เรื่องโดย ฐิติพร โยทาพันธ์ Team Content   www.thaihealth.or.th

ข้อมูลจาก พิธีเชิดชูเกียรติบุคคลต้นแบบและชุมชนต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยง ต.ศรีภิรมย์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก

จดหมายข่าวชุมชนคนรักสุขภาพ ฉบับสร้างสุข ประจำเดือนพฤษภาคม 2562

ภาพโดย ชยวี ลิ้มถาวรรักษ์ Team Content www.thaihealth.or.th  และแฟ้มภาพ

“เลิกเหล้า เลิกบุหรี่ เลิกพนัน” หากใครที่ติดตามการทำงานของ สสส. หรือสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพมาตลอด จะพบว่า  3 เลิกนี้  สสส. ส่งเสริมและทำงานอย่างหนัก ร่วมมือกับภาคีทำแคมเปญ โครงการต่าง ๆ เพื่อหวังสร้างความตระหนักให้คนไทยหันมารักสุขภาพ ลดละเลิกปัจจัยเสี่ยง เพื่อสุขภาวะที่ดี โดยเริ่มต้นที่ครอบครัว ชุมชน

ในยุคที่เศรษฐกิจชะลอตัวอย่างต่อเนื่องแบบนี้ สิ่งเดียวที่จะพาทุกครอบครัวอยู่รอดไปได้ และเป็นวิธีที่ทำได้ดีที่สุด คือการลดค่าใช้จ่าย ใช้ให้น้อยที่สุด แต่อย่างไรก็ตามสภาพสังคม ณ ปัจจุบัน มีสิ่งเร้ามากมายที่เป็นตัวกระตุ้นให้เกิดความอยากได้ อยากมีอยู่ตลอดเวลา จนหลงลืมไปว่าสิ่งนั้นจำเป็นต่อเราหรือไม่

สิ่งเร้าที่ว่าเหล่านั้น ไม่ใช่สิ่งอื่นใด ก็คือ เหล้า บุหรี่ และการพนัน นั่นเอง ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ล้วนแต่เป็นปัจจัยเสี่ยงหลักทั้งสิ้น หากถามว่าทำไมถึงเป็นปัจจัยเสี่ยง นั่นก็เพราะว่า สิ่งเหล่านี้มีแต่ให้โทษแก่ชีวิตเรา เป็นสิ่งที่นำเราไปสู่ความทุกข์ทั้งทางกายและใจเลยก็ว่าได้ เช่นเดียวกันกับพื้นที่ ต.ศรีพิรมย์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก ซึ่งเป็นชุมชนที่มีการเล่นพนัน และปัจจัยเสี่ยงอื่นจำนวนมาก ด้วยปัญหาเหล่านี้จึงเป็นที่มาของโครงการชุมชนต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยง มีการดำเนินโครงการอย่างจริงจัง และถูกยกให้เป็นชุมชนต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงได้ดีเยี่ยม ซึ่งมีการจัดพิธีมอบรางวัลชูเกียรติบุคคลต้นแบบและชุมชนต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยง ให้แก่บุคคลและชุมชนที่สามารถลด ละ เลิก จากปัจจัยเสี่ยงและเปลี่ยนแปลงชีวิตของตัวเองไปในทางที่ดีขึ้นได้สำเร็จจากการร่วมโครงการนี้

นางสาวทัศนีย์ ศิลปบุตร กรรมการบริหารแผนคณะที่ 1 สสส. กล่าวถึงความสำเร็จของโครงการนี้ว่า  โครงการสร้างเสริมสุขภาวะของอำเภอพรหมพิรามนี้ เดิมมีที่มาจากปัญหาการพนันในพื้นที่ซึ่งมีสูงมาก ในการดำเนินโครงการนี้มีการทำวิจัย ลงพื้นที่เก็บข้อมูล สำรวจปัญหา มาทำเป็นชุดข้อมูล หลังจากที่ลงพื้นที่สำรวจแล้วพบว่า ปัญหาการพนันสูงเป็นอันดับหนึ่งและตามมาด้วยปัญหาเหล้า และบุหรี่ หลังจากสำรวจข้อมูล ได้นำข้อมูลจากการสำรวจนี้คืนให้กับชุมชน ซึ่งพบว่าชุมชนตกใจกับสภาพปัญหา และรับรู้ว่าในตำบล ในแต่ละพื้นที่มีปัญหาใหญ่ด้านปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้อยู่ เมื่อชุมชนได้รับทราบถึงปัญหา จึงได้เริ่มดำเนินโครงการ

“ผลการดำเนินโครงการในระยะเวลา 2 ปีที่ผ่านมา ผลลัพธ์ที่ออกมาคือ ตัวเลขของการพนันในชุมชนจากเดิมก่อนทำโครงการอยู่ที่ประมาณ 6-7 ล้านบาทต่อปี ตัวบุคคลหลังจากที่เข้าร่วมโครงการนี้มีรายได้ที่เพิ่มขึ้น และมีอัตราการเล่นพนันลดลงเหลือเพียง 3 ล้านบาทต่อปีเท่านั้น  และในส่วนของเรื่องเหล้า บุหรี่ มีอัตราลดอย่างต่อเนื่อง  ซึ่งถือเป็นที่น่าพอใจ

การส่งเสริมให้ชุมชน ประชาชน ห่างไกลปัจจัยเสี่ยง เป็นภารกิจหลักที่ สสส. ทำงานร่วมกับภาคีเครือข่ายอย่างหนักสำหรับโครงการนี้ สสส. มีแนวทางการดำเนินงานในปีที่ 3 มุ่งดำเนินการสร้างบุคคลต้นแบบลดละเลิกปัจจัยเสี่ยงอย่างต่อเนื่อง และพัฒนาศักยภาพและทักษะ "เครือข่ายคนช่วยเลิก" ประกอบด้วย ผู้นำชุมชน แกนนำชุมชน และคนต้นแบบที่มีคุณภาพ เปิดโอกาสตำบลใกล้เคียงที่สนใจ ในการขยายพื้นที่กิจกรรมโครงการเพิ่มเติม” นางสาวทัศนีย์ กล่าว

นางอะณุโรม โพธิ์ดง ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 6 ต.ศรีพิรมณ์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก “คนต้นแบบเลิกพนัน” เล่าถึงประสบการณ์ที่ได้รับ หลังเข้าร่วมโครงการนี้ว่า ก่อนที่จะเข้าร่วมโครงการ ทำอาชีพรับ-ซื้อหวยใต้ดินมาก่อน แต่รู้สึกว่า ยิ่งทำไป เงินที่ได้มากลับหมดไปอย่างง่ายดาย ใช้เงินอย่างไม่รู้คุณค่า แต่หลังจากที่เข้าร่วมโครงการแล้วทำให้ชีวิตเปลี่ยนไปในทางที่ดีขึ้น

“ด้วยความที่เราเป็นผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ทำงานให้กับชุมชน เลยกลับมาคิดว่า ถ้าเราไม่เป็นต้นแบบที่ดีให้กับคนในชุมชน แล้วเราจะเป็นผู้นำที่ดีได้อย่างไร พี่เลยตัดสินใจเลิกเล่นการพนัน เลิกขายหวย และหันมาทำอาชีพเลี้ยงจิ้งหรีดขายแทน ยอมรับว่าช่วงแรกที่ทำจิ้งหรีดขายