบมุ่งเป้าไปสู่การสร้างความเท่าเทียมและยั่งยืน
ประธานคณะกรรมการบริหารแผน คณะที่ 3 สสส. บอกว่า มหาวิชชาลัยบ้านแฮด เป็นนวัตกรรมของการเรียนรู้ในรูปแบบใหม่ที่สร้างความเข้มแข็งและแรงบันดาลใจให้กับผู้นำ กลุ่มทางสังคม องค์กรชุมชนและประชาชนในพื้นที่
“มหาวิชชาลัยแห่งนี้ จริง ๆ ก็คือการยกระดับจากการถ่ายทอดข้อมูลเป็นการสร้างระบบการเรียนรู้ที่ก่อให้เกิดปัญญาและกระบวนการคิด เพื่อนำสู่การเปลี่ยนแปลงตั้งแต่ระดับตำบลไปจนถึงสังคมและประเทศชาติโดยรวม”
อาจารย์ธวัชชัย ขยายความว่า หลักสูตรของมหาวิชชาลัยบ้านแฮดแห่งนี้เป็นหลักสูตรของชุมชนที่เน้นความเท่าเทียมและยั่งยืน หรือ Technology Equity and Sustainability โดยเนื้อหาการเรียนการสอนผ่านการเรียนรู้มี 3 วิชาหลัก ประกอบด้วย วิชาธรรมาภิบาล, วิชาการเรียนรู้ และ วิชาการลดความเหลื่อมล้ำสร้างความเท่าเทียม และ 2 วิชารอง คือ วิชาการสร้างเสริมสุขภาวะอย่างยั่งยืน และ วิชาท้องถิ่นต้นแบบแห่งการเรียนรู้ด้านสิ่งแวดล้อม โดยทั้ง 5 วิชาเป็นกระบวนการการจัดการตนเองของตำบลบ้านแฮดที่ส่งผลให้เกิดการสร้างนวัตกรรมสุขภาพชุมชนในพื้นที่ให้เป็นรูปธรรมเชิงประจักษ์ และสามารถเป็นต้นแบบการเรียนรู้สู่ตำบลเครือข่ายและผู้ที่สนใจ เพื่อให้เกิดความเข้าใจในการนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในตำบลของตนเองมากขึ้น
สำหรับ ชุมชนตำบลบ้านแฮด ถือเป็นต้นแบบของการสร้างเสริมสุขภาวะแบบมีส่วนร่วม ด้วยโครงการและกิจกรรมที่น่าสนใจหลายอย่าง อาทิ “คนบ้านแฮดบ่ถิ่มกัน” มีการจัดกิจกรรมด้านการส่งเสริมและการพัฒนาคุณภาพชีวิตเด็ก เยาวชน สตรี คนพิการ ผู้สูงอายุและผู้ด้อยโอกาส โดยการป้องกันควบคุมโรค การสังคมสงเคราะห์ และการจัดการสิ่งแวดล้อม ที่อยู่อาศัย การสาธารณสุข การอนามัยครอบครัวและการรักษาพยาบาล ที่ช่วยพลิกฟื้นจากปัญหา นำไปสู่การเป็นตำบลน่าอยู่ คนในชุมชนมีสุขภาวะดี มีความเข้มแข็ง มีอาชีพ มีรายได้
ชมรมเด็กมีล้อบ้านแฮด เป็นการเปิดพื้นที่สร้าง สรรค์ให้กับเด็กและเยาวชนในพื้นที่ตำบลบ้านแฮดและเพื่อเป็นพื้นที่การเรียนรู้และสร้างความเป็นพลเมืองในกลุ่มเด็กและเยาวชน รวมทั้งการสร้างเสริมลานกิจกรรมเพื่อให้เยาวชนห่างไกลจากยาเสพติด ไม่ติดหน้าจอมือถือเกิดลานสร้างสุข เวทีการปรับทุกข์ระหว่างเพื่อนสู่เพื่อน พี่ช่วยน้อง ครอบครัวอบอุ่น ช่วยบำบัดเด็กสมาธิสั้นและเด็กที่มีพัฒนาการช้า ให้มีพัฒนาการที่ดีขึ้น
ปัจจุบันนอกจากจะเป็นมหาวิชชาลัยแห่งแรกของภาคอีสานแล้ว ชุมชนบ้านแฮดยังเป็นแหล่งเรียนรู้ธนาคารขยะเพื่อชุมชน, ผักสวนครัวริมรั้วกินได้, สิ่งประดิษฐ์จากวัสดุเหลือใช้และแหล่งเรียนรู้กลุ่มผลิตภัณฑ์จากเศษผ้าด้วย