Page 184 - แผนการดำเนินงาน สสส. ประจำปี 2561
P. 184
ข้อเท็จจริงอีกด้านหนึ่งที่ไม่อาจมองข้ามท่ามกลางภูมิทัศน์ของระบบสื่อปัจจุบันที่เปิดโอกาสให้ใช้
เป็นเครื่องมือสร้างสรรค์วิถีชีวิตสุขภาวะดังกล่าวคือ เนื้อหาที่ไม่เหมาะสมยังพบอยู่ทั่วไป ทั้งด้านการ
โฆษณาเกินจริง โฆษณาแฝง โฆษณาสิ่งที่เสพติดหรือก่อพิษภัยต่อสุขภาพ การน�าเสนอเนื้อหาเกี่ยวกับเพศ
ความรุนแรง ค�าหยาบคาย ฯลฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งใน “สื่อใหม่” ซึ่งยังขาดทั้งกฎระเบียบที่เท่าทันสถานการณ์
กลไกที่สามารถก�ากับดูแลได้อย่างทั่วถึง และเครื่องมือในการกลั่นกรองเนื้อหาในสื่อให้เหมาะสมกับวัย
ของผู้รับสื่อ
182
เนื้อหาเสี่ยงที่ปรากฏในสื่อยุคปัจจุบันยังมีลักษณะใหม่ๆ เช่น การสร้างมายาคติและการก�าหนด
อัตลักษณ์สร้างตัวตนบนโลกออนไลน์อย่างบิดเบี้ยวไม่ตรงกับชีวิตจริง การปลุกเร้าให้เกิดความขัดแย้ง
แตกแยก และเกลียดชัง (hate speech) การเผยแพร่ข่าวลือ ข้อมูลเท็จ หรือข้อมูลที่จงใจสร้างขึ้น
เพื่อบิดเบือนความจริง การหลอกล่อให้ผู้รับสื่อเกิดความสนใจ และขยายผลผ่านการส่งต่อข้อมูล (share)
ท�าให้ข่าวสารที่ก่อความเสี่ยงลุกลามอย่างรวดเร็วในไม่กี่อึดใจ รวมทั้งยังเกิดการผลิตข่าวปลอมส่งไปทั่วโลก
ปรากฏการณ์ “สื่อเปลี่ยนวิถีชีวิต” (disruptive technology) ยังส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลง
ที่ส�าคัญอย่างยิ่ง โดยพลิกโฉมผู้รับสื่อสู่ฝ่ายรุก เพราะเทคโนโลยีสื่อสารยุคใหม่ท�าให้ คนทุกคนเป็นทั้งผู้ใช้
และผู้ผลิตสื่อในเวลาเดียวกัน (user generated content) ด้วยการน�าเสนอหรือแบ่งปัน (share)
ประสบการณ์ ข่าวสาร และ ความคิดเห็น ได้อย่างสะดวก รวดเร็ว และที่ส�าคัญคือ สามารถสร้างผลกระทบ
สู่คนจ�านวนมากได้ภายในเวลาสั้นๆ ผ่านโปรแกรมสังคมออนไลน์ต่างๆ เช่น เฟซบุ๊ก ไลน์ อินสตาแกรม
ทวิตเตอร์ ยูทูบ ฯลฯ
แผนการดำาเนินงานประจำาปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑
อย่างไรก็ตาม การเคลื่อนตัวเข้าสู่ระบบสื่อดิจิทัลไม่ได้มีพฤติกรรมเป็นแบบแผนเดียวกันทั้งสังคม
แต่แบ่งผู้ใช้และรับสื่อออกได้เป็น ๒ กลุ่มใหญ่ ซึ่งมีพฤติกรรมการรับและใช้สื่อแตกต่างกันอย่างมีนัยส�าคัญ
ประกอบด้วย “ชาวดิจิทัลโดยกำาเนิด” (digital native) คือ ผู้ที่เกิดในยุคดิจิทัลไปจนถึงอายุประมาณ ๒๐ ปี
เป็นกลุ่มที่คุ้นเคยกับการใช้คอมพิวเตอร์หรืออินเทอร์เน็ต เป็นกลุ่มที่มองหาโอกาสที่จะน�าเทคโนโลยีนี้
ไปใช้ให้เป็นประโยชน์ กับ “ผู้อพยพสู่โลกดิจิทัล” (digital immigrant) หมายถึง ผู้ที่อายุมากกว่านั้น สนใจ
และมองเห็นประโยชน์จึงหันมาศึกษาและใช้สื่อใหม่ แต่ไม่ได้ก้าวออกจากวิถีการใช้สื่อเก่าอย่างเต็มตัว
ส�าหรับ แนวโน้มในอนาคต สื่อดิจิทัลจะเพิ่มอิทธิพลต่อชีวิตของคนทุกวัยในทุกมิติของชีวิตมากยิ่งขึ้น
ที่เห็นได้ชัดเจนคือ คนจะใช้เวลากับสื่อใหม่มากขึ้น เนื่องจากองค์กรที่แสวงหาก�าไรจาก “สื่อใหม่” ซึ่งเป็นแหล่ง
รวมผู้เชี่ยวชาญระดับโลกต่างทุ่มเททรัพยากรในการพัฒนากลยุทธ์และเครื่องมือเพื่อดึงดูดให้คนใช้เวลา
กับสื่อดิจิทัลตลอดเวลา แม้แต่เวลานอนหรือการพักผ่อนก็ถูกตีค่าว่าเป็น “ช่องว่างทางการตลาด” กลายเป็น
เป้าหมายการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมมนุษย์สู่การเพิ่มระยะเวลาใช้สื่อดิจิทัลให้มากยิ่งขึ้น
ในขณะเดียวกันสื่อทางเลือกที่ถูกน�ามาใช้ในกระบวนการสื่อและพื้นที่สร้างสรรค์ จะช่วยโน้มน�า
ให้เกิดวิถีชีวิตสุขภาวะ โดยมุ่งสร้างความเข้าใจในทิศทางการพัฒนา สืบสาน ต่อยอด และขยายผลจาก
สื่อศิลปวัฒนธรรม สื่อพื้นบ้านและสื่อชุมชน
จากข้อมูลด้านพื้นที่สร้างสรรค์ ในปี ๒๕๖๐ ประเทศไทยมีห้องสมุด ๓๒,๓๗๐ แห่ง ในจ�านวนนี้
เป็นห้องสมุดสาธารณะที่ประชาชนทั่วไปใช้บริการได้ ๒,๑๑๖ แห่ง และพิพิธภัณฑ์ ๑,๔๔๙ แห่ง ในจ�านวนนี้
