เสวนาครูมืออาชีพสื่อสารให้เด็กเรียนรู้อย่างมีความสุข

ที่มา : หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์

ภาพประกอบจากเว็บไซต์ไทยโพสต์และแฟ้มภาพ

จัดอภิปรายครูมืออาชีพต้องใช้ศาสตร์การสอน อีกทั้งต้องรักเด็ก สื่อสารให้เด็กเรียนรู้อย่างมีความสุข สอนให้เด็ก Learning by Doing เด็กเก่งกว่าเอื้อเฟื้อสอนเด็กที่เรียนรู้ช้ากว่า รร.ที่เป็นต้นแบบผู้บริหารต้องเปิดใจกว้าง ให้ครูโค้ชชิ่งได้อย่างเต็มที่ สร้างเด็กเมล็ดพันธุ์ใหม่ด้วยยุทธศาสตร์การเรียนการสอน

สัมมนากลุ่มย่อย เจาะลึกเด็กติดบุหรี่-เหล้า-เมายา ปัญหาครอบครัวแตกแยก พ่อแม่ใช้เงินปรนเปรอเพื่อลดช่องว่าง เด็กนักเรียนบ้านอีเซฯ ศรีสะเกษ พูดคำคม "หนูอยากให้ทุกคนไม่สูบบุหรี่ เป็นเรื่องไม่ดีต่อตัวเราเองและคนรอบข้างค่ะ"

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับวิทยาลัยครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ NEW BUSINESS DNA จัดกิจกรรม โครงการจัดการการเรียนรู้แบบเครือข่ายโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนเพื่อสุขภาวะเด็กและเยาวชนอย่างยั่งยืน ให้ผู้อำนวยการและครูโรงเรียนต่างๆ ได้นำไปปรับการเรียนการสอน ที่ห้องประชุมคอนเวนชั่นเซ็นเตอร์ โรงแรมรามาการ์เด้นส์ บอร์ดใหญ่หน้าห้องสัมมนากลุ่มย่อยในโรงแรมรามาการ์เด้นส์ คำพ่อสอนให้รำลึกและปฏิบัติตาม "ในการดำรงตนในภายหน้านั้น ท่านจะต้องประพฤติให้ดี ให้เหมาะสมแก่ฐานะ รู้จักผิดชอบ ประกอบอาชีพโดยสัมมาอาชีวะ ไม่เสเพลและไม่ปล่อยตัวให้เป็นทาสแห่งอบายมุขต่างๆ ดังนี้แล้ว ท่านก็จะสามารถเป็นที่พึ่งแก่ตนเองและครอบครัวของท่านและจะเป็นที่นับถือของบุคคลอื่น" พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 25 มิ.ย.2496

รศ.ดร.พิมพันธ์ เดชะคุปต์ อดีตอาจารย์คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า ครูที่ดีต้องรู้ Content Knowledge มีความเป็นครูอาชีพ ศาสตร์แห่งการสอน Fast Step ทำให้เกิด Idea ครูได้รับเชิญให้ไปถ่ายทอดวิชาความรู้ที่อุดรธานี สงขลา ทำให้เห็นความตั้งใจของครูว่าเราพอจะช่วยครูด้วยกันได้ ครูจะต้องช่วยเหลือเด็กไทยเรียนรู้ทักษะในศตวรรษที่ 21 การสื่อสารในวันนี้จะต้องช่วยสอนเด็กให้ทำงานวิจัย เด็กเป็นเด็กดีมีวินัยมีความคิดพื้นฐานระดับสูงการวิเคราะห์เป็นคือฐานความรู้ที่สำคัญให้เราเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี

ท่านที่อยู่ในห้องนี้มีใครเกิดในช่วงปี พ.ศ.2489-2507 ให้ยกมือขึ้น คนที่เกิดในช่วงนี้เป็นยุค Baby Boomer ยึดว่าครูเป็นปูชนียบุคคล ครูไม่อยู่ก็ต้องลอกสมุดที่ครูเตรียมงานมาสอน มีการขีดเส้นใต้ มีดอกจัน เด็กตาแป๋วตั้งอกตั้งใจฟัง บางรายถึงกับกอดอกฟังครู ครูก็บอกว่าฟังเข้าใจก่อนนะ อย่าเพิ่งจด เดี๋ยวค่อยลอกตามครูบนกระดานดำ เด็กในยุคนี้ตาดำเล็กกว่าตาขาวมาก เด็กเชื่อฟังครู พ่อแม่ ครูในยุคนั้นก็ดีอยู่ มีพระคุณสูงสุด

