“ธูปฤาษี” พืชไร้ค่าที่ช่วยบำบัดน้ำเสีย
ลดความเป็นด่างและเพิ่มคุณภาพของน้ำให้ดีขึ้น
ต้นไม้ ต้นหญ้าหรือวัชพืชที่ขึ้นตามที่รกร้างต่างๆ หลายคนอาจมองว่ามันไม่มีประโยชน์ ไร้ค่า แถมยิ่งทำให้ดูรกร้างอีกด้วย แต่จะมีสักกี่คน ที่รู้ว่าสิ่งไร้ค่าเหล่านั้น บางชนิดมีประโยชน์มากมาย…
หากใครเคยสังเกตเห็นบริเวณสองข้างทาง โดยเฉพาะในที่ที่เป็นหนองน้ำว่างเปล่า คงคุ้นเคยกับต้นไม้ชนิดหนึ่งที่มีลักษณะคล้ายๆ กับธูปขนาดใหญ่ ที่แย่งกันขึ้นจนสูงท่วมหัว นั่นคือ “ต้นธูปฤาษี” ที่หลายคนอาจมองว่าเป็นวัชพืชที่ขยายพันธุ์อย่างรวดเร็ว และเจริญเติบโตแย่งพื้นที่ทำกิน หรือขวางทางการสัญจรทางน้ำ และอาจเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ร้ายนานาชนิด แต่มันกลับมีประโยชน์ต่อเรา
ต้นธูปฤาษีนั้น เป็นไม้ล้มลุก ที่มีลักษณะเป็นเหง้ากลม แทงหน่อขึ้นเป็นระยะสั้น ๆ แผ่นใบด้านบนโค้งเล็กน้อย ส่วนด้านล่างแบน ดอกมีจำนวนมาก ติดกันแน่น สีน้ำตาล ลักษณะคล้ายรูปดอกใหญ่ก้านช่อดอกกลม แข็ง ดอกแยกเพศ ดอกแก่จะแตกเห็นเป็นขนขาวฟู ผลเล็กมาก
ประโยชน์ของธูปฤาษีมีอยู่มากมาย ไม่ว่าจะนำใบมาทำเป็นเครื่องจักสาน เช่น เสื่อ ตะกร้า และทำเชือก ดอกแก่จัดมีขนเป็นปุยนุ่น คล้ายปุยนุ่นก็ใช้แทนนุ่นได้ ส่วนยอดอ่อนและแป้งที่ได้จากลำต้นใต้ดินและรากสามารถทานได้ เนื่องจากธูปฤาษีมีโปรตีนและคาร์โบไฮเดรตที่ค่อนข้างสูง
และที่เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง ก็คือต้นธูปฤาษี สามารถช่วยเราบำบัดน้ำเสียได้ จากโครงการวิจัยเกี่ยวกับ “การบำบัดน้ำเสียจากโรงงานฟอกย้อมด้วยต้นธูปฤาษี” ของ น.ส.
“โดยทั่วไปน้ำเสียที่ปล่อยจากโรงงานฟอกย้อมจะมีความเป็นด่างสูงประมาณ 10-11 เมื่อมีการทดสอบการบำบัดน้ำเสียโดยต้นธูปฤาษี พบว่าค่าพีเอชลดลงเหลือเพียง 7-8 ซึ่งเป็นสภาพที่ใกล้ความเป็นกลางมาก นอกจากนี้ ลักษณะสีที่ไม่พึงประสงค์ที่ถูกปล่อยออกจากโรงงานหลังจากผ่านการบำบัดแล้ว จะเห็นว่า น้ำที่เคยมีสีแดงหรือสีน้ำตาลแดงจะมีลักษณะจางลง จึงสรุปได้ว่า ต้นธูปฤาษีมีศักยภาพในการลดค่าความเป็นกรดด่างของน้ำ และสามารถปรับเปลี่ยนสีของน้ำ จากสีไม่พึงประสงค์ให้จางลง และลดความเป็นพิษในน้ำได้ นอกจากนี้ ยังพบว่าธูปฤาษีมีความสามารถในการเจริญเติบโตในน้ำที่มีความเป็นเกลือสูงอีกด้วยและสามารถกำจัดไนโตรเจนจากน้ำเสียในที่ลุ่มต่อไร่ได้ถึง
อย่างไรก็ดี แม้ว่าต้นธูปฤาษีจะมีศักยภาพในการบำบัดน้ำเสียได้จริง แต่ก็ยังไม่ทราบกลไกหรือองค์ประกอบที่แน่ชัดว่า มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดูดจับและลดความเป็นพิษของสี จึงต้องมีการศึกษาให้ลงลึกอีกต่อไปในอนาคต
นอกจากนี้แล้ว ยังมีพืชน้ำอีกหลายชนิดที่พบว่าสามารถช่วยบำบัดน้ำเสียได้ ไม่ว่าจะเป็น ผักตบชวา, พุทธรักษา, กกสาน เสื่อ, แพงพวยน้ำ, สาหร่ายหางกระรอก, สันตะวา และบัวต่าง ๆ แต่ทั้งนี้ก็ต้องพิจารณาถึงพื้นที่และสภาพแวดล้อมเป็นหลัก และต้องคำนึงถึง ความสามารถในการทนต่อน้ำเสียของที่นั้นๆ เป็นสำคัญ
เขียนโดย : ณัฐภัทร ตุ้มภู่ Team Content www.thaihealth.or.th
ที่มา : หนังสือสุขสาระ
Update 15-09-51