เรื่องโดย เทียนทิพย์  เดียวกี่ Team Content www.thaihealth.or.th

ให้สัมภาษณ์โดย  นพ.คำนวณ อึ้งชูศักดิ์ ประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 1 สสส. , นางพยอม หนูนุ่ม และนางญาณี สงสุวรรณ์

ข้อมูลบางส่วนจาก หนังสือชีวิตใหม่ ผู้ชายเลิกเหล้า ครอบครัวเป็นสุข โดยมูลนิธิเพื่อนหญิง

ภาพโดย นัฐพร ชุ่มลือ Team Content www.thaihealth.or.th และแฟ้มภาพ

ตำบลนาข้าวเสีย อำเภอนาโยง จังหวัดตรัง เคยได้ชื่อว่าเป็นพื้นที่สีแดงของจำนวนผู้ติดสุราและขึ้นชื่อว่ามีภาษีสรรพสามิตมากที่สุดในจังหวัดตรัง จากร้านเหล้ากว่า 10 ร้าน ปัจจุบันชุมชนแห่งนี้เหลือร้านเหล้าเพียงร้านเดียว สิ่งที่น่าจับตามอง คือพวกเขาใช้วิธีใดในการแก้ปัญหาให้ตำบลแห่งนี้เปลี่ยนแปลงไปได้

นับเป็นสัญญาณที่ดีที่สะท้อนให้เห็นว่า กลไกการขับเคลื่อนสุขภาวะที่ใช้ในการช่วยเหลือของชุมชนแห่งนี้ได้ผล เพราะครอบครัวที่ดี ย่อมทำให้สมาชิกในครอบครัวมีความสุข หากเกิดปัญหาใดปัญหาหนึ่งขึ้นในครอบครัว สมาชิกต้องเร่งแก้ไขหรือทำอะไรสักอย่างเพื่อให้ครอบครัว ยังเป็นครอบครัวที่อบอุ่นดังเดิม  

“หนุ่มเลิกเหล้า สาวพักตับ” กลไกสำคัญของการงดเหล้าเข้าพรรษา และเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้ใครหลายคนเลือกที่จะงดเหล้าไปตลอดชีวิต  โดย สสส. ร่วมกับ สำนักงานเครือข่ายองค์กรงดหล้า (สคล.) ริเริ่มโครงการรณรงค์ "งดเหล้าเข้าพรรษา" ต่อเนื่องเป็นปีที่ 16 เพื่อเชิญชวนให้คนไทย ลด ละ เลิก การดื่มเหล้า โดยใช้แนวทางจากการสร้างชุมชนคนสู้เหล้า

“ ในชุมชนเมื่อก่อนคนดื่มเหล้าเยอะมากเกือบทุกบ้าน ทำให้เกิดอุบัติเหตุ ปัจจุบันชุมชนลดการดื่มเหล้าอย่างเห็นได้ชัด จากร้านเหล้า 10 ร้าน ตอนนี้มีร้านเหล้าในชุมชนเหลือเพียงร้านเดียวเท่านั้น และช่วงเข้าพรรษา ขายเหล้าไม่ได้จนบางร้านต้องหยุดขาย เพราะไม่มีคนซื้อเหล้า ในขณะที่มีร้านเหล้าร้านเดียวก็ขายยาก จากเมื่อก่อนเปิดตลอด 24 ชม. แต่ตอนนี้ก็เปิดเพียงช่วงกลางวันเท่านั้น” นางพยอม หนูนุ่ม ชาวบ้าน ต.นาข้าวเสีย อ.นาโยง จ.ตรัง หนึ่งในสมาชิกสาวพักตับผู้อยู่เบื้องหลังความสำเร็จของการดำเนินงานขบวนการ "สาวพักตับ ช่วย ชม เชียร์ คนสู้เหล้า" เล่าถึงความเป็นมาของ สาวพักตับ ว่า เริ่มแรกคือสามีดื่มเหล้า แล้วมีปัญหากับครอบครัว ซึ่งตนเองเป็นจิตอาสา โดยเริ่มจากกิจกรรมงดเหล้า เข้าพรรษา ปี 2557 ได้ชวนสาวๆ หมู่บ้านละ 5 คน จำนวน 50 คน ไปถวายเทียนพรรษา ปี 2558 เริ่มชวนหนุ่มๆ มางดเหล้า แต่สามีมองว่าเรื่องไร้สาระ แต่ตนเองก็ไม่สนใจ ก็ทำงานเรื่อยๆ มีสาวๆ พักตับเพิ่มขึ้นทุกปี จนปี 2559 สามีก็หยุดเหล้าให้

