สสส. สานพลังมหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะ เพื่อเด็กปฐมวัยที่ศูนย์พัฒนาเด็กฯชุมชนเอื้ออารีย์
ที่มา : โครงการ มหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัย เอื้ออารีย์
ศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ชุมชนเอื้ออารีย์ เป็นภาคีของการพัฒนาสื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี เป็นพื้นที่สร้างสรรค์แห่งความสุขและการเรียนรู้ของเด็กๆ ได้รับสนับสนุนจากสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก11) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับเครือข่ายครูมหัศจรรย์ โดยกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ ได้นำแนวคิด “นิเวศสื่อสุขภาวะ” มาใช้ในการพัฒนากระบวนการดูแลเด็กปฐมวัยอย่างมีความสุข
“มหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัย เอื้ออารีย์” เป็นโครงการที่เน้นให้เกิดความสุขและการเรียนรู้ โครงการนี้เกิดขึ้นที่ชุมชนอ่อนนุช อ.สวนหลวง กรุงเทพมหานคร มุ่งเน้นให้เด็กๆ ได้สัมผัสประสบการณ์การเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ตรง พร้อมกระตุ้นให้ครอบครัวเข้ามามีส่วนร่วมในพัฒนาการของลูกหลาน โดยที่ศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนชุมชนเอื้ออารีย์ มีกิจกรรมหลากหลายตามแนวคิดสื่อสร้างสรรค์ ส่งเสริมให้เด็กได้เรียนรู้ ผ่าน กิจกรรม 3 ดี สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี มีกิจกรรมตัวอย่างดังนี้
กิจกรรมเด่นที่สร้างความสนุกและเสริมสร้างพัฒนาการ
- รักการอ่าน : โลกนิทานที่มีชีวิต นิทาน เป็นสะพานเชื่อมโยงเด็กและผู้ปกครอง การร่วมกันอ่านนิทาน สวมบทบาทเป็นตัวละครในเรื่อง ฝึกฝนทักษะทางภาษา อารมณ์ และการเข้าสังคม กิจกรรมนี้ช่วยให้เด็กๆ ได้ฝึกพูด ฟัง และสร้างปฏิสัมพันธ์ในครอบครัวมากขึ้น
- หนูน้อยปลูกผักสวนครัว เด็กๆ ทุกระดับชั้นได้เรียนรู้ความสำคัญของอาหารและการเกษตรผ่านการลงมือปลูกผักด้วยตนเอง โดยมีผู้ปกครองช่วยจัดเตรียมเมล็ดพันธุ์และอุปกรณ์ นี่คือการเรียนรู้แบบ “ลงมือทำ” ที่ช่วยปลูกฝังความรับผิดชอบและความอดทนให้กับเด็กๆ
- ผลิตสื่อสร้างสรรค์ นิทานสู่ละคร ครูและเด็กๆ ได้ร่วมกันสร้างฉากและตัวละครจากวัสดุรีไซเคิล เช่น กิ่งไม้ ใบไม้ และกระดาษเหลือใช้ นอกจากการฝึกฝนความคิดสร้างสรรค์แล้ว เด็กๆ ยังได้พัฒนาแรงบันดาลใจในการเล่าเรื่องและทำงานร่วมกันเป็นทีม
- วันภาษาไทย : สนุกกับภาษาไทยอย่างสร้างสรรค์ เพื่อให้เด็กๆ ตระหนักถึงคุณค่าของภาษาไทย กิจกรรมนี้ได้จัดให้มีการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ภาษาไทย พร้อมทั้งการประกวดสร้างสรรค์ที่ช่วยส่งเสริมการใช้ภาษาที่ถูกต้องและเสริมสร้างความมั่นใจในการสื่อสาร
