เมื่อฉันถูกคุกคาม…(ทางเพศ)
เรื่องโดย : ปรภัต จูตระกูล Team Content www.thaihealth.or.th
ข้อมูลจาก : คู่มือเผือก โดย เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพื่อผู้หญิง / คณะวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ Youtube Channel : Cindy Sirinya Bishop โดย ซินดี้ สิรินยา บิชอพ
ภาพประกอบโดย : นัฐพร ชุ่มลือ Team Content www.thaihealth.or.th / แฟ้มภาพ
เมื่อฉันถูกคุกคาม…(ทางเพศ)
เพราะการคุกคามทางเพศกว่า 45% เกิดขึ้นบนขนส่งสาธารณะ ไม่ว่าจะเป็นรถทัวร์ รถเมล์ รถแท็กซี่ รถไฟฟ้า เรือโดยสาร เครื่องบิน ฯลฯ และสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย แต่เราจะรับมือกับเหตุการณ์นั้นอย่างไรเมื่อเราตกใจจนขาดสติ?
การคุกคามทางเพศ หรือที่เรียกว่า ‘การลวนลามทางเพศ’ หมายถึง การกระทำหรือแสดงออกในทางเพศ ทั้งโดยตรงและโดยอ้อมผ่านการใช้สายตา ท่าทาง เสียง คำพูด ร่างกาย หรือสื่อสารผ่านช่องทางต่าง ๆ ทำให้ผู้ที่ตกเป็นเป้ารู้สึกเดือดร้อน อึดอัด ไม่พอใจ และรู้สึกไม่ปลอดภัย ซึ่งอาจเกิดได้ทั้งในช่วงเวลาเร่งด่วนที่มีผู้โดยสารหนาแน่น หรือช่วงที่ผู้โดยสารบางตา ทั้งกลางวันและกลางคืน รวมทั้งอาจเกิดขึ้นบริเวณป้ายรถเมล์ ชานชาลา ท่ารถ ท่าเรือ สถานีขนส่ง หรือสนามบินได้ด้วย
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ให้การสนับสนุนเครือข่ายเมืองปลอดภัยเพื่อผู้หญิง (Safe Cities for Women) และองค์การแอ็คชั่นเอด ประเทศไทย จัดตั้งแคมเปญ “How to เผือก?” ขึ้นเพื่อรณรงค์ให้สังคมช่วยกันแชร์วิธีเผือกเพื่อยุติภัยคุกคามทางเพศบนระบบขนส่งสาธารณะ ซึ่งการกระทำหรือการแสดงออกที่จัดว่าเป็นการคุกคามทางเพศมีได้หลายรูปแบบดังนี้
- การคุกคามด้วยสายตาหรือท่าทาง เช่น จ้องมองร่างกาย ใช้สายตาแทะโลม ทำท่าทางเป็นสัญลักษณ์ที่สื่อถึงอวัยวะเพศ ความต้องการทางเพศ หรือการร่วมเพศ
- การคุกคามด้วยวาจา เช่น ผิวปากใส่ พูดแซว พูดเกี้ยวพาราสี พูดแบบหมาหยอกไก่ พูดสองแง่สองง่าม พูดตลกลามก หรือชวนพูดคุยในลักษณะที่ทำให้คนฟังอึดอัด เช่น ซักไซ้เรื่องส่วนตัว พูดพาดพิงถึงรูปร่างหน้าตาและการแต่งกาย ชวนพูดคุยเรื่องเพศทั้งที่พูดลอย ๆ ให้ได้ยิน หรือพูดกับผู้ที่ตกเป็นเป้าโดยตรง
- การคุกคามทางร่างกาย มีหลายระดับความรุนแรง ตั้งแต่การแตะเนื้อต้องตัว แต๊ะอั๋ง ลูบไล้ โอบกอด หอม ใช้ส่วนหนึ่งส่วนใดของร่างกายสัมผัสถูไถ รวมทั้งการเดินตาม สะกดรอยตาม โชว์อวัยวะเพศ สำเร็จความใคร่ให้ผู้อื่นเห็น หรืออาจรุนแรงจนถึงขั้นพยายามข่มขืน หรือข่มขืน