“ ล่าสุดมีหนุ่มเข้าร่วมโครงการงดเหล้าในปีนี้ร่วมกว่า 60 คน สามีตนเองก็จะหยุดดื่มเหล้าให้ตลอดชีวิต ซึ่งเป็นสิ่งที่เราภูมิใจมาก  ช่วงหลังๆ จึงไม่ค่อยมีปัญหาครอบครัว จนตอนนี้เราตั้งเป็นชมรม หนุ่มงดเหล้า สาวพักตับ และเราจะทำต่อไปในตำบลอื่นและขยายไปยังอำเภอนาโยงให้ครอบคลุมทั้งอำเภอด้วย” นางพยอมกล่าว

ด้านนางญาณี สงสุวรรณ์ หนึ่งในสาวพักตับ เปิดใจกับทีมเว็บไซต์ สสส. ว่า ได้เข้าร่วมโครงการเครือข่ายงดเหล้าตั้งแต่ปี 2557 หลังจากนั้นมีการประชุมหารือ แลกเปลี่ยนความคิด ที่จะชวนให้คนมางดเหล้าเข้าพรรษา  และมีกลยุทธ์ที่ว่าจะทำอย่างไรให้สาวพักตับ ไปหาคนให้งดเหล้าเข้าพรรษาในปี 2558 โดยให้เริ่มจากคนใกล้ตัวก่อน ให้ใช้พลังของภรรยา พลังของแม่ ดึงคนใกล้ตัวที่เป็นนักดื่ม หรือบุตรที่กำลังเริ่มเป็นนักดื่มหน้าใหม่ มาเริ่มงดเหล้า แต่โดยส่วนตัวในปีแรกตัวเองทำไม่สำเร็จเพราะสามีต่อต้าน และไม่ยอมหยุด ไม่ยอมเลิกเหล้าให้ จนปี 2559 มีความตั้งใจว่าพยายามให้สามีเลิกเหล้าให้ได้ จึงชวนสามีให้ไปร่วมกิจกรรมที่รณรงค์ และสามียอมงดเหล้า โดยมีเคล็ดลับคือ ใช้ใจ ใช้ความรัก โดยพูดให้ฟังเรื่อยๆ ว่า รักลูก รักครอบครัว เพราะคนในครอบครัวเป็นสิ่งที่เราต้องเริ่มทำก่อน

 “ อาจจะเป็นใจของเขาด้วยที่คิดได้ เขาก็เลยหยุดเหล้าให้ ตอนแรกเขาจะหยุดแค่เข้าพรรษาช่วง 3 เดือน แต่หลังจาก 3 เดือน เขาก็ไม่แตะเหล้าอีกเลยจนถึงทุกวันนี้  ชีวิตครอบครัวเหมือนมีครอบครัวใหม่ จากเดิมที่มีสามีกินเหล้า ชีวิตไม่มีความสุข มีแต่เรื่องเกิดขึ้นในครอบครัว ทะเลาะจนลูกร้องไห้ ลูกห้ามปรามก็ไม่ฟัง ดูเหมือนลูกก็จะเก็บกด และยิ่งเข้าสู่ช่วงวัยรุ่นลูกก็เริ่มดื่ม แต่ด้วยเราเป็นนักรณรงค์ตรงนี้ เราได้ดึงลูกกลับมาด้วยเหมือนกัน พอสามีเริ่มหยุดเหล้าได้ ปีต่อมาเขาก็ชวนเพื่อนๆ ซึ่งบางส่วนยอมเข้ามาร่วมโครงการและงดเหล้าครบพรรษา แต่ในวงเหล้าเมื่อมีคนงดเหล้า ที่เหลือก็ลด ไม่ดื่มหนักเช่นเคย ที่สำคัญตอนนี้นักดื่มเหล้าขอร่วมโครงการกับเราเอง” นางญาณี เผยด้วยความดีใจ

เมื่อสามีเลิกเหล้าใหม่ๆ     

1.ครอบครัวต้องทราบอาการของคนที่กำลังเลิกเหล้า เพื่อจะได้รู้วิธีปฏิบัติตัวต่อผู้ที่ต้องการเลิก เช่น  ช่วงที่เลิกเหล้า ตอนแรกนั้นจะหงุดหงิด และตอนแรกจะดื่มๆ หยุดๆ จะต้องไม่ซ้ำเติมเมื่อเขาไปดื่มอีก เพราะเป็นอาการของคนที่เลิกดื่มตอนแรก

