‘ชุมชนบ้านแขนท้าว’ ปลูกผักด้วยรัก

ที่มา : หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์

ภาพประกอบจากเว็บไซต์ ryt9.com

เพราะรูปแบบการดำเนินชีวิตที่ยึดติดกับเข็มของนาฬกาของระบบทุนนิยม ส่งผลให้พฤติกรรมการบริโภคของคนส่วนใหญ่ในสังคมเปลี่ยนแปลงไป จากวิถีชีวิตที่เรียบง่ายและสามารถพึ่งพาตนเองได้แบบดั้งเดิมเริ่มเลือนหาย ข้าวของเครื่องใช้ของกินทุกอย่างต้องจ่ายหรือซื้อมาด้วยเงิน แม้กระทั่งเรื่องง่ายๆ อย่างการปลูกพืชผักสวนครัวในรั้วบ้าน

การปลูกผักเชิงพาณิชย์ในปัจจุบันนั้น ต่างก็ใช้ทั้งสารเคมีและยาฆ่าแมลงเพื่อแข่งขันกันในตลาด ทำให้มีสารพิษตกค้างจำนวนมาก ส่งผลเสียต่อสุขภาพของผู้บริโภค "นางฟารีดา ดาโอะ" พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ โรงพยาบาลมายอจังหวัดปัตตานี จึงเกิดแนวคิดว่า เมื่อเราต้องบริโภคผักเป็นประจำทุกวันอยู่แล้ว ทำไมจึงต้องมาเสี่ยงกับการกินผักที่มีสารพิษตกค้าง แถมยังต้องเสียเงินจำนวนมากในแต่ละเดือน ทั้งๆ ที่พืชผักต่างๆ นั้นสามารถปลูกไว้รับประทานได้เองภายในแต่ละครัวเรือน

จึงเป็นที่มาของการชักชวนกลุ่มแม่บ้านของ ชุมชนบ้านแขนท้าว อำเภอมายอ จังหวัดปัตตานีให้หันมาปลูกพืชผักปลอดสารพิษไว้รับประทานกันเองในครัวเรือน จนเกิดเป็น "โครงการส่งเสริมการผลิตและบริโภคผักปลอดภัยในครัวเรือน" โดยได้รับการสนับสนุนจาก สำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ที่นอกจากจะช่วยให้ประหยัดค่าใช้จ่ายในแต่ละเดือนไปเป็นจำนวนมากแล้ว ยังส่งผลดีต่อสุขภาพของสมาชิกทุกคนในชุมชนอีกด้วย

นางกรรฐิมาณี มะเดง เกษตรกรต้นแบบวิถีพอเพียง และที่ปรึกษาด้านการปลูกผักปลอดสารพิษของโครงการฯ เล่าให้ฟังว่า หลังบ้านมีพื้นที่ประมาณ 1 ไร่ ทำสวนผสมผสานแบบเกษตรพอเพียงมานานหลายปีแล้ว แต่คนส่วนใหญ่ในชุมชนไม่ค่อยรู้ เพราะมองจากถนนเข้ามาไม่เห็น โดยปลูกทุกอย่างที่กินและขายได้ทั้งกล้วย, มะนาว, มะขาม,  สะตอ, มะม่วง, ตาล, หมาก, ชะอม ฯลฯ มีบ่อเลี้ยงปลาดุก และแปลงปลูกพืชผักสวนครัวอีกนับสิบชนิด และก็เพิ่งเก็บมะนาวส่งขายที่ตลาดไป 25 กิโลกรัม ได้เงินมาถึง 700 บาท

ที่ผ่านมาสมาชิกในชุมชนซึ่งส่วนใหญ่เป็นแม่บ้านมักจะมองว่าผักนั้นหาซื้อง่าย เดี๋ยวก็มี "รถโชเล่" หรือมอเตอร์ไซค์พ่วงข้างขับเข้ามาขายถึงในชุมชน โดยลืมคิดไปว่าการซื้อผักครั้งหนึ่งใช้เงินอย่างน้อยที่สุดราว 30 บาท ถึง 150 บาท โดยเฉพาะในช่วงที่ผักมีราคาแพง เมื่อรวมเงินที่ใช้ซื้อผักในแต่ละเดือนเข้าด้วยกันก็จะเห็นว่าเป็นเงินหลายพันบาท หรือบางครอบครัวอาจถึงเกือบหนึ่งหมื่นบาท ที่สำคัญผักเหล่านี้มีสารเคมีและยาฆ่าแมลงตกค้างอยู่เป็นจำนวนมาก แรงจูงใจที่สำคัญอย่างหนึ่งที่ทำให้กลุ่มแม่บ้านในชุมชนบ้านแขนท้าวเกิดความตระหนักและหันมาปลูกผักในครัวเรือนนั้น เกิดขึ้นจากการที่ทางโรงพยาบาลมายอ ได้เข้ามาร่วมให้ความรู้ในเรื่องของพิษภัยจากการบริโภคผักที่ปนเปื้อนสารเคมี

