ต้นแบบสูงวัย…ชุมชนผักปลอดสารพิษ

ที่มา : เดลินิวส์

ภาพประกอบจากแฟ้มภาพ

การจากไปของสามีด้วยพิษยาฆ่าแมลง ที่ใช้ในการเกษตร ทำให้ ป้าสายทอง ธีระแนว ชาวบ้านหาดสองแคว อ.ตรอน จ.อุตรดิตถ์ เริ่มปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตครั้งใหญ่ในช่วงวัยเกษียณอีกครั้ง…

ป้าสายทอง หันมาปลูกผักปลอดสารเคมีไว้รับประทานเอง ทำแชมพู สบู่ ตลอดจนน้ำยาล้างจานสูตรสมุนไพรปลอดสารเคมีไว้ใช้เอง พร้อมชักชวนเพื่อนบ้านและคนรู้จัก แต่ไม่ได้ผล เพราะคนรอบข้างยังคงรักความสะดวกสบายในการใช้ชีวิตประจำวัน

แต่เมื่อ อบต.หาดสองแคว ลงพื้นที่ตรวจหาสารเคมีตกค้างในเลือดของเกษตรกรในหมู่บ้านหาดสองแคว จนพบว่าเกษตรกรร้อยละ 60-70 มีสารเคมีตกค้าง ระดับสีแดง ทำให้เกิดความตื่นตัว ประกอบกับแต่ละปีราคาปุ๋ยแพงขึ้น ตรงข้ามกับราคาพืชผลที่ตกต่ำ ยิ่งเพาะปลูกยิ่งเป็นหนี้ ซึ่งการทำปุ๋ยชีวภาพถือเป็นอีกทางรอดที่ช่วยลดต้นทุนการผลิต

ทางผู้นำชุมชนได้หาทางออกด้วยการจัดตั้งสภาผู้นำชุมชนที่มาจากตัวแทนของทุกกลุ่มในหมู่บ้าน จำนวน 30 คน ทำโครงการลดสารเคมีทั้งในภาคเกษตรกร และครัวเรือน ภายใต้การสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สำนัก 6 ซึ่งกลุ่มคนที่เข้าร่วมส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุในหมู่บ้าน

วิภาพร ชันยาสูบ ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 2 เสริมว่า กติกาที่สมาชิกโครงการทุกคนได้ร่วมกันวาง คือทุก 3 เดือน สภาผู้นำบ้านหาดสองแคว กับสมาชิกต้องช่วยกันทำน้ำหมักชีวภาพ และปุ๋ยหมักแบบไม่กลับกอง เมื่อหมักจนได้ที่ก็จะเปิดโอกาสให้สมาชิกได้ซื้อในราคาทุน ซึ่งถูกกว่าท้องตลาดมากกว่าครึ่ง เพื่อให้ใช้แทนปุ๋ยและสารเคมี เป็นการลดต้นทุนการผลิตพืชผัก ควบคู่ไปกับการรักษาสุขภาพ และสิ่งแวดล้อมของท้องถิ่น

ในการนำน้ำหมักชีวภาพ และปุ๋ยหมัก ซึ่งเรียกว่าสารชีวภัณฑ์ ไปใช้ ทางสภาผู้นำจะ คอยสอดส่องอย่างใกล้ ชิดว่าใช้จริงหรือไม่ ใช้แล้วได้ผลอย่างไร เมื่อได้ผลผลิตชาวบ้าน สามารถนำมาจำหน่ายบนถนนสายวัฒนธรรมภายในหมู่บ้าน ไม่ว่าจะในรูปผักผลไม้สด ผักแปรรูป หรือนำไปทำอาหารพื้นบ้าน และผลผลิตอีกส่วนหนึ่งแม่ค้าจะนำไปวางขายในตลาดทุกวัน

สภาผู้นำหมู่บ้านหาดสองแคว ยังมีบทบาทในการหนุนเสริมให้ชาวบ้านจัดเก็บเมล็ดพันธุ์พืชผักเอง และจัดช่วงการปลูกพืชผักแต่ละชนิดให้เหมาะสมกับความต้องการของตลาด โดยทางสภาผู้นำจะศึกษาว่าช่วงไหนตลาดต้องการผักอะไร ราคาเป็นอย่างไร ทำให้ลดต้นทุนในการปลูกและดูแล ทั้งยังทำให้ผลผลิตได้ราคาดีด้วย

"ผักที่ปลูก และเก็บเมล็ดพันธุ์ส่วนใหญ่เป็นผักพื้นบ้าน เช่น กระเจี๊ยบเขียว , ผักปลัง, ชะอม, ขนุน, ดอกแค, พริก, มะนาว, มะเขือ, ฝรั่ง, กล้วย, อ้อย, ข้าวโพด, ฟัก, แตงไทย รวมถึงเพาะเห็ดนางฟ้า ซึ่งมีทั้งที่ปลูกในบ้าน และปลูกในไร่สวน ขณะที่ทีมสภาผู้นำเองก็ทำเป็นตัวอย่าง ใช้พื้นที่แปลงรวมประมาณ 5 ไร่เศษ ตรงข้าม อบต.หาดสองแคว ปลูกพืชผักตามฤดูกาล เพาะเห็ดนางฟ้า มีสถานที่ทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพ น้ำส้มควันไม้ เมื่อได้ผลผลิตก็จะนำไปรับประทานภายในครัวเรือนและจำหน่าย ให้มีรายได้เข้ากองทุนหมุนเวียนใช้ในครั้งต่อไป"

ทุกวันนี้ผักปลอดสารเคมีได้กลายเป็นองค์ประกอบสำคัญในการดำรงชีวิตประจำวันของชาวบ้านหาดสองแคว โดยไม่ได้จำกัดอยู่แค่การบริโภคเพื่อสุขภาพ และจำหน่ายสร้างรายได้เท่านั้น หากยังผูกพันกับประเพณีวัฒนธรรมของคนลาวเวียงอย่างแน่นแฟ้น ดังเช่นงาน "ย่างเลาะ เซาะเบิ่ง เซาะกิน" ที่จัดขึ้นบนถนนสายวัฒนธรรมทุกวันศุกร์แรกของเดือน จะเก็บผักปลอดสารมาจำหน่าย หรือบางรายก็แปรรูปเป็นอาหาร ขนม ช่วยให้ผู้บริโภค มีทั้งคนในตำบลเดียวกัน และคนต่างถิ่น มีทางเลือกในการบริโภคมากยิ่งขึ้น

พอถึงช่วงงานประเพณีสำคัญ อย่างงานประเพณีลอยกระทงที่ผ่านมา ทางเยาวชนในหมู่บ้านก็ใช้พืชผักปลอดสารเคมี อาทิ หยวกกล้วย ใบตอง มะม่วงหาวมะนาวโห่ มะเขือ มะเขือเทศ ข้าวโพดอ่อน กระเจี๊ยบ แครอท ดอกรัก และดอกดาวเรือง มาจัดกระทงสีเขียวเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ส่วนผู้เฒ่าผู้แก่ และชาวบ้านทั่วไป ก็เก็บผักปลอดสารที่มีภายในบ้าน อย่างดอกแค ดอกดาวเรือง บานไม่รู้โรย มาทำกระทงเล็กอย่างสวยงาม