ความสุขที่ ‘โยง’ ได้ของคน ‘บางระกำ’

“เกษตรกรรมยั่งยืน โดยเน้นไปที่เรื่องของการใช้สารเคมี และเชื่อมโยงไปยังเรื่องสิ่งแวดล้อม เพราะผมมองเห็นว่า สุขภาวะของผู้คนในชุมชนนั้น คือการสร้างให้ผู้คนในชุมชนมีความสุขในทุกๆ วัน” นายณัฐวัฒ ชั้นอินทร์งาม นายกองค์การบริหารส่วนตำบลบางระกำ อำเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม บอกกล่าว

ตำบลบางระกำ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของอำเภอบางเลน ระยะห่างจากอำเภอบางเลน ประมาณ 17 กิโลเมตร ภูมิประเทศเป็นพื้นที่ราบลุ่ม มีแม่น้ำท่าจีนไหลผ่าน แบ่งตำบลออกเป็นสองฝั่ง คือ ฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออก พื้นฐานโดยทั่วไปของชุมชนบางระกำ เป็นพื้นที่ทำเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ เพราะชาวบ้านก็จะคุ้นชินกับวิถีชีวิตเกษตรกรรมเป็นหลัก

แต่เดิมสภาพโดยทั่วไปของชุมชนจะแบบชนบทดั้งเดิม ยังไม่มีการพัฒนาอย่างเต็มรูปแบบ การมีส่วนร่วมของประชาชนในชุมชนก็ถือว่ายังไม่มากเท่าที่ควร เพราะที่ผ่านมารูปแบบการพัฒนาชุมชนจะเน้นไปในเรื่องการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานมากกว่าที่จะเน้นไปเรื่องการรวมกลุ่มและจัดตั้งองค์กร

สำหรับปัญหาของชุมชนบางระกำมีอยู่ 2 เรื่อง คือ 1) ปัญหาที่เราเจอบ่อยคือเรื่องของภัยพิบัติ เพราะพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบลุ่มติดกับแม่น้ำท่าจีน ในฤดูน้ำหลาก จึงมีปัญหาน้ำท่วมพื้นที่อยู่อาศัยและพื้นที่ทำการเกษตรเป็นประจำ และ 2) ปัญหาเรื่องน้ำเน่าเสีย ปัญหาขยะหรือสิ่งปฎิกูลต่างๆ ในแม่น้ำลำคลองที่ต้องแก้ปัญหาอยู่ทุกๆ ปี ซึ่งเป็นสิ่งที่มากับน้ำท่วม ทั้งสองปัญหาเกิดขึ้นจากปัจจัยภายนอกทั้งหมด ทำให้การบริหารจัดการยากพอสมควร

ดังนั้นในปีแรกจึงเริ่มบริหารจัดการ เรื่องของสิ่งแวดล้อม แม่น้ำคูคลอง โดยเน้นการพัฒนาชุมชน การทำโครงการต่างๆ ให้ท้องถิ่นเป็นผู้สนับสนุน และสนับสนุนให้ชุมชนรวมกลุ่มกันแก้ปัญหาเหล่านี้ หลังจากนั้นจะดำเนินการโดยเข้าร่วมโครงการสุขภาวะ ของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สสส. ในปี 2552 จนถึง 2553 ชุมชนบางระกำเรา ถือเป็นรุ่นแรกๆ ของโครงการตำบลสุขภาวะ ซึ่งมาจนถึงวันนี้ เราก็ได้องค์ความรู้ต่างๆ มากพอสมควร

ก่อนที่จะร่วมทำโครงการกับ สสส. การทำงานในชุมชนก็จะมุ่งให้ความสำคัญในเรื่องนโยบายสิ่งแวดล้อม เรื่องสุขภาพ และเรื่องเกษตรกรรม เช่น เรื่องสุขภาพของผู้สูงอายุ เกษตรกรรมยั่งยืน เน้นไปที่เรื่องของการใช้สารเคมี และเชื่อมโยงไปยังเรื่องสิ่งแวดล้อม เพราะมองเห็นว่า สุขภาวะของผู้คนในชุมชนนั้น คือการสร้างให้ผู้คนในชุมชนมีความสุข อาชีพที่เป็นสุข ก็สร้างสิ่งแวดล้อมที่เป็นสุข ชีวิตก็มีความสุข เป็นความสุขที่เกิดในทุกๆ ด้าน

โครงการที่ดำเนินการไปแล้วประสบผลสำเร็จ 3 โครงการ 1) โครงการเรื่องสิ่งแวดล้อม ซึ่งถือเป็นโครงการเด่นของที่ทำมายาวนาน ต่อเนื่อง เพราะได้รับรางวัลเป็น 1 ใน 10 ของประเทศ เรื่องที่ 2) เรื่องการจัดการองค์กรการเงิน เป็นธนาคารในชุมชน หรือเรื่องการออม เรื่องนี้ถือว่าสามารถชักจูงให้ประชาชนเห็นความสำคัญของการออม และเรื่องที่ 3) เรื่องสุขภาพชุมชน เน้นไปที่หมู่บ้านสุขภาพดี ส่งเสริมให้คนในชุมชนหันมาให้ความสำคัญการดูแลเรื่องสุขภาพ อาหารการกิน หรือออกกำลังกาย

ในแต่ละโครงการที่สร้างขึ้นชุมชนหรือชาวบ้าน เป็นเจ้าของโครงการ และเป็นผู้ดูแล เช่น ธนาคารชุมชน เมื่อเป็นเช่นนี้ โครงการต่างๆ ก็จะสามารถไปต่อเองได้อย่างยั่งยืน เพราะทุกโครงการนั้นดำเนินไปด้วยพลังขับเคลื่อนของชาวบ้านเอง

สิ่งที่เห็นได้ชัดจากการเข้าร่วมโครงการตำบลสุขภาวะ คือ เรื่องของคน คนที่เข้าร่วมโครงการนี้มีการพัฒนาในเรื่องขีดความสามารถในการทำงาน กิจกรรมที่เขาทำอยู่นั้นดีขึ้นอย่างเห็นผล เพราะมีการแลกเปลี่ยนดูงาน มีผู้เข้ามาเยี่ยม มันทำให้เขาเห็นศักยภาพของตัวเอง ซึ่งนำไปสู่ความกระตือรือร้น เพราะฉะนั้นข้อดีที่สุดของโครงการสุขภาวะ คือการได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน ระหว่างคนในชุมชนเอง และระหว่างคนต่างพื้นที่ ซึ่งเป็นสิ่งที่ดีที่สามารถนำกลับมาแก้ปัญหาของเราเองได้อย่างถูกจุด ก่อให้เกิดกระบวนการมีส่วนร่วม เกิดความสามัคคี สิ่งนี้ถือเป็นสิ่งที่ดีที่สุด

ที่มา : สำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สำนัก 3)