นางยาวาเฮ อุมา หนึ่งในสมาชิกที่เข้าร่วมโครงการ เล่าให้ฟังว่า เมื่อเห็นภาพและข้อมูลต่างๆ แล้วก็เริ่มตกใจ อย่างถั่วงอกนี่ก็ใช้สารเคมีเยอะมาก พอเห็นภาพคนเป็นมะเร็งแล้วก็ยิ่งกลัว ก็เลยเปลี่ยนความคิดหันมาปลูกผักกินเอง โดยพื้นที่เล็กๆ เพียงไม่กี่ตารางวาตรงพื้นที่ว่างเปล่าข้างตัวบ้านนั้น สามารถนำมาใช้ประโยชน์ด้วยการปลูกพืชผักสวนครัวได้หลายชนิด ทั้งมะระ, ถั่วฝักยาว, แตงกวา, ผักบุ้ง, พริกขี้หนู ฯลฯ

ด้าน "นางนูรียะห์ บือราเฮง" ที่ชักชวนสมาชิกในครอบครัวทุกคนมาร่วมกันปลูกและดูแลผักในที่ดินของตนเอง ซึ่งเดิมเป็นพื้นที่ว่างเปล่าเล่าให้ฟังว่า ตอนนี้ปลูกทานตะวัน, ฟักเขียว, อ้อย, แตงกวา, ถั่วฟักยาว, กระเจี๊ยบ,  บวบเหลี่ยม, บวบงู และผักสวนครัวต่างๆ โดยต้นทานตะวันนั้นปลูกเพื่อเอาเมล็ดพันธุ์มาเพาะเป็นต้นอ่อนทานตะวัน ส่วนอ้อยนั้นก็ปลูกเพื่อที่จะนำมาคั้นเป็นน้ำอ้อยขาย

นอกจากจะมีการสร้างความตระหนักถึงผลเสียจากการบริโภคผักที่ปนเปื้อนสารพิษแล้ว ทางโครงการยังได้จัดกิจกรรม "แข่งขันการปลูกผัก" ระหว่างกลุ่มสมาชิก โดยแบ่งออกเป็นโซนต่างๆ จำนวน 4 โซนของชุมชน โดยมีรางวัลน่ารักเก๋ไก๋เป็นผ้าถุง 1 ผืนสำหรับผู้ชนะ เพื่อกระตุ้นให้เกิดการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง รวมไปถึงยังเป็นการช่วยสานความสัมพันธ์ สานความสามัคคีระหว่างสมาชิกในชุมชนให้เกิดขึ้น เกิดการแลกเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์พืชผัก ผลผลิต เทคนิค และวิธีการปลูกระหว่างกันและกัน

โดย "นางซีซะห์ มะดีเยาะ" ผู้ที่ชนะการแข่งขันการปลูกผักจากโซนกัมปง เล่าให้ฟังอย่างภูมิใจว่า "มีพื้นที่ปลูกผักเล็กๆ แค่ครึ่งงาน แต่สามารถประหยัดรายจ่ายในแต่ละวันไปได้ 40-60 บาท โดยปลูกทั้งคะน้า ผักกาด บวบเหลี่ยม กวางตุ้ง ฯลฯ และผักสวนครัวอื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งการกินผักที่ปลูกเองปลอดภัยไร้สารเคมีนั้น มีประโยชน์ต่อร่างกาย ช่วยลดรายจ่าย ทำให้มีสุขภาพดี"

"โครงการนี้นอกจากอยากที่จะให้สมาชิกในชุมชนได้ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ด้วยการปลูกผักปลอดสารพิษไว้รับประทานกันเองในครัวเรือน ซึ่งนอกจากจะส่งผลดีต่อสุขภาพแล้ว ยังช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายในแต่ละวันได้จำนวนมาก แต่สิ่งที่สำคัญกว่านั้นก็คือเราอยากเห็นความสามัคคี ความร่วมมือร่วมใจ เกิดการแลกเปลี่ยนแบ่งปันขึ้นในชุมชนของเรา ซึ่งเป็นภาพในอดีตที่กลับคืนมาสู่ชุมชนแห่งนี้อีกครั้ง และเป็นสิ่งที่หาได้ยากในสังคมปัจจุบัน" นางฟารีดา ดาโอะ ผู้รับผิดชอบโครงการ กล่าวสรุป

การปลูกผักสวนครัวของชาวชุมชนบ้านแขนท้าว นอกจากจะประหยัดและปลอดภัยต่อสุขภาพแล้ว ยังก่อให้เกิดการรวมกลุ่มด้วยความสามัคคีเข้มแข็งขึ้น และพร้อมที่จะขยายผลจากการดูแลสุขภาพของตนเองและสมาชิกในครัวเรือนไปสู่การสร้างชุมชนแห่งนี้ให้มีสุขภาวะอย่างยั่งยืน