คนที่เกิดในปี พ.ศ.2508-2522 ครูมีชื่อฟรุ้ง ฟริ้ง มุ้งมิ้ง ครูก็ต้องตั้งชื่อตัวเองบ้าง ปุ๊งปิ๊ง ทำตัวให้สอดคล้องกับผู้เรียน ยุคนี้มีการสอนแบบสืบเสาะ ครูวิทย์ ครูคณิตได้เรียน Enquiry ครูก็ต้องเพ่งจนต้องมาเรียนเพื่อขวนขวายหาความรู้เพิ่มเติมอีกที่ สสวท. แล้วมาสาธิตเพิ่มเติมอีก เอ๊ะฉันเป็นครูวิชาอะไร บางคนบอกวิชายิมนาสติก ความรู้มีคำว่าอ้วน ทุพโภชนาการ ครูวิทยาศาสตร์ เราต้องสร้างภูมิคุ้มกันให้เรา ไมใช่ไม่มีไขมันจะเป็นลมได้ เพื่อความปลอดภัยเราควรกินน้ำตาลบ้าง

เด็กที่เกิดในปี 2523-2543 เป็นเด็ก Gen Y ครูต้องปรับเปลี่ยนวิธีการสอนต้องมีอุปกรณ์สื่อโปรแกรม Media Center มีพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ เน้นนักเรียนเป็นสำคัญ การปรับวิธีการเรียนการสอน ข้อสอบ Onet Anet ทำได้ครึ่งชั่วโมงครูจะกลับมาแล้วก็ใช้วิธีการมองลอดแว่น ครูก็เริ่มซักถามเด็กนักเรียนในห้องว่า ยาเสพติดมีกี่ประเภท มีอาการอย่างไร ความรู้เป็นเรื่องนามธรรม ฉันให้เด็กสอบได้คะแนนเป็นศูนย์ Teacher หนีสอนไปเปียแชร์ เด็กเป็นศูนย์กลางของการเรียน ครูก็ต้องไปเพิ่มพูนวิชาความรู้ให้มากยิ่งขึ้น ยิ่งในวันนี้นโยบายลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ ยังมีบทเรียนอีกมากมายที่ครูจะต้องไปเรียนรู้ใฝ่รู้มากขึ้น ครูต้องไปติวเฉพาะเป็นพิเศษ ครูต้องใช้เสียงสูงแน่นอน ครูต้องสอนแบบใช้เสียงสูงเสียงต่ำเข้าช่วยเพื่อให้เด็กทำความเข้าใจได้ง่ายยิ่งขึ้น เราอยากให้ท่านได้ทดลองพระราชบัญญัติปฏิรูปการศึกษา ครูให้ความรู้เด็กด้วยความรัก เด็กก็มีความรักต่อครู ครูสอนเด็กให้มีน้ำใจกับเพื่อนฝูง เด็กที่เก่งกว่าช่วยสอนเด็กที่เรียนรู้ช้ากว่า มีการจัดกิจกรรมเพื่อความสามัคคี ศึกษาวิเคราะห์เจาะลึก สอนให้เด็ก learning by doing ต้องมีการรวมพลังไม่ทิ้งเด็กไปไม่ถึงมาตรฐาน การใช้จิตอาสาเป็น Active Learning เรารู้จักจอห์น ดิวอี้ เบนจามิน

