น้ำหมักกำจัดแมลงวันนวัตกรรมสร้างสุขภาพชุมชน
ที่มา : กรุงเทพธุรกิจ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
น้ำหมักกำจัดแมลงวันนวัตกรรมสร้างสุขภาพชุมชน อีกความร่วมมือของชุมชน ที่สะสางปัญหาเฉพาะหน้าและวางแนวทางแก้ไข ระยะยาวไปพร้อมๆ กัน
ข้อมูลสุขภาพปี 2558 ในพื้นที่ อ.ตรอน จ.อุตรดิตถ์ โดย โรงพยาบาลตรอน พบผู้เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งจำนวน 22 ราย โดย 17 รายเสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งปอด และในจำนวนนี้ผู้เสียชีวิตส่วนใหญ่ คือ ชาวบ้านจาก ต.บ้านแก่ง กับ ต.วังแดง และข้อมูลดังกล่าวทำให้โรงพยาบาลตรวจค้นหาสาเหตุจนพบข้อสันนิษฐานหนึ่งว่าพื้นที่ต.บ้านแก่งนี้แม้จะเป็นพื้นที่เพาะปลูกสำคัญของจังหวัด โดยเฉพาะข้าว หอม กระเทียม และพืชผัก แต่การเพาะปลูกส่วนใหญ่ยังคงพึ่งพาสารเคมี ปุ๋ย ยาฆ่าแมลง เป็นจำนวนมาก และนี่คือผลกระทบที่ส่งถึงสุขภาพชาวบ้าน
ข้อมูลที่พบนี้ได้ส่งคืนสู่ชุมชน ซึ่งหมู่บ้านพงสะตือหนึ่งในพื้นที่ปัญหา ก็ได้นำข้อมูลนี้เป็นฐานเพื่อนำไปจัดการแก้ปัญหาต่อ โดยหวังให้ชุมชนกลับมาน่าอยู่อีกครั้ง พร้อมกับขอรับการสนับสนุนและเข้าร่วมโครงการร่วมสร้างชุมชนและท้องถิ่นให้น่าอยู่ของ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เมื่อปี 2558-2559 โดยมีการ จัดตั้งสภาผู้นำ มีการทำแผนชุมชน และ ส่งเสริมชาวบ้านปลูกผักปลอดสารไว้รับประทานในครัวเรือน เพื่อมุ่งหวังให้ทุกคนมีสุขภาพดี
หลังการเกิดสภาชุมชนแล้ว พวกเขาสำรวจปัญหาอื่นๆ นอกจากเรื่องสารพิษ ประเด็นหนึ่งที่ชาวบ้านส่งเสียงเดียวกันคือเรื่องแมลงวัน ที่ขณะนี้ชาวบ้านเผชิญกับกองทัพแมลงวันฝูงใหญ่ ที่มีถิ่นกำเนิดมาจากกองมูลไก่จากฟาร์มไก่รอบหมู่บ้าน ซึ่งมีทั้งหมด 5 ฟาร์มด้วยกัน
ปัญหาทั้ง 2 จึงถูกนำมาถกเถียงแล้วหาทางแก้ปัญหากัน จนสภาผู้นำบ้าน พงสะตือร่วมกับชาวบ้าน ได้ลองทำ น้ำหมักชีวภาพสูตรไล่แมลงวันเพื่อเป็นการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าไปก่อน โดยการฉีดพ่นในบริเวณที่เป็นจุดกำเนิดแมลงวัน เช่น กองมูลสัตว์ กองขยะ โดยระหว่างนั้นจะมีสภาผู้นำชุมชนคอยสอดส่องให้มีการฉีดพ่นพร้อมกันทั้งหมู่บ้าน ทำให้ตัวอ่อนของแมลงวันตาย และสามารถดับกลิ่นได้เป็นอย่างดี
ปรารถนา ศรีชาวนา เลขานุการสภาผู้นำชุมชนหมู่ 6 กล่าวถึงมาตรการที่ทางชุมชนกำลังดำเนินการ เพื่อให้ปลอดจากแมลงวันอย่างยั่งยืนว่า ได้ประสานงานกับทางนายอำเภอ เชิญทางผู้ประกอบการฟาร์มไก่ทั้ง 5 แห่งที่อยู่ใกล้ๆ หมู่บ้าน มาร่วมกันทำข้อตกลง เพื่อนำน้ำหมักชีวภาพเข้าไปฉีดพ่นในฟาร์มไก่ด้วยจะได้ช่วยป้องกันการเกิดแมลงวันรุ่นใหม่ และขจัดกลิ่นขี้ไก่ได้อีกทางหนึ่ง
