นักสืบคุณภาพอากาศ แกะรอย “ไลเคน” เขาชะเมา

ที่มา : สำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม

แกนนำชุมชนและโรงเรียนบ้านมาบช้างนอน ต.น้ำเป็น อ.เขาชะเมา จ.ระยอง ทำโครงการชื่อ “นักสืบคุณภาพอากาศเพื่อสุขภาวะชุมชน” โดยการสนับสนุนของสำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม (สำนัก6) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ทำกิจกรรมสำรวจชุมชน เพื่อทำแผนที่สภาพอากาศ โดยใช้ไลเคนเป็นตัวชี้วัด

ไลเคนก็คือสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง และอยู่ได้ในทุกภูมิอากาศของโลก ตั้งแต่หนาวจัดยันทะเลทราย แต่ที่มันทนไม่ได้ คือมลภาวะในอากาศ เพราะผิวของไลเคนเป็นเพียงเส้นใยของเห็ดรา มันจึงซับความชื้นและแร่ธาตุอาหารผ่านผิวเส้นใยเข้ามาโดยตรง มลพิษในอากาศจึงเข้าไปสะสมในไลเคนได้ง่าย เมื่อสะสมมากๆ เข้าก็ทำลายคลอโรฟิลล์ของสาหร่าย สุดท้ายก็ด่างดำ และอาจจะตายในที่สุด ไลเคนจึงเป็นตัวชี้วัดคุณภาพอากาศได้เป็นอย่างดี

คุณูปการของไลเคน นอกจากจะชี้วัดคุณภาพอากาศแล้ว ยังกระตุ้นการเรียนรู้ และสร้างความตระหนักสำนึกรักในชุมชน ดังที่เกิดขึ้นกับบ้านมาบช้างนอน

สุรศักดิ์ ขุมทอง หัวหน้าโครงการนักสืบคุณภาพอากาศเพื่อสุขภาวะชุมชนบ้านมาบช้างนอน บอกว่า กิจกรรมที่ทำจะสร้างการมีส่วนร่วมกับคนทุกกลุ่มในชุมชน ประกอบด้วย ครู นักเรียน แกนนำเยาวชน และ พ่อแม่ผู้ปกครอง จะร่วมกันสำรวจพื้นที่ในชุมชน แล้วนำมาประเมินคุณภาพอากาศแต่ละจุดว่าเป็นอย่างไร ก่อนจะร่วมกันทำแผนที่อากาศของชุมชน

ณัชปภา เรืองศรี คุณครูโรงเรียนบ้านมาบช้างนอน ที่ชวนเด็กและผู้ปกครอง เข้าร่วมกิจกรรมกับชุมชน เล่าว่า เมื่อเด็กๆ ได้ลงพื้นที่จริง ก็จะเกิดการตื่นตัว เหมือนแข่งกันว่า “ฉันรู้นะ นี่หมายถึงอะไร” เป็นกิจกรรมที่ช่วยฝึกทักษะ ฝึกการสังเกต ช่วยให้เด็กๆ เกิดความตระหนักว่า ถ้าไลเคนชนิดนี้มากขึ้นเรื่อยๆ คุณภาพอากาศในชุมชนจะเป็นแบบไหน

“กิจกรรมนี้เหมือนเริ่มให้เด็กๆ รักบ้านตัวเองก่อน ให้เขารู้ว่าชุมชนของตัวเองเป็นแบบไหน ให้เขาตระหนักถึง ถ้าเขารักตรงนี้แล้ว เชื่อว่าไป ที่ไหนเขาก็รัก” ครูณัชปภา กล่าวและว่า เด็กจะชอบเมื่อออกนอกห้องเรียน ได้ทำในสิ่งท้าทาย และได้เรียนรู้นอกจากวิชาเรียน เพราะว่าวิชาเรียนไม่มีเรื่องแบบนี้อยู่แล้ว ซึ่งเขาจะภูมิใจมากที่ได้รู้มากกว่านอกตำราที่เรียน