- ตลาดนัดหรรษา ส่งเสริมภูมิดี ให้กับเด็กๆ ด้วยกิจกรรม ตลาดนัดจำลองที่เปิดโอกาสให้เด็กๆ ได้เรียนรู้วิถีชีวิตของชุมชน มีของเล่นพื้นบ้าน เช่น มอญซ่อนผ้า รีรีข้าวสาร และเดินกะลา เด็กๆ ได้ฝึกทักษะการซื้อขาย การรอคอย และความมีน้ำใจ ผ่านประสบการณ์จริงในสังคม
- วันเล่นมหัศจรรย์ กิจกรรมเล่นอิสระที่ให้เด็กๆ ได้เลือกเล่นตามความสนใจของตนเอง ครูช่วยกระตุ้นด้วยฐานกิจกรรมที่เปิดโอกาสให้เด็กๆ ได้สำรวจสิ่งใหม่ๆ เช่น การเล่นทราย การปั้นดิน และการเล่นน้ำ กิจกรรมเหล่านี้ช่วยเสริมพัฒนาการทางอารมณ์และสังคมของเด็ก
จุดเน้นของกิจกรรม “ครอบครัว 3 ดี” และแรงบันดาลใจในการสร้างสุขภาวะเด็ก
หนึ่งในหัวใจสำคัญของโครงการ คือ การนำแนวคิด “ครอบครัว 3 ดี” ซึ่งประกอบไปด้วย สื่อดี พื้นที่ดี และภูมิดี มาปรับใช้กับครอบครัว เป็นตัวช่วยให้พ่อแม่และชุมชนมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาเด็กปฐมวัย
- สื่อดี: ส่งเสริมให้เด็กเข้าถึงสื่อการเรียนรู้ที่มีคุณค่า เช่น นิทาน หนังสือภาพ และกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ ลดการใช้สื่อที่ไม่เหมาะสม และช่วยให้เด็กเรียนรู้ผ่านการเล่นอย่างมีคุณภาพ
- พื้นที่ดี: สร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้ ทั้งในบ้านและชุมชน ให้เด็กได้มีพื้นที่ปลอดภัยในการเล่น สำรวจ และพัฒนาอย่างเหมาะสม
- ภูมิดี: พัฒนาเด็กให้มีทักษะชีวิตที่ดี ผ่านกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาวะทางร่างกาย อารมณ์ และสังคม โดยมีครอบครัวเป็นศูนย์กลาง
การสร้างพื้นที่ 3 ดี ไม่ใช่แค่หน้าที่ของโรงเรียนหรือศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก แต่คือความร่วมมือของทุกคนในครอบครัวร่วมกัน
คุณครูโสภา มัดลัง หัวหน้าศูนย์ฯ กล่าวถึงผลลัพธ์ของการดำเนินงานที่ผ่านมาอย่างภาคภูมิใจ ว่า เด็ก 135 คน มีพัฒนาการด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญาที่ดีขึ้น ครอบครัว 56 ครอบครัว ใช้เวลาร่วมกันมากขึ้น ลดการใช้หน้าจอลง เราได้ขยายแนวคิดไป ยังเครือข่ายเครือข่ายโรงเรียนและศูนย์เด็กเล็ก 2 แห่ง และมีการนำผลงานไปจัดแสดงระดับกรุงเทพมหานคร ครูและเด็กๆ ได้นำกิจกรรมไปเผยแพร่ในงาน BKK EXPO 2024 ที่ผ่านมา ทางเราก็ยังสานต่อความสุขด้วยการสร้างนิเวศสื่อรอบตัวของเด็กอย่างมีคุณภาพ เพื่อให้เด็กปฐมวัยทุกคนเติบโตในสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับการเรียนรู้
ดร.สรวงธร นาวาผล ผู้อำนวยการกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ ได้ให้คำแนะนำเพิ่มเติม สำหรับ กิจกรรมที่ครอบครัว 3 ดี สามารถสร้างสรรค์ได้ง่ายๆ ที่บ้าน กิจกรรมที่เหมาะสำหรับ “ครอบครัว 3 ดี” (สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี) ควรเป็นกิจกรรมที่ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการเด็ก เสริมสร้างความสัมพันธ์ในครอบครัว และกระตุ้นการเรียนรู้ผ่านการลงมือทำ ฉันขอแนะนำแนวทางกิจกรรมที่สามารถนำไปใช้ได้จริงดังนี้