ด้วยระบบคำถามเปิดสมองลองความคิด แสวงหาสารสนเทศพิชิตคำตอบด้วยการสืบค้น ดั้นด้นให้เด็กแสวงหาข้อสรุป อย่าได้จ้องสรุปให้เด็กตอบแทนสังคมให้วิธีเด็กแสวงหาความรู้ พัฒนาจิตอาสา เราจะมียุทธศาสตร์ ยุทธวิธี 3.5 หมื่น รร.เป็น รร.เสริมสุขภาวะ ด้วยการจับคู่ รร.เรามีกลยุทธ์อย่างไรให้ รร.ของเราเสริมสุขภาวะ ผู้บริหารและชุมชนพัฒนาครูใน รร.มีสุขภาวะ 4.0 ตามยุค 4.0 มีวิธีอย่างไร ไม่ดึงครูออกจาก รร. และออกจากครอบครัว สภาพการจัดการการเรียนรู้ได้มีวิธีจำนวัตกรรมไม่เคยมีมาก่อน ตัวหลักสูตร 100 กว่าหลักสูตรผ่านการทดลอง วิจัย เพื่อขยายต่อด้วยนวัตกรรม curriculum หลักสูตร 200 หลักสูตร ผ่านการวิจัยและทดลอง Instruction เอาหลักสูตรไปจัดการเรียนการสอน ใช้เอกสารใช้สื่อการเรียนการสอนใช้วัสดุ A-Assignment ถ้า อ.สร้างแบบวัฒนธรรมประเมิน มีอำนาจจำแนกความยากง่าย ทำอย่างไรในการสร้างบรรยากาศห้องเรียนมีความสุข เกิดวินัยเชิงบวก ช่วยเหลือกันด้วย ครูต้องแม่นในเนื้อหา ครูจะทำอย่างไรให้เด็กมีพัฒนาการมีสุขภาวะ 4.0 สร้างบรรยากาศ learning by seeing ต้องขอชื่นชมระบบการเรียนการสอน การสร้าง รร.ในชุมชนเสริมสุขภาวะให้เป็น รร.ประชาธิปไตย ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม เป็น Happy Work Place เป็นองค์กรแห่งความสุขใน 18 จังหวัด

ศ.ดร.บุญเสริม วีสกุล อธิการบดีกิตติคุณ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ พูดถึงเรื่องโคลนนิง ผศ.ดร.พิณสุดา สิริธรังศรี หัวหน้าโครงการการจัดการการเรียนรู้ การที่จะสร้าง รร.เป็นแบบอย่างได้นั้นขึ้นอยู่กับผู้บริหารโค้ชชิ่ง รถม้าเป็นพาหะนำครูไปสู่เส้นทางแห่งความสำเร็จ ไม่ใช่กัลยมาร ด้วยคำพูดที่ว่าต้องเชื่อพี่ พี่อาบน้ำมาก่อนนะ ต้องใช้กระบวนการ PLC ชุมชนมีส่วนร่วม ผู้บริหารเป็นผู้ที่โค้ชชิ่ง ทำให้ครูมียุทธศาสตร์ การสืบเสาะแสวงหาความรู้เป็นสิ่งสำคัญ ไม่ใช่หน้าที่ครูคณิตศาสตร์ ครูวิทยาศาสตร์ ครูวิจัย เป็นการสร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ ครูต้องสอนวิธีการสืบเสาะหาความรู้ให้กับเด็กด้วย สร้างให้เด็กมี Creative ครูจะต้องสอนโครงงานให้เป็นด้วย เพื่อจะสร้างนวัตกรรมเด็กที่ชาติอยากได้ รร.ส่งเสริมประชาธิปไตย ผู้บริหารก็ต้องเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงด้วย รร.จะเปลี่ยนแปลงปฏิรูปได้นั้นต้องอาศัยผู้นำเป็นนักวิชาการ นักบริหาร พร้อมที่จะเป็นนักเปลี่ยนแปลง ครูต้องมีความสุข คิดเป็น นักวิเคราะห์ นักวิจารณ์ กล้าตัดสินใจ กล้ายับยั้งชั่งใจ" รศ.ดร.พิมพันธ์ กล่าวครูต้องสร้างเด็กสืบเสาะให้ความรู้ไปศึกษาเนื้อหาที่ลึกซึ้ง ความรู้เฉพาะทาง จะทำงานได้สำเร็จ เด็กทำงานด้วยความสุข ปัญหาที่เกิดขึ้นในบ้านเราก็จะลดลง ครูทุกกลุ่มสาขาต้องสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ กลยุทธ์เป็นสิ่งสำคัญ ถึงแม้ครูจะเป็นครูวิทยาศาสตร์ยุคเบบี้บูมเมอร์ ไม่ได้มีชื่อเสียงในเรื่องการแต่งโคลงกลอนก็จริง แต่ก็แต่งได้ ขออ่านทำนองเสนาะด้วยความรักและเคารพ เด็ก Gen อัลฟา ท็อกซิน มีช่องว่างมาก บางครั้งครูไม่เข้าใจว่าอยู่ Gen ไหน เด็กบาง Gen สอนแล้วเป็นอันตรายต่อชีวิต จะเป็นมะเร็งได้ เด็กที่เราสอนอยู่ให้เป็นกล้วยไม้เราใกล้ม้วย เพราะทุกวันนี้ต้องสอนเด็กที่อายุน้อยลงไปทุกที

กล้วยไม้ออกดอกช้า ฉันใด Child-centered เป็นไป เช่นนั้น ถ้าสอนได้คราใด งามเด่น เด็กสืบสอบได้ เสร็จแล้ว แสนงาม ถ้าสอนได้คราใด งามเด่น เด็กทำโครงงานได้ เสร็จแล้ว แสนงาม ถ้าสอนได้คราใด งามเด่น ครูทำวิจัยได้ เสร็จแล้ว แสนงาม ถ้าครูทำได้คราใด งามเด่น สอนและวิจัยได้ สุดยอด ครูสยาม

ในช่วงบ่ายเป็นการอภิปรายรายประเด็นที่เชื่อมโยงการเรียนรู้สู่สุขภาวะ บทเรียนจากโครงการห้องที่ 2 การสร้างความตระหนักและการป้องกันการติดเหล้าและบุหรี่ วิทยากรโดย วรวรรษ ขนอม ผอ.รร.บ้านกลาง จ.สงขลา ไพฑูรย์ เผือกพยงค์ ผอ.รร.วัดสว่างวงษ์ตาคลีประชานุกูล จ.นครสวรรค์ นันทยา สุภาลักษณ์ ครู รร.บ้านอีเซฯ จ.ศรีสะเกษ ด.ญ.รุ่งฤดี เศรษฐศรี นักเรียนชั้นประถมปีที่ 5 รร.บ้านอีเซฯ จ.ศรีสะเกษ ดำเนินรายการโดย ผศ.ดร.สินธวา คามดิษฐ์ วิทยาลัยครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ ผู้ประสานงาน มนัส ขำอ่อน ผู้ทรงคุณวุฒิภาคเหนือ

อ.วรวรรษ ขนอม ผอ.รร.บ้านกลาง จ.สงขลา กล่าวว่า รร.บ้านกลางเป็นนักเรียนมุสลิม 100% ชุมชนพูดว่านักเรียนบ้านกลางติดยาเสพติด-บุหรี่ นักเรียนสูบบุหรี่ตั้งแต่ ป.2 ถึงชั้นมัธยม 3 จำนวน 80% จาก 235 คน คำพูดอย่างนี้ทำให้ผู้บริหารตกใจมาก ผมให้ติดตามเด็กกลุ่มเสี่ยงตั้งแต่ชั้นประถมปีที่ 2 ยกเว้นชั้นอนุบาล มีการจัดเวรเข้าเป็นกะเพื่อตรวจสอบอย่างใกล้ชิด เมื่อสำรวจแล้วพบว่าผู้ปกครองทำงานเป็นกะในโรงงาน ไม่มีเวลาดูแลลูกอย่างใกล้ชิด นักเรียน 30% มาจากครอบครัวแตกแยก อยู่กับป๊ะหรือจ๊ะ พ่อแก่แม่แก่ของตัวเองที่ไม่ใช่พ่อแม่ ในชุมชนมุสลิมใช้ยาเส้นใบจาก เด็กสูบบุหรี่เป็นเรื่องปกติของชุมชนเพราะมีการขายบุหรี่กันเกร่อ นักการศึกษาต้องเข้ามาแก้ไขให้เด็กหลุดพ้นจากบุหรี่ เพราะบุหรี่เป็นก้าวแรกของยาเสพติด เด็กอยากลองก้าวขึ้นไปเรื่อยๆ "ผมเริ่มต้นในการสร้างคุณธรรมประชาธิปไตย การป้องกันแก้ไขปัญหายาเสพติดใน รร. การจัดกิจกรรมเข้าค่ายคุณธรรมอบรมความรู้ สร้างความตระหนักในชุมชน ในปี พ.ศ.2557-2558 เข้าร่วมโครงการของ สสส.เพื่อนำมาแก้ไขปัญหายาเสพติดใน รร.

อ.ไพฑูรย์ เผือกพยงค์ ผอ.รร.วัดสว่างวงษ์ตาคลีประชานุกูล จ.นครสวรรค์ กล่าวว่า รร.ขยายโอกาสกลางเมืองตาคลีถูกเรียกว่าเป็นเด็กนักเรียนสลัมเมือง พ่อแม่หย่าร้าง พ่อแม่ติดคุก ครูต้องทำตัวเป็นพ่อแม่ผู้ปกครองของเด็กเสร็จสรรพ เด็กมีปัญหาดมกาวยาง ปะยางรถมอเตอร์ไซค์ เด็กเดินยาบ้าให้ผู้ปกครอง เด็กไปซื้อยาบ้าง่ายกว่าผู้ใหญ่ไปซื้อ เพราะไม่คิดว่าเด็กนักเรียนจะทำผิดเอง คำฮิตที่สมัยนั้นครูดุนักเรียน รร.ว่าถ้าเธอไม่อยากเรียนก็ไปเรียนวัดสว่างคอนแวนต์ รร.คอนแวนต์จะนำนักเรียนพุทธและคริสต์มาไว้ด้วยกัน ตอนที่ผมถูกย้ายกลับมาสอนที่ รร.นี้ยอมรับว่าหนักใจ เพราะไปตรงไหนก็ได้ยินแต่ชื่อเสียของ รร.นี้ ผมกลับมาสอนที่ รร.ที่ผมเคยศึกษาอยู่ กลับมาพัฒนาตัวเอง สังเกตเห็นเด็กเจาะหูยังมีการแซวกันว่าทำไมเธอไม่เจาะจมูกซะด้วย จะได้สนสะพายได้ ความที่เป็น รร.เด็กขยายโอกาส 80% เด็กไปอยู่ที่ไหนไม่ได้ก็มาอยู่ที่ รร.ของเรา เราก็ต้องรับไว้ทั้งหมด เรามีหน้าที่แก้ไขและปรับปรุง ผมเจอเด็กแอบสูบบุหรี่หลังห้องทำงานของเราเอง ผมไม่สูบบุหรี่ก็จะไม่ชอบกลิ่นบุหรี่ เมื่อตักเตือนเด็กก็หายไป ผมต้องออกไปตาม 3 วันถึงได้เจอกัน บรรดาพ่อค้าคหบดีเห็นเด็กติดบุหรี่ก็ให้ข้อคิดว่า ผอ.จะไม่ไหว ด้วยความเป็นห่วงบุตรหลานของคนในชุมชนทำให้เราต้องมาเริ่มต้นกันใหม่ คุยกับครูถ้าเรายังแก้ไขปัญหานี้ไม่ได้โอกาสที่จะสร้างคุณภาพของนักเรียนก็เป็นเรื่องยาก จึงได้นำระบบช่วยเหลือไปกำกับนักเรียน เด็กเล็กอยากทำอย่างพี่มัธยม ปัญหาซับซ้อนมาก สร้างความสะเทือนใจ

อ.นันทยา สุภาลักษณ์ ครู รร.บ้านอีเซฯ จ.ศรีสะเกษ ตั้งคำถามว่าท่านที่มานั่งสัมมนาในวันนี้หวังอะไรไว้บ้าง ผอ.รร.ของดิฉันมาให้กำลังใจ ปัญหาที่ รร.พบในเด็กก็คือ เด็ก 1 คนติดบุหรี่ จึงมีเรื่องที่เราต้องค้นพบอีกมากมาย นักเรียนติดบุหรี่ ติดเหล้า ติดยาเสพติด ทำต่อเนื่องเป็นเครือข่าย เฟสที่ 2 รร.ต้องสร้างความตระหนัก มีกิจกรรมเคลื่อนไหวให้เด็กรู้ว่าบุหรี่มีอันตรายอย่างไร เด็กไม่เข้าใจถึงพิษภัยอันตรายของบุหรี่ เพราะชุมชนหมู่บ้านมีการลงแขกอนุญาตให้เด็กสูบบุหรี่ ดื่มเหล้า ดื่มเบียร์ได้ แต่ดิฉันมองว่าถ้าเริ่มต้นสูบบุหรี่ ดื่มเหล้าแล้ว จะมีสิ่งไม่ดีอื่นๆ อีกมากมายตามเข้ามาในชีวิตของเด็ก ถ้าเราดึงดูดสิ่งที่ไม่ดีในชีวิตก็เป็นการทำร้ายตัวเอง มีแต่คนไม่ดีเข้ามาหาเรา เพราะเขาเห็นเราเป็น Idol ดังนั้นจะต้องมีการสร้างเครือข่ายพูดคุยในการแก้ไขปัญหาว่าจะทำอย่างไร การสูบบุหรี่เป็นเรื่องที่ไม่ธรรมดา เราจะต้องทำให้คนไม่สูบบุหรี่ได้รับการยกย่องในชุมชน การที่เด็กไม่สูบบุหรี่เป็นคนเท่ คนที่สูบบุหรี่มีโอกาสเจ็บป่วยด้วยโรคถุงลมโป่งพอง มะเร็ง หลายท่านก็เดินทางไปสวรรค์แล้วแต่กว่าจะไปได้ก็ต้องทนทุกข์ทรมานจากความเจ็บป่วย การสร้างความรู้สึกให้เด็กมีค่าในชีวิตนั้นเป็นงานที่ค่อนข้างมหัศจรรย์มาก เมื่อสำเร็จด้วยมือของเราทำให้เขาเลิกบุหรี่ได้อย่างเด็ดขาดเป็นเรื่องมหัศจรรย์อย่างยิ่ง

