ชวนรู้จัก “ภาวะโซเดียมต่ำ” อาจอันตรายกว่าที่คิด
ที่มา : นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา
ภาวะโซเดียมต่ำ (Hyponatremia) ไม่ใช่เรื่องไกลตัว และอันตรายกว่าที่คิดจริง ๆ ใคร ๆ ก็เป็นได้ โดยเฉพาะเวลาที่เราออกแรงหนัก ๆ เหมือนวิ่งมาราธอน เพราะมันทำให้ สมองบวม ชัก และอาจเสียชีวิตได้เพราะฉะนั้น เวลาออกกำลังกายหรือทำกิจกรรมกลางแดดนาน ๆ จิบน้ำพอดี ๆ เติมเกลือแร่บ้างตามเหมาะสม
ภาวะนี้คืออะไร อันตรายยังไง และเราจะป้องกันได้ยังไง
1.โซเดียมไม่ใช่แค่ “ความเค็ม” หลายคนคิดว่าโซเดียม = เกลือ = ของเค็ม จริง ๆ โซเดียมคือ “ตัวควบคุมน้ำ” ของร่างกาย ถ้าโซเดียมอยู่ในระดับปกติ น้ำกับเกลือในร่างกายก็สมดุล เซลล์ก็ทำงานได้ปกติ แต่ถ้าโซเดียมต่ำ น้ำจะไหลเข้าเซลล์มากเกินไป โดยเฉพาะเซลล์สมอง → สมองบวม ชัก หมดสติได้
2.ดื่มน้ำเยอะเกินไปก็พังได้ หลายคนเคยได้ยินว่า “ดื่มน้ำเยอะ ๆ สุขภาพดี” ซึ่งจริงแต่ต้องไม่เกินลิมิต เวลาที่เราออกแรงหนัก ๆ เหงื่อออกเยอะ ร่างกายเสียทั้ง น้ำและเกลือแร่ออกไป ถ้าเราดื่มกลับมาแต่ “น้ำเปล่า” อย่างเดียว → ร่างกายจะเจือจางโซเดียมลงเรื่อย ๆ จนต่ำ หลักการง่าย ๆ คือ ดื่มตาม “ความกระหาย” ไม่ต้องกดน้ำลงไปเยอะ ๆ ตลอดเวลา ไม่ควรดื่มน้ำเปล่าเกิน 1 ลิตร/ชั่วโมง
3.นอกจากดื่มน้ำมากเกิน ยังมีสาเหตุอื่นด้วย ภาวะโซเดียมต่ำไม่ได้มาจากดื่มน้ำอย่างเดียว แต่ยังเกิดจาก
- ท้องเสีย/อาเจียนเยอะ ๆ = เสียเกลือออกไป
- กินยาขับปัสสาวะบางตัว = ทำให้เกลือออกทางไตมากเกิน
- โรคบางอย่าง เช่น ไตวาย หัวใจวาย ตับแข็ง = น้ำคั่งในร่างกายเยอะจนโซเดียมดูเหมือนต่ำ
- ปัญหาฮอร์โมน เช่น ต่อมหมวกไตทำงานผิดปกติ
4.อาการเตือนที่ต้องรีบไปหาหมอ ภาวะโซเดียมต่ำบางครั้งมาแบบเนียน ๆ แต่มีสัญญาณเตือนที่ไม่ควรมองข้าม
- มึนหัว เวียนหัว คลื่นไส้
- ซึม งง พูดไม่ชัด คิดไม่ออก
- กล้ามเนื้ออ่อนแรง เกร็ง
- ถ้าแย่มาก จะชัก หมดสติ
- จุดที่น่าห่วงคือ ถ้าโซเดียมต่ำกว่า 125 ต้องเฝ้าระวังใกล้ชิด
- ต่ำกว่า 120 เสี่ยงสมองบวม ชักสูงมาก
5.เราจะป้องกันยังไง?
สรุปแบบเข้าใจง่าย ๆ ทำตามได้เลย
- ออกกำลังกายกลางแดดหรือวิ่งนาน ๆ อย่าดื่มแต่น้ำเปล่าเยอะ ๆ ให้สลับกับเกลือแร่ด้วย
- ดื่มตาม “ความกระหาย” ไม่ต้องยัดน้ำลงไปตลอดเวลา
- ถ้ามีโรคประจำตัว เช่น ไต หัวใจ ตับ หรือกินยาขับปัสสาวะ ควรเช็กกับหมอเรื่องค่าโซเดียม
- ถ้าออกแรงแล้วมีอาการเวียนหัว คลื่นไส้ ซึม พูดไม่ชัด อย่าคิดว่าแค่เพลียแดด รีบไปโรงพยาบาล
- เลือกเครื่องดื่มเกลือแร่ที่ไม่หวานจัดเกินไป จะช่วยทดแทนน้ำและเกลือแร่ได้โดยไม่ทำให้น้ำตาลพุ่ง
