ผ้าฝ้ายทอย้อมสีธรรมชาติ บ้านปางกอง

ที่มา:วิถีชุมชน สร้างเศรษฐกิจฐานรากผ้าพื้นเมือง 12 ประเด็นสร้างสรรค์เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน

ภาพประกอบจากแฟ้มภาพ

จังหวัดน่านได้มีการอบรมกลุ่มเกษตรกรให้รู้จักทำงานในเชิงอนุรักษ์ เพื่อให้มีรายได้เพิ่มเติม และแก้ไขปัญหาความยากจนให้กับชาวบ้าน

เมื่อปี 2537 มูลนิธิบัตรฑิตอาสาสมัคร มหาวิยาลัยธรรมศาสตร์ โดย สุพิศ สุวรรณมณี ได้ลงพื้นที่ในจังหวัดน่านเพื่ออบรมกลุ่มเกษตรกรให้รู้จักทำงานในเชิงอนุรักษ์ คือจากเดิมที่ชาวบ้านเน้นปลูกพืชเชิงเดี่ยว ก็ให้หันไปปลูกพืชแบบผสมผสาน เพื่อให้มีรายได้เพิ่มเติม และแก้ไขปัญหาความยากจนไปในตัว ต่อมาสุพิศเข้ามาที่บ้านปางกอม ซึ่งเป็นชุมชนไทลื้อ พบว่าชาวบ้านยังคงทอผ้าใช้เองอยู่ จึงเริ่มลงมือศึกษาและหาหนทางที่จะดึงภูมิความรู้ด้านนี้ขึ้นมาใหม่

ความแตกต่างของผ้าทอที่นี่ คือการไม่ใช้สารเคมีในการฟอกเป็นการย้อมด้วยสีธรรมชาติล้วนๆ ซึ่งฝ้ายที่ใช้ก็เป็นฝ้ายที่ชาวบ้านปลูกเอง ทำให้มีคุณสมบัติที่ดีหลายประการ แต่ด้วยราคาที่แพงกว่าฝ้ายทอทั่วไปเป็นเท่าตัว จึงเป็นข้อจำกัดที่ท้าทายชาวบ้านอย่างมาก สุพิศจึงเข้ามาช่วยหาตลาด พร้อมหางบประมาณสนับสนุน ทั้งจากภาครัฐ ภาคเอกชน เช่น ธนาคารดอยซ์แบงก์ ประเทศเยอรมัน, Fastenopfer สวิตเซอร์แลนด์, หน่วยจัดการต้นน้ำยาว, สูนย์พัมนาและสงเคราะห์ชาวเขา จังหวัดน่าน, กรมส่งเสริมสหกรณ์ กระทรวงเกาตรและสหกรณ์ และองค์การบริหารส่วนตำบลชนแดน

ปัจจุบันผ้าของปางกอมนั้นมีหลากหลายลวดลาย เช่น ลายน้ำไหล ลายพญานาค ลายปราสาท ลายดอกพิกุล ลายประแจจีน โดยในส่วนของสีสันนั้น มีการใช้ทั้งครั่ง ประดู่ คราม เพกา ในการย้อมทำให้ผ้าฝ่ายทอมือบ้านปางกอม กลายเป็นสินค้าที่ทรงคุณค่าอย่างยิ่ง และเป็นความภาคภูมิใจของคนพื้นเมืองอย่างแท้จริง