ชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะฟื้นวิถีคน ‘หาดสูง’

ที่มา : เว็บไซต์แนวหน้า 

ภาพประกอบจากเว็บไซต์สื่อสารสาธารณะเพื่อพัฒนาสังคมชาวเหนือ

เทคโนโลยีและการคมนาคมที่สะดวกมากขึ้น ทำให้คนในยุคปัจจุบันติดความสะดวกสบาย และส่วนใหญ่เพิกเฉยต่อการออกกำลังกาย โดยเฉพาะการหันมาใช้รถยนต์ จักรยานยนต์ แทนการเดิน หรือปั่นจักรยาน จึงส่งผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพร่างกาย ทั้งยังมีส่วนก่อมลภาวะให้กับสิ่งแวดล้อม และเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย เสี่ยงต่อการสูญเสียชีวิต อวัยวะ หรือทรัพย์สินเป็นอย่างยิ่ง

ด้วยเหตุดังกล่าว ทำให้เทศบาลตำบลหาดเสี้ยว อ.ศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย ร่วมกับสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ส่งเสริมให้ชุมชนบ้านหาดสูง เป็นชุมชนจักรยาน เพื่อสร้างสุขภาวะให้กับคนในท้องถิ่น และนำร่องให้กับชุมชนอื่นๆ ต่อไป

กาญจนา ดีเอี่ยม ผู้อำนวยการกองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม เทศบาลตำบลหาดเสี้ยว และผู้รับผิดชอบโครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะ ต.หาดเสี้ยว เล่าถึงสาเหตุที่ดำเนินโครงการดังกล่าวที่บ้านหาดสูง ว่า เป็นชุมชนขนาดเล็ก มี 384 หลังคาเรือน ประชากร 1,021 คน ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและทอผ้าพื้นเมือง พื้นที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำยม มีถนนภายในชุมชนที่เหมาะสมและเอื้อต่อการใช้จักรยาน

ประชาชนบางส่วนยังใช้จักรยานในการเดินทางมาซื้อสินค้าที่ตลาด เดินทางมาทำบุญตักบาตร เดินทางมาร่วมประชุมหมู่บ้าน เด็กนักเรียนในชุมชนใช้จักรยานเดินทางไปเรียนหนังสือ กลุ่มผู้ใช้จักรยานมีหลากหลายช่วงอายุ ที่สำคัญคือ ผู้สูงอายุเป็นผู้นำในการทำกิจกรรมของชุมชน ใช้จักรยานเดินทางไปร่วมกิจกรรมในชุมชน และมีผู้นำชุมชนเป็นตัวอย่างในการใช้จักรยานเพื่อออกกำลังกาย

“จากการสำรวจ พบว่าครัวเรือนร้อยละ 90 มีจักรยานอยู่แล้ว แต่ไม่ได้ใช้ เพราะหันไปใช้พาหนะอื่นที่สะดวก รวดเร็วมากกว่า เมื่อชักชวนให้กลับมาปั่นจักรยานในชีวิตประจำวัน ก็มีข้ออ้างจักรยานแพง ต้องมีเสื้อผ้า หมวก และอุปกรณ์ประดับอีกหลายอย่าง จึงรณรงค์ให้ใส่ชุดอะไรก็ได้ พร้อมกับประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น โรงพยาบาลศรีสัชนาลัย เข้ามาให้ความรู้เรื่องประโยชน์จากจักรยานที่มีต่อสุขภาพ สภ.ศรีสัชนาลัย แนะนำเรื่องกฎหมายจราจร ความปลอดภัยในการขี่จักรยาน รวมทั้งชมรมจักรยานศรีสัชนาลัย ก็สร้างความเข้าใจเรื่องสัญลักษณ์ต่างๆ ขณะเดียวกันในโครงการยังมีการเปิดศูนย์ซ่อมให้ด้วย เพื่อสร้างแรงจูงใจ ทำให้คนกลับมาใช้จักรยานมากขึ้น และคนที่ยังไม่มีก็หาซื้อมาเพิ่ม” ผอ.กองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม อธิบาย

