นวัตกรรมหมู่บ้านจัดการน้ำ รูปธรรมจากภาคกลางตะวันออก
ที่มา : จากหนังสือวิถีชุมชน สร้างเศรษฐกิจฐานราก เรื่องการจัดการน้ำ 12ประเด็นสร้างสรรค์เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน
นอกเหนือจากที่เทศบาลเมืองวังน้ำเย็น ต.วังน้ำเย็น อ.วังน้ำเย็น จ.สระแก้ว เป็นหมู่บ้านจัดการตนเองด้านการดูแลสุขภาพชุมชนแล้ว ที่บ้านวังบูรพาหมู่ที่ 18 ยังเป็นหมู่บ้านตัวอย่างด้านการบริหารจัดการน้ำอีกด้วย
ผู้ใหญ่คำดี ฐานกลางซุ้ย เป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 18 บ้านวังบูรพา โดยคำดีเป็นหมอดินอาสา จึงเป็นที่มาให้บริเวณรั้วบ้านแต่ละหลังชของหมู่บ้านวังบูรพา เต็มไปด้วยผักสวนครัว บ้างปลูกเป็นรั้วรอบขอบบ้าน บ้างปลูกอยู่ในกระถาง ขึ้นอยู่กับพื้นที่ที่มี แต่ไม่ว่าหลังไหนก็มีปลูก
ชาวบ้านส่วนใหญ่ที่นี่ทำนา บ้างมีพืชไร่ บ้างเลี้ยงโคนม แต่เดิมไม่เคยมีปัญหาเรื่องน้ำ ด้วยมีน้ำใต้ดินอุดมสมบูรณ์ แต่พอทุกคนใช้มากเข้า โดยเฉพาะเป็นส่วนหนึ่งของอาชีพด้วยแล้ว ภาวะขาดแคลนก็เดินทางมาถึง ในยุคนั้น อบต.วังน้ำเย็น ได้ขอความร่วมมือจากกรมทรัพยากรธรณีเข้ามาขุดเจาะและสร้างแท้งค์น้ำให้ แต่ความที่แท้งค์น้ำต้องใช้ร่วมกัน 2 หมู่บ้าน คือหมู่ที่ 18 และหมู่ที่ 7 ซึ่งยังไม่เพียงพอกับความต้องการ จึงขอเพิ่มอีกแท้งค์ แต่ที่สุดแล้วก็ยังไม่เพียงพอ
“พอดีบ่อที่กรมทรัพยากรธรณีขุดไว้อีกหนึ่งบ่อ บ่อนี้ถ้าเปิดไปต้นทางจะได้ใช้น้ำก่อน แต่ปลายทางจะไม่ได้ ทั้งที่มีน้ำพอ ความที่แรงดันไปไม่ถึง จึงคุยกับกรรมการ คิดหาวิธีทำระบบแรงดัน ผมลองเริ่มร่างแบบแล้วลองทำดู โดยใช้มอเตอร์เป็นตัวช่วย ใช้ท่อพีวีซีเป็นหลัก ผลลัพธ์เกินคาดหวัง เดี่ยวนี้สบาย ส่งน้ำไปได้ไกล” ผู้ใหญ่คำดีเล่า
เมื่อน้ำมีต้นทุน จึงต้องมีการจัดเด็บ ซึ่งที่นี่เรื่องการมีส่วนร่วมนั้นเต็มร้อย เป็นที่มาของกองทุนประปา เพื่อนำมาจ่ายค่าไฟ ค่าบำรุงรักษาระบบ ภายหลังจากเก็บเงินมา 7-8 ปี มีเงินเหลือมากเกินซ่อมบำรุง จึงปล่อยกู้ไปทำกิน ร้อยละ 10 ต่อปี สิ้นเดือนมีปล่อยกู้ฉุกเฉินเล็กๆ น้อยๆ เป็นสวัสดิการให้กับสมาชิก
“ตอนนี้ทุกบ้านมีมิตเตอร์น้ำ ใช้กันเต็มพื้นที่ เราบริหารในรูปแบบคณะกรรมการเน้นความโปร่งใส เป็นธรรมถือว่าช่วยเหลือกัน”
นอกจากทำเรื่องน้ำแล้ว ความที่เป็นหมอดินอาสา ผู้ใหญ่คำดียังถ่ายทอดความรู้เรื่องการปรับปรุงดินให้กับทุกคนที่ต้องการเรียนรู้ รวมถึงการทำกากน้ำตาลอีเอ็มเพื่อใช้ในครัวเรือน และทำปุ๋ยหมักจากน้ำนมเหลือง ทำสารไล่แมลงจากบอระเพ็ดและสะเดา