นอกจากนี้ทางสภาผู้นำ ยังได้ทำประชาคมหมู่บ้าน สร้างข้อตกลง ร่วมกัน เพื่อป้องกันแมลงวัน ได้แก่ 1. ทุกครัวเรือนต้องมีการคัดแยกขยะแห้ง ขยะเปียก 2. ทุกครัวเรือนต้องทำ ความสะอาดครัวเรือนและตรวจสอบแหล่งก่อให้เกิดแมลงวัน อย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง 3. ทุกครัวเรือนต้องร่วมกันทำความสะอาดพื้นที่สาธารณะของหมู่บ้าน และปรับภูมิทัศน์ให้สวยงาม เช่น ถนน โรงเรียน ศาลาอเนกประสงค์ ในวันสำคัญต่างๆ ส่วนประเด็นเรื่อง สารพิษในอาหารได้มีข้อตกลงร่วมกันว่าทุกครัวเรือนต้องปลูกผักปลอดสารพิษอย่างน้อย 5 ชนิด
สมรส มั่นกำเนิดผู้ใหญ่บ้าน พงสะตือ กล่าวว่า กฎเกณฑ์ต่างๆ ที่ตั้งขึ้น ล้วนได้รับความเห็นชอบและ ยอมรับจากชาวบ้าน เช่น การชวนชาวบ้าน ปลูกผักปลอดสารพิษ ซึ่งได้รับความ ร่วมมือจากชาวบ้านดีมาก ขณะนี้มีมาก กว่า 180 ครัวเรือนจากทั้งหมด 191 ครัวเรือนที่หันมาปลูกผักปลอดสารพิษรับประทาน
ผลตอบรับดังกล่าว นำมาซึ่งความตระหนักของสมาชิกในชุมชนที่มีต่อสุขภาพมากยิ่งขึ้น ขณะเดียวกันช่วยสร้างรายได้ในครัวเรือนจากการขายผัก พร้อมทั้งมีการคิดค้นสูตรอาหาร หรือเมนูสุขภาพใหม่ๆ จากผักสวนครัวที่ปลูกเพื่อสร้างแรงจูงใจในการทำโครงการ อาทิ ยำหยวก แกงหยวกโบราณ ป่นมะเขือ น้ำพริกกะปิ น้ำพริกน้ำปลา แกงขี้เหล็ก แกงเลียง คั่วหน่อไม้ ขนมจีนน้ำยาและแกงส้มผักรวม
"เมนูสุขภาพที่เกิดขึ้น นอกจากช่วยเรื่องสุขภาพแล้ว ยังสัมพันธ์กับวิถี ความเชื่อของคนลาวเวียง เช่น ยำหยวก หรือแกงหยวกโบราณ ผู้เฒ่าผู้แก่มักจะบอกสืบกันมาว่า ปีหนึ่งๆ ให้กินหยวกอย่างน้อย1ครั้ง เพื่อล้างลำไส้ ขณะเดียวกันเพื่อเพิ่มสารอาหารประเภทโปรตีน ก็ใส่งาดำ งาขาว ปลาย่าง ไปในยำหยวกด้วย เวลากินแกล้มด้วยผักสดนานาชนิด ได้วิตามินอีก ส่วนป่นมะเขือ ก็เป็นอาหารที่เหมาะกับผู้สูงอายุและเด็ก เพราะ ย่อยง่าย และมีรสชาติกลมกล่อม ได้รสชาติหวานจากมะเขือตามธรรมชาติ" ผู้ใหญ่บ้านพงสะตือ อธิบายถึงการสร้างแรงจูงใจให้ชาวบ้านในพื้นที่ลดการใช้ ยาฆ่าแมลงในพื้นที่เพาะปลูก
ทั้งเมนูสุขภาพปลอดสารพิษและน้ำหมักกำจัดแมลงวัน ถือเป็นผลผลิตของชุมชนเข้มแข็งอย่างบ้านพงสะตือ นี่เป็นข้อพิสูจน์อย่างดีว่า หากสร้างการมีส่วนร่วมผ่านแกนนำในชุมชนได้แล้ว กิจการงานใดในชุมชนล้วนทำได้ไม่ยาก ไม่ว่าจะเป็นปัญหาสุขภาพที่ส่งผลต่อชีวิต หรือเรื่องเล็กๆอย่างแมลงวันที่นำมาซึ่งความน่ารำคาญ และเป็นบ่อเกิดของโรคภัย