- กิจกรรมในกลุ่ม สื่อดี ส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านสื่อที่มีคุณภาพ เช่น ชวนลูกอ่านนิทานและเล่าเรื่องร่วมกัน ก่อนนอน หรือให้เด็กสร้างเรื่องราวจากภาพ เล่นบทบาทสมมุติตามเรื่องที่อ่าน เพื่อพัฒนาทักษะด้านภาษาและอารมณ์ หรือชวนกันประดิษฐ์สื่อสร้างสรรค์จากวัสดุเหลือใช้ ทำสมุดนิทานภาพจากกระดาษเหลือใช้ให้เด็กๆ สร้างสรรค์เรื่องราว สร้างของเล่นเอง เช่น หุ่นมือจากถุงกระดาษ ตุ๊กตากระดาษ ชวนเด็กๆ ร้องเพลงและดนตรีพัฒนาการเรียนรู้ เพลงตัวเลข สี หรือธรรมชาติ เพื่อเสริมพัฒนาการด้านสติปัญญา ใช้เครื่องดนตรีง่ายๆ เช่น กลองจากกระป๋อง หรือขวดน้ำใส่เมล็ดข้าวโพด
- กิจกรรมในกลุ่มพื้นที่ดี ชวนสร้างสิ่งแวดล้อมที่ส่งเสริมการเรียนรู้มุมสร้างสรรค์ในบ้าน เช่น จัดมุมหนังสือหรือพื้นที่เล่นที่ปลอดภัยในบ้าน จัดกล่องอุปกรณ์ศิลปะ เช่น ดินสอสี กระดาษ กรรไกรปลอดภัย ให้เด็กได้สร้างสรรค์ ชวนเด็กเรียนรู้จากธรรมชาติ ปลูกผักสวนครัวในบ้าน หรือปลูกต้นไม้ร่วมกัน จัดมุมวิทยาศาสตร์เล็กๆ เช่น สำรวจแมลง หรือทำการทดลองง่ายๆ เช่น น้ำเปลี่ยนสี หรือชวนเด็กออกไปมีพื้นที่เล่นอิสระนอกบ้าน พาเด็กออกไปเล่นกลางแจ้ง เดินเล่นที่สวนสาธารณะ เล่นวิ่งไล่จับ หรือกระโดดเชือก สร้างสนามเด็กเล่นง่ายๆ เช่น ใช้กะลาเดินทรงตัว หรือวาดลานเกมในลานบ้าน
- กิจกรรมในกลุ่มภูมิดี ส่งเสริมพัฒนาทักษะชีวิตและจิตใจที่เข้มแข็ง เช่น การทำอาหารร่วมกัน ชวนเด็กทำขนมหรืออาหารง่ายๆ เช่น แซนด์วิช ขนมไทย หรือปั้นแป้งโดว์ สอนเด็กเรื่องโภชนาการ เช่น รู้จักผักผลไม้ และอาหารที่มีประโยชน์ ชวนเด็กๆ เรียนรู้คุณค่าของการช่วยเหลือกัน ให้เด็กช่วยทำงานบ้านเล็กๆ เช่น พับผ้า เก็บของเล่น ล้างจาน แบ่งปัน นำของเล่นเก่าที่ไม่ใช้ไปบริจาค
และท้ายที่สุดอาจมี วันพิเศษ เป็นวันครอบครัว 3 ดี เช่น “วันเล่นด้วยกัน” ที่ไม่มีหน้าจอ มือถือ หน้าจอทีวี ชวนทำกิจกรรมที่ทุกคนในบ้านมีส่วนร่วม เช่น เล่นเกมกระดาน ทำอาหาร หรือดูหนังร่วมกัน
การสร้าง “ครอบครัว 3 ดี” ไม่ใช่เรื่องยาก เพียงแค่พ่อแม่และผู้ปกครองให้ความสำคัญกับการใช้เวลากับลูก และออกแบบกิจกรรมที่ช่วยพัฒนาเด็กได้อย่างสมดุล
โครงการ “มหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัย เอื้ออารีย์” เริ่มต้นการพัฒนาสุขภาวะของเด็กๆ จากในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก เป็นแรงบันดาลใจให้ครอบครัวและชุมชนร่วมกันสร้าง “พื้นที่ 3 ดี” ให้กับเด็กๆ เพราะการพัฒนาเด็กปฐมวัยไม่ได้เกิดขึ้นเพียงลำพัง แต่เป็นหน้าที่ของพวกเราทุกคนในการร่วมมือกันสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ที่อบอุ่น ให้กับเด็กของพวกเรา