- การคุกคามผ่านช่องทางการสื่อสาร หรือทำให้เกิดสภาพแวดล้อมที่น่าอึดอัดในเรื่องเพศ เช่น แอบถ่ายภาพผู้โดยสารคนอื่น ถ่ายภาพช้อนใต้กระโปรงหรือหน้าอก เปิดรูปภาพ คลิปวิดีโอ หรือภาพยนตร์ลามกอนาจารบนโทรศัพท์มือถือให้คนข้าง ๆ เห็น
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
ตัวอย่างเหตุการณ์จากผู้ที่เคยถูกคุกคามทางเพศบนขนส่งสาธารณะ
“เคยมีผู้ชายเอาเป้ามาเบียดตอนนั่งบนรถเมล์ค่ะ” คุณพี นามสมมติ เล่าถึงประการณ์ถูกคุกคามทางเพศบนรถเมล์ให้ฟังว่า ขณะที่กำลังนั่งเล่นโทรศัพท์อยู่บนรถเมล์ รู้สึกแถวๆ ไหล่ตนมีอะไรบางอย่างมาถู เมื่อเงยหน้ามองก็เห็นผู้หญิงตรงหน้าส่งสัญญาณบอกด้วยสายตาว่ากำลังถูกลวนลาม จนกระทั่งผู้ชายคนดังกล่าวลงจากรถไป จึงได้รู้ว่าเขาเอาเป้ากางเกงมาถูที่ไหล่เพราะพบคราบขาวๆ เป็นจุดที่เสื้อของตน เหตุการณ์นั้นคุณพีไม่รู้ตัว จึงทำให้ไม่ได้มีท่าทีที่ตอบโต้แต่อย่างใด
อีกหนึ่งการถูกคุกคามบนรถไฟฟ้า คุณโรจ นามสมมติ ได้เล่าถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นบนรถไฟฟ้าว่า ตนยืนติดกับประตูแล้วหันหน้าออกดูวิว หลังจากนั้นถูกเบียดจากด้านหลังและสัมผัสได้ว่าถูกใช้เป้าเบียดกับก้นของตนเอง สัมผัสได้เกิดการแข็งตัวในคู่กรณี บวกกับลมหายใจที่เริ่มแรงขึ้นจนได้ยิน “ตอนนั้นตกใจทำอะไรไม่ถูก พอรถไฟฟ้าจอดจึงรีบลงมาตั้งสติ เพราะไม่คิดว่าจะเกิดเรื่องกับตัวเอง แม้ว่าจะรู้ว่าควรตะโกนขอความช่วยเหลือหรือบอกให้หยุด แต่พอเจอเข้าจริง ๆ สติมันไม่อยู่กับตัว” คุณโรจเล่าให้ฟัง พร้อมบอกให้ทุกคนตั้งสติให้ดีเมื่อเจอกับเหตุการณ์แบบนี้
ทางด้าน คุณต้น นามสมมติ เล่าให้ฟังถึงการถูกคุกคามทางเพศบนเรือโดยสารว่า ตนนั่งเรือกลับบ้านตามปกติช่วงเวลา 5 โมงเย็น ผู้คนยืนเบียดกันโดยด้านหน้าเป็นผู้ชายที่ยืนหันหลังให้ แต่สัมผัสได้ว่ามีอะไรมาโดนกับเป้ากางเกง แต่ตนคิดว่าเป็นกระเป๋า จนกระทั่งสัมผัสได้ว่ามีการเสียดสีต่อเนื่องจึงเอามือมาป้องกันเป้าตนเองจึงสัมผัสได้ว่าเป็นมือของคนข้างหน้าที่กำลังพยายามฉวยโอกาสตอนคนเบียดใช้มือมาลูบเป้าอยู่ จึงตัดสินใจหันข้าง และพอลงเรือก็ถูกเดินตามจนต้องรีบขึ้นรถกลับบ้านทันที ซึ่งตนไม่คิดว่าจะเกิดเหตุการณ์แบบนี้เพราะตนเป็นผู้ชาย และอีกฝ่ายก็เป็นผู้ชายเหมือนกัน