กิจกรรมและโครงการต่างๆ ที่ทางเทศบาลตำบลหาดเสี้ยว และชุมชนจัดขึ้น จะถูกนำมาบูรณาการกับการปั่นจักรยาน มีสติ๊กเกอร์หลากสีแจกให้คนเข้าร่วมกิจกรรม เช่น ปั่นจักรยานมาประชุม อสม. จะได้สติ๊กเกอร์สีแดง 1 ดวงต่อครั้งปั่นมาทำงานในเทศบาลได้สติ๊กเกอร์สีขาว ปั่นรณรงค์ไข้เลือดออกได้สีเหลือง ปั่นเยี่ยมบ้านได้สีส้ม กิจกรรม“คนหาดเสี้ยว พร้อมเจอกัน ปั่นรถถีบ เห้อบ้านเฮาร่มเย็นเป็นสุข”ใช้สีน้ำเงิน กิจกรรมเดินปั่นทำดีใช้สีเขียว เป็นต้น

ที่สำคัญคือเกิดเส้นทางจักรยาน ที่ชาวบ้านหาดสูงช่วยกันทำเชื่อมสู่สถานที่สำคัญต่างๆ จำนวน 5 สายหลัก คือ วัดหาดสูง, ตลาดสดหาดเสี้ยว, โรงเรียนเมืองเชลียง, โรงเรียนหาดเสี้ยววิทยา และเทศบาลตำบลหาดเสี้ยว แต่ละเส้นทางมีความยาวประมาณ 1 กิโลเมตร นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมดีๆ เพื่อกระตุ้นให้ชาวบ้านปั่นจักรยานอย่างสม่ำเสมอ เช่น กิจกรรม “สามวัยไทยพวนชวนกันปั่น ชมบ้านชมเมือง” หรือกิจกรรมรณรงค์ “คนหาดเสี้ยว พร้อมเจอกัน ปั่นรถถีบเห้อบ้านเฮาร่มเย็นเป็นสุข” เป็นต้น

“คนสามวัย” ตามชื่อกิจกรรมที่จัดขึ้น ย่อมมีเด็กและเยาวชนเข้าร่วมด้วย อย่าง น้องยาภา บุญประจวบนักเรียนชั้น ป.4 โรงเรียนหาดเสี้ยววิทยา เล่าว่า บ้านอยู่หน้าที่ว่าการอำเภอศรีสัชนาลัย ระยะทางไป-กลับ โรงเรียนเพียงวันละ 4 กิโลเมตร แต่แม่ต้องทำงานทุกวัน ไม่ว่างมาส่ง จึงให้ขึ้นรถรับ-ส่ง เสียค่าใช้จ่าย 200 บาท/เดือน ล่าสุดรถเต็มไม่สามารถไปรับได้ แม่จึงตัดสินใจซื้อจักรยานให้ปั่นมาเอง ช่วงแรกรู้สึกเหนื่อยล้ามาก พอผ่านไปแค่ 1 สัปดาห์ ก็เริ่มสนุก ได้เพื่อนใหม่ระหว่างทางที่ปั่นมาโรงเรียนด้วยกัน พูดคุยกันทุกวัน ร่างกายก็แข็งแรงขึ้นไม่เหนื่อยง่าย ไม่ง่วงนอนตอนเรียนหนังสือ

ในภาพรวมโครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะ ต.หาดเสี้ยว จึงไม่เพียงแค่ช่วยประหยัดน้ำมันเชื้อเพลิง หากคนในชุมชนยังมีสุขภาพดีขึ้น ผลในเชิงสุขภาวะ กลุ่มติดบ้านติดเตียงและติดสังคม (สื่อออนไลน์และเกม) ลดลง จากเดิมติดบ้าน ร้อยละ 8 เหลือร้อยละ 1.5, กลุ่มติดเตียง ร้อยละ 5 เหลือร้อยละ 0.5และติดสังคม ร้อยละ 87 เหลือเพียงร้อยละ 9.8 ทั้งยังลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ ลดความรุนแรง หรือความสูญเสียจากการเกิดอุบัติเหตุอีกด้วย

ดังนั้นการปั่นจักรยานเพื่อสุขภาวะของคนบ้านหาดสูง นับเป็นการฟื้นฟูวิถีดั้งเดิมให้กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง