`ลดอ้วน` ต้องใช้สติ

ที่มา : หนังสือพิมพ์มติชน

ภาพประกอบจากแฟ้มภาพ

เวลานี้ ไม่มียาและอาหารเสริมใดในโลกนี้ ที่จะสามารถลดน้ำหนักให้คนอ้วนกลับมาผอมได้อย่างถาวรและยั่งยืน น้ำหนักจะลดลงจริงช่วงระหว่างกินยาหรืออาหารเสริม แต่พอหยุดกิน จะกลับมาอ้วนใหม่และอ้วนมากกว่าเดิม แต่ถ้ากินติดต่อกันไปนานๆ จะเกิดผลข้างเคียงที่แสดงอาการผิดปกติของระบบประสาทและทางเดินหายใจ จนถึงขั้นรุนแรงเสียชีวิต

ข่าวการเสียชีวิตจากการกินยา หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหารลดน้ำหนัก สะท้อนสังคมไทยหลายมุม อาทิ ภาวะโภชนาการเกิน และโรคอ้วน ในกลุ่มคนไทยรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ อาจเกิดจากการควบคุมป้องกันภาวะโภชนาการเกินของเรายังไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร สะท้อนว่าเรายังไม่สามารถทำให้คนไทยมีความฉลาดรอบรู้ด้านการลดน้ำหนัก และยังไม่สามารถบังคับใช้กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับยาลดน้ำหนักได้ดีนัก และที่สำคัญ ผู้ผลิตและผู้ประกอบการค้ายาและอาหารเสริมลดน้ำหนักยังขาดจริยธรรม

10 ปีที่ผ่าน กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ร่วมกับเครือข่ายคนไทยไร้พุง สสส.รณรงค์สร้างกระแสให้สังคมตระหนัก เห็นอันตรายของความอ้วน และใช้ยุทธการ 3 อ. คือ อาหาร ออกกำลังกาย และอารมณ์ ลดน้ำหนัก ช่วงแรกค่อนข้างเห็นผล คนไทยลุกขึ้นมาลดพุง ลดโรคกันทั้งประเทศ แต่ต่อมาเริ่มแผ่ว คนที่เคยลดน้ำหนักได้กลับมาอ้วนใหม่ จะมีน้อยคนที่ลดได้อย่างถาวรและยั่งยืน ต่อมาค้นพบว่าคนที่ใช้ 3 อ.จนประสบผลสำเร็จลดแล้วไม่กลับมาอ้วนใหม่นั้น เขาได้ใช้ อ.อารมณ์อย่างถูกต้องและเสมอต้นเสมอปลาย ไม่หลุด มุ่งมั่น ซื่อสัตย์ต่อการจัดระเบียบชีวิตที่วางไว้ ที่สำคัญสามารถรักษาแรงจูงใจที่ตัวเองสร้างไว้ ในทางตรงกันข้าม คนที่ลดไม่สำเร็จ หรือลดแล้วกลับมาอ้วนใหม่ ส่วนมากอารมณ์มักจะหลุด ท้อแท้ ยอมแพ้ ปลงตก ใจร้อนอยากลดเร็ว

อ.อารมณ์ จึงเป็นจุดเปลี่ยนจุดแรกที่สำคัญในการลดน้ำหนักให้สำเร็จแบบถาวร ไม่มีใครไม่รู้ว่าอาหารที่กินแล้วทำให้อ้วนคืออะไร ไม่มีใครไม่รู้วิธีออกกำลังกายเผาผลาญไขมัน แต่ทำไมจึงลดไม่สำเร็จหรือยังอ้วน คำตอบคือ คนเหล่านั้นรู้ แต่ไม่ทำ ถามว่าทำไมไม่ทำ ก็เพราะคุณลืมทำ

อ.อารมณ์ คือใช้สติในการลดน้ำหนัก ใครก็ตามที่ต้องการลดน้ำหนัก สิ่งแรกที่ต้องทำให้ได้ก่อนคุมอาหารและฝืนตัวเองไปออกกำลังกายคือ การค้นหา "แรงบันดาลใจ" หรือ "แรงจูงใจ" ให้ตนเอง ถามตัวเองว่าจะลดน้ำหนักเพื่ออะไร เช่น ลดเพื่อลูก ไม่อยากให้ลูกลำบากมาดูแลเพราะเป็นโรคที่เกิดจากความอ้วน หรือลดเพราะอยากอยู่ดูอนาคตลูกหลาน หรือลดเพราะกลัวเป็นเบาหวาน ความดัน เป็นต้น

แรงจูงใจต้องแรงมากพอที่จะเป็นตัวผลักให้เกิดแรงฮึดไปออกกำลังกาย และควบคุมอาหาร ทุกครั้งที่เจออาหารน่ากินน่าอร่อย ใช้สติสกัดใจและสะกดใจไม่ให้กินเกิน กินพออิ่ม พอรู้ว่าอิ่มใช้สติรวบช้อนเดินออกจากโต๊ะอาหาร อย่านั่งเขี่ย ใส่ปาก จะต้องไม่เป็นเทศบาลประจำโต๊ะ ประจำบ้าน ใช้สติในการพิจารณาว่าอาหารเมนูใดกินแล้วมีแคลอรีสูง กินมากแล้วอ้วน ในทางตรง กันข้ามหากสติแตก เราจะกินทุกอย่างที่ขวางหน้า และบังคับตนเองไปออกกำลังกายไม่ได้

ถ้าจะเกิดอาการหลุด แสดงว่าสติหลุด จงดึงมันกลับคืนมา โดยใช้สติบอกตนเองว่า เรากำลังลดน้ำหนักเพื่ออะไร ถ้าเราหลุดหรือสติเตลิด เราจะล้มเหลวและความเลวร้ายในชีวิตจะตามมา ต้องสร้างความน่ากลัว และความหวังให้เป็นแรงกระตุ้นตนเองอยู่ตลอดเวลา

คนสติหลุดมักจะเป็นคนที่ไม่มุ่งมั่น ไม่เข้มแข็งด้านจิตใจ ใจร้อน ปลงตก ช่างมันอะไรมันจะเกิดก็ต้องเกิด และที่สำคัญขาดความเพียร หันไปลดทางลัดโดยหันไปพึ่งยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร การใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อลดน้ำหนัก จึงต้องใช้สติว่า เป็นอันตรายต่อชีวิต

การใช้สติในการลดน้ำหนัก ต้องใช้เวลาฝึกตัวเอง แรกๆ จะหลุดอยู่เรื่อย ถ้าเริ่มรู้ว่าจะหลุดเมื่อไร จงใช้พลังจิตที่เข้มแข็งดึงมันกลับคืนมา ตั้งมั่น "หลุดไม่ได้ หลุดไม่ได้ หลุดเมื่อไรเราล้มเหลว" ย้ำเตือนตัวเองตลอดเวลา ฝึกไประยะหนึ่งจะคุ้นชิน แล้วจะกลายเป็นพฤติกรรมการกินที่พึงประสงค์ และหมั่นออกกำลังกายได้อย่างสม่ำเสมอ ผมตั้งแรงบันดาลใจว่า ต้องเป็น ต้นแบบที่ดีให้กับคนอื่น เพราะไปบอก ไปสอน คนอื่นไว้มาก จะอ้วนไม่ได้ แต่สิ่งที่สำคัญคือ กลัวเป็นเบาหวาน ความดัน อัมพฤกษ์ อัมพาต นอนติดเตียง เป็นภาระให้ลูกต้องดูแลแรงบันดาลใจนี้แหละที่ทำจนติดเป็นนิสัยมาจนถึงปัจจุบัน