แม้ว่าทุกคนจะรู้ว่าควรทำอย่างไรเมื่อถูกคุกคาม แต่ด้วยความเขินอาย รวมถึงไม่มีหลักฐานชี้ชัด ทำให้ไม่กล้าที่จะกระทำการใด ๆ นอกจากนี้เมื่อเกิดเหตุการณ์จริงหลายคนมักจะไม่มีสติ ทำให้ไม่สามารถตัดสินใจได้ว่าควรทำอย่างไร วันนี้ทีมเว็บไซต์ สสส. จึงขอนำเสนอวิธีการ ‘เผือก’ เมื่อพบเจอกับเหตุการณ์คุกคามทางเพศ ไม่ว่าจะกับตนเองหรือกับผู้อื่น
5 วิธีเผือก – หากเจอเหตุการณ์คุกคามทางเพศ
- ใช้เสียง – ด้วยการตะโกนออกมา ชักชวนให้คนรอบข้างเห็นและตั้งคำถามกับพฤติกรรม
- แจ้งเจ้าหน้าที่ – ให้พนักงานบนรถช่วยจัดการ
- เอาตัวเข้าแทรก – ด้วยการเดินเข้าไปยืนแทรกกลาง เพื่อคั่นระหว่างผู้คุกคามและผู้ที่ถูกคุกคาม
- ทำเนียนว่ารู้จัก – ด้วยการเข้าไปทักทายเหมือนว่าเป็นเพื่อน และชวนคุยจนผู้ที่คุกคามถอยห่าง
- ถ่ายคลิป – เพื่อใช้เป็นหลักฐานเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
จากประสบการณ์ข้างต้น หลายคนมักจะไม่รู้ว่าควรทำอย่างไร รวมถึงเมื่อเผชิญกับผู้คุกคามมักจะตกใจจนไม่มีสติจะรับมือจากภัยคุกคาม สำหรับวิธีเอาตัวรอดจากการถูกคุกคามทางเพศสามารถทำได้ดังนี้
วิธีป้องกันตัวจากการคุกคามทางเพศ
- ตั้งสติให้ดี และแสดงออกว่าคุณรู้ตัวและไม่ยินยอม
- ให้ลุกเดินหนีจากที่นั่ง
- ส่งเสียงขอความช่วยเหลือจากคนรอบข้าง
หากถูกผู้คุกคามใช้กำลัง ให้ใช้ไฟฉาย ปากกาหรือขวดน้ำเพื่อป้องกันตัวเอง โดยให้ใช้วิธีนี้เป็นทางเลือกสุดท้าย และใช้ในกรณีที่ผู้กระทำใช้กำลังหรือถูกทำให้จนมุม
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพื่อผู้หญิง ร่วมกับบริษัท ขนส่ง จำกัด (บขส.) ผนึกกำลังชวนเผือก สร้างรถทัวร์ปลอดภัย ไร้การคุกคามทางเพศ เพื่อเป็นของขวัญปีใหม่ให้กับคนไทยที่กำลังเดินทางกลับภูมิลำเนา ด้วยการรณรงค์ให้ทุกคนมาร่วม ‘ทีมเผือก’ โดยการเชิญชวนให้ทุกคนไม่นิ่งเฉยเมื่อเห็นเหตุการณ์ พร้อมเข้าไปเผือกเพื่อช่วยเหลือเหยื่อให้รอดพ้นจากผู้คุกคาม
- อ่านข่าว สสส.-บขส. หนุน ‘เดินทางอุ่นใจ – ไร้คุกคามทางเพศ’ http://llln.me/IzAg9ao
- คู่มือ เผือก หยุดการคุกคามทางเพศ สำหรับพนักงานขนส่งสาธารณะ http://llln.me/JR5MvVp
เพราะผู้ถูกกระทำหลายคนไม่กล้าเปิดปาก บางคนกลัวและอาย หรือไม่รู้ว่าควรทำอย่างไร? จนที่สุดแล้วรู้สึกหวาดระแวงทุกครั้งเมื่อต้องใช้บริการรถโดยสารสาธารณะ ทั้งที่เราทุกคนมีสิทธิที่จะได้อยู่อาศัยในเมืองที่ปลอดภัย (Rights to the City) ซึ่งการเดินทางโดยใช้บริการรถโดยสารสาธารณะ ก็ควรทำได้อย่างปลอดภัยเช่นกัน
มาร่วมกันผนึกพลังเผือก เพื่อสังคมที่น่าอยู่และปลอดภัย
อย่าเงียบ อย่านิ่งเฉย เพราะการถูกคุกคามทางเพศอาจเกิดขึ้นกับตัวคุณก็ได้