รร.เครือข่ายมีลักษณะเดียวกัน ชุมชนส่วย ลาว พ่อแม่ทิ้งลูกหลานเพื่อไปทำงานในเมืองและกรุงเทพฯ ลูกๆ อยู่กับปู่ย่าตายาย พ่อแม่ส่งเงินมาให้เพื่อทดแทนความรู้สึกที่ทิ้งลูกไปทำงาน ลูกอยากได้อะไรก็พร้อมปรนเปรออย่างเต็มที่ ดังนั้นช่วงที่ลงแขกเด็กสูบบุหรี่กินเหล้ากลายเป็นเรื่องธรรมดาของหมู่บ้าน มีการลงแขกเกี่ยวข้าว เลี้ยงดูปูเสื่อเป็นอย่างดีทั้งอาหารและเหล้ายาปลาปิ้ง ไมว่าจะเป็นเด็กเล็กหรือผู้ใหญ่ก็อยู่ในบรรยากาศเข้าถึงยาเสพติด สิ่งที่ทำกลายเป็นนิสัย กลายเป็นความถูกต้อง เด็กอยู่กับปู่ย่าตายายบางครั้งก็หนีเที่ยว ตายายก็ไล่ตามเด็กไม่ทัน ดังนั้นการสร้างความตระหนักรู้การมีส่วนร่วมในการสร้างเครือข่ายจึงเป็นเรื่องสำคัญยิ่ง

ด.ญ.รุ่งฤดี เศรษฐศรี นักเรียนชั้นประถมปีที่ 5 รร.บ้านอีเซฯ จ.ศรีสะเกษ กล่าวว่า หนูอยากให้ทุกคนไม่สูบบุหรี่ เป็นเรื่องไม่ดีต่อตัวเราเองและคนรอบข้างค่ะ เด็กดีต้องเลือกรับประทานอาหารที่ดีมีประโยชน์ ห่างไกลบุหรี่ ไม่มีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร ไม่ดื่มเครื่องดื่มที่ผสมแอลกอฮอล์ หนูสมัครใจเข้าร่วมโครงการที่ดีของ รร.เพราะเห็นว่ามีประโยชน์ การกำหนดหัวข้อมีการตั้งประเด็นผู้นำที่ดีผู้ตามที่ดีต้องช่วยเหลือกันให้ความร่วมมือ

อนึ่ง รร.บ้านบูเกะตา อ.แว้ง จ.นราธิวาส นำผลงานของนักเรียนและครูในชุมชนมาจัดแสดง ถุงบุหงารำไป น้ำพริกสามกษัตริย์ฮาลาบาลา พืชผักสวนครัว กิจกรรมคุณธรรมเสริมสร้างความซื่อสัตย์ ออมวันนี้ใช้วันหน้า เครือข่าย รร.วัดล่องกะเบา รร.วัดคลองโพธิ์ศรี วัดเซ่าสิงห์ โพทะเลสามัคคี กศน.ท่าช้าง วัดพระนอนจักรสีห์วรวิหาร รร.ล่องกะเบา สิงห์บุรี ฯลฯ นำนิทรรศการและงานฝีมือของนักเรียนมาจัดแสดงและจำหน่าย