2.ให้กำลังใจ อยากกินอะไรก็ซื้อให้กินเลย ต้องเตรียมน้ำหวานหรือขนมหวานไว้ เวลากลับมาบ้านหรืออยากเหล้า ก็ใช้ความหวานเป็นตัวช่วยลดความอยากเหล้าลง

3.เมื่อสามีหยุดเหล้าใหม่ๆ มีอาการหงุดหงิด ก็ให้ลูกไปชวนพ่อคุย เอาขนมให้พ่อกินบ้าง

4.เมื่อตอนเลิกใหม่ๆ ต้องมีคนคอยประกบ โดยเฉพาะคนในครอบครัว เช่น จัดกิจกรรมที่จะทำในครอบครัวทุกเย็น เพราะว่าสามีจะดื่มเหล้าตอนเย็น

5.ส่วนมากสามีจะดื่มเหล้าตอนเย็น ก็ต้องรีบทำอาหารให้เสร็จเพื่อจะได้กิน

6.หากิจกรรมทำร่วมกันตอนเย็น ซึ่งเป็นเวลาที่เคยดื่มเหล้า เช่น ชวนไปออกกำลังกาย ไปปิกนิกนอกบ้าน

สาวพักตับที่นี่น่าสนใจมากคือ ส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง ในพื้นที่อื่นเป็นผู้ชายที่หยุดเพื่อที่จะพักตับตนเอง แต่ที่นี่เปลี่ยนมุม คือเอาผู้หญิงที่มีอิทธิพลต่อครอบครัว เพราะฉะนั้น คุณพ่อบ้านก็มีแนวโน้มที่จะทำตาม นพ.คำนวณ อึ้งชูศักดิ์ ประธานคณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 1 สำนักงานสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวว่า ชัดเจนว่าชุมชนต้องเห็นว่าเรื่องนี้เป็นปัญหาและมีทางแก้ไข ชาวตำบลนาข้าวเสีย ได้พิสูจน์เรื่องนี้อย่างดี โดยทนไม่ได้ที่เห็นเยาวชนและพ่อบ้านจับกลุ่มดื่มเหล้า แล้วมีการรวมตัวปรึกษากันว่าสามารถทำอะไรได้บ้าง สุดท้ายก็สามารถเอาชนะปัญหาอุปสรรคต่างๆ ได้ นี่เป็นเรื่องที่น่ายินดี  สิ่งต่างๆเหล่านี้บั่นทอนเศรษฐกิจของครอบครัว ลูกจะมีตัวอย่างที่ดี อนาคตของประเทศก็ก้าวไปในทิศทางที่ดีขึ้น

นางพะยอม กล่าวด้วยความภาคภูมิใจอีกด้วยว่า จากเมื่อก่อนสาวพักตับจะชวนไปงดเหล้า ตอนนี้คนเหล่านั้นเข้ามาหาเราเอง เมื่อก่อนไม่มีใครอยากเข้าใกล้ ยากมากกว่าจะถึงวันนี้ สาวพักตับต้องก็ตื๊อ ชวนทุกปี ชวนจนเขาเข้ามาเอง  อีกหนึ่งสิ่งที่ชัดเจน คือ คนงดเหล้าจะใส่เสื้องดเหล้าไปงานต่างๆ เพื่อแสดงจุดยืนว่าไม่ดื่มเหล้า ในชุมชมมีจำนวนกว่า 1,000 ครัวเรือน แต่เข้าร่วมและงดเหล้าเข้าโครงการกว่า 500 คน  ตั้งแต่ปี 2557

ตำบลนาข้าวเสีย นับเป็นต้นแบบชุมชนที่ดีที่สามารถใช้กระบวนการ สาวพักตับ ช่วย ชม เชียร์ คนสู้เหล้า ได้อย่างสำเร็จ เชื่อว่าเหนือสิ่งอื่นใดที่เป็นตัวหนุนเสริมที่สำคัญในกระบวนการนี้ คือความรัก ของ ทั้งหนุ่มเลิกเหล้า สาวพักตับ ที่ยอมปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และคอยเป็นกำลังใจซึ่งกันและกันในการงดเหล้าเข้าพรรษา 3 เดือน จนกลายเป็น งดเหล้าตลอดชีวิตได้สำเร็จนั่นเอง