เสน่ห์บางลำพู … ศิลปวัฒนธรรม ณ ชุมชนบางลำพู
“ชุมชนบางลำพู” ชุมชนที่มีเรื่องราวมากมายทั้งประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจ รากเหง้าทางวัฒนธรรมสำคัญๆ ที่มีเรื่องเล่าขานมาอย่างน่าสนใจ ด้วยความโดดเด่นด้านวัฒนธรรม ทั้งยังเป็นย่านเศรษฐกิจ มีแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญทำให้ทั้งชาวไทยและต่างประเทศจะต้องเดินทางเข้ามาเยี่ยมชมแทบทุกวัน ดังนั้นจึงเป็นพื้นที่หนึ่งที่เป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ และทำกิจกรรมของหน่วยงานภาครัฐ เอกชน สถาบันการศึกษา และที่สำคัญคนในชุมชนทั้งเด็กและผู้ใหญ่ ที่จำต้องศึกษาและนำรากเหง้าของดีของเด่นในชุมชนออกมาเพื่อเผยแพร่ในชนรุ่นหลัง รวมถึงบุคคลภายนอกได้รับรู้ร่วมกัน จึงทำให้หลายคนที่ชื่นชอบกับการมาเยือนถิ่นชุมชนแห่งนี้ มักพูดว่านี่คือ “เสน่ห์บางลำพู”
นางสาวปานทิพย์ ลิกขะไชย ผู้รับผิดชอบโครงการเสน่ห์บางลำพู บูรณาการศิลปวัฒนธรรมชุมชน บอกว่า กว่า 10 ปีที่ผ่านมาหลายคนที่เข้ามาศึกษาเรื่องราวของชุมชนบางลำพู คงต้องรู้จัก “ประชาคมบางลำพู” และ “ชมรมเยาวชนอาสาสมัครเกสรลำพู” ที่รวมตัวทั้งผู้ใหญ่ ผู้สูงอายุ เด็ก เยาวชนในชุมชนเองที่ร่วมใจกันสร้างสรรค์กิจกรรมต่างๆ เพื่อพัฒนาชุมชนตนเองผ่านรูปแบบกิจกรรมที่แตกต่างกันออกไป อาทิ การด้านศิลปวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ชุมชน งานบุญงานศาสนา งานศิลปะรูปแบบต่างๆ เกิดการทำงานเป็นเครือข่ายจนทำให้เกิดผลงานเกิดขึ้นอย่างประจักษ์ต่อชุมชนและบุคคลทั่วไปตัวอย่างเช่น “ชมรมเกสรลำพู” จัดกิจกรรมภายใต้ชื่อโครงการ “เสน่ห์บางลำพู .. บูรณาการศิลปวัฒนธรรมชุมชน” ภายใต้การสนับสนุนจากแผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) การเกิดผลงานที่เป็นสื่อในการเผยแพร่เรื่องราวของชุมชนผ่านการสร้างสรรค์งานด้วยความเข้าใจอย่างง่ายๆ และเป็นเรื่องราวของชุมชนอย่างแท้จริงด้วยฝีมือเด็กๆ ของทั้ง 2 ชุมชน คือ ชุมชนมัสยิดจักรพงษ์ และชุมชนวัดสามพระยา
“ชุมชนมัสยิดจักรพงษ์” เป็นชุมชนที่มีวัฒนธรรมของชาวมุสลิมมาอย่างยาวนาน มีความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน ทั้งยังมีความสมานฉันท์ของชุมชน มีจุดศูนย์กลางในการรวมตัวเพื่อประกอบกิจศาสนา การทำกิจกรรมของชุมชน อยู่ภายในบริเวณลานพื้นที่ของมัสยิดจักรพงษ์
“ชุมชนวัดสามพระยา” เป็นศูนย์รวมทางจิตใจของผู้คนที่นับถือศาสนาพุทธ และลูกหลานของชาวชุมชนส่วนใหญ่ก็จะบวชเรียนกันที่วัดนี้ ในวัดสามพระยาแห่งนี้มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเคารพนับถือกันอย่างยิ่งคือ พระพุทธรูป 3 องค์ ได้แก่ พระประธานในอุโบสถ หลวงพ่อนั่ง และหลวงพ่อนอน
สื่อสร้างสรรค์ .. เสน่ห์บางลำพู
เพลงบางลำพู
การแต่งเพลงโดยการนำเอาของดีในมุมต่างๆ ทั้งด้านวิถีชีวิต วัฒนธรรม สถานที่สำคัญของชุมชนมาใส่ในเนื้อเพลง พร้อมประกอบท่าเต้นของเด็กๆ ในชุมชน ซึ่งบทเพลงนี้อาจไม่ใช่มีเนื้อหาของบทเพลงที่เป็นเพลงรักตามท้องตลาดที่หาฟังได้ทั่วๆ ไป แต่เป็นมุมมองความรักผ่านการเป็นคนในชุมชนนั้นเอง
หนังสือประวัติศาสตร์บางลำพู
จากการที่เด็กๆ ต้องการเรียนรู้เรื่องราวชุมชนตนเองผ่านการบอกเล่าของผู้ใหญ่ในชุมชน “ผู้ใหญ่เล่า เยาวชนเขียน” เด็กเหล่านี้ได้มีโอกาสพูดคุย ซักถาม ตั้งคำถาม กับผู้ใหญ่ ผู้เฒ่าผู้แก่จนมาเป็นหนังสือประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่น่าสนใจ เป็นเรื่องใกล้ตัว ที่เด็ก ผู้ใหญ่ คนในชุมชน รวมถึงคนภายนอกก็สามารถสัมผัสได้ผ่านหนังสือเล่มนี้
เปเปอร์คราฟ (paper craft) ป้อมพระสุเมรุ
เมื่อมาบางลำพูแน่นอนว่าหลายคนต้องนึกถึงป้อมพระสุเมรุ ที่ตั้งเด่นตระหง่าอยู่บริเวณถนนพระอาทิตย์ และเหตุนี้เอง น้องเยาวชนในชมรมเกสรลำพูจึงได้ออกแบบเปเปอร์คราฟป้อมพระสุเมรุ ที่เป็นงานศิลปะกระดาษที่ตัดต่อ และขึ้นรูปจนเป็นป้อมพระสุเมรุ .. หนึ่งเดียวในบางลำพู
หนังสือ pop up แผนที่คนเดิน
หนังสือ pop up แผนที่คนเดินในชุมชน ที่บ่งบอกถึงรายละเอียดต่างๆ ในชุมชนได้ในรูปแบบที่แผนที่ขนาดใหญ่ก็ไม่สามารถแสดงรายละเอียดได้ จะเป็นการบอกถึงจุดเริ่มต้นที่เริ่มจากศาสนาสถานที่ที่สำคัญ คือ วัด หรือมัสยิด จนทำให้เกิดเป็นชุมชนบ้านเรือน สภาพแวดล้อม ผู้คนในชุมชน และบ่งบอกถึงวิถีชีวิตในชุมชนนั้นๆ หนังสือเล่มนี้เทคนิคอยู่ที่การค่อยๆ เปิดไปแต่ละหน้า ลูกเล่นของกระดาษที่ถูกตัดต่อเป็นสถานที่ สิ่งของนั้นจะกระเด้งขึ้นตามหน้าที่เปิดจนสุดท้ายในภาพรวมของชุมชน
หนังสือแผนที่เส้นทางชุมชน
หนังสือเล่มนี้นำเสนอแผนที่ถึง 3 รูปแบบ มีความแตกต่างกันในการดูเส้นทางการเดินทางของชุมชน แผนที่ในภาพรวมใหญ่ของพื้นที่กรุงเทพมหานคร แผนที่ภายในเขตพระนคร และแผนที่ภายในชุมชน ซึ่งการเปิดแต่ละหน้าจะแสดงแผนที่นั้นๆ ทำให้มีความน่าสนใจในการดูแผนที่ด้วย
แผนที่ผ้าชุมชน
อีกรูปแบบของการนำเสนอแผนที่ชุมชน ผ่านชิ้นงาน “ผ้า” เด็กๆ ชอบที่จะวาดรูป ขีดเขียนกันอยู่แล้ว ยิ่งทำให้การทำงานแผนที่ผ้านี้สนุกมากขึ้น นอกจากการวาดภาพ ทำเส้นทางการเดินทางแล้ว ยังทำให้เด็กๆ ได้เย็บปักถักร้อย นำผ้าที่วาดเสร็จแล้ว มายึดติดกับชิ้นผ้าผืนใหญ่ จนเป็นแผนที่ผ้าขนาดกว่า 2 เมตร ทำให้มีความน่าสนใจที่จะเข้าใจและเรียนรู้ชุมชนมากยิ่งขึ้น
นี่เป็นเสน่ห์บางลำพู ที่คนบางลำพูนำโดยเยาวชน “ชมรมเกสรลำพู” ได้รวมตัวกันสร้างสรรค์ขึ้นมาเพื่อทำให้บางลำพูเป็นที่รู้จักและรักษาให้คงไว้ซึ่งอัตลักษณ์และความเป็นตัวตนของบางลำพูเอาไว้ ด้วยแรงกายแรงใจที่อยากทำงานเพื่อชุมชนที่ทำให้วันนี้บางลำพูมีเสน่ห์และเป็นที่รู้จักได้อย่างน่าภาคภูมิใจ
ที่มา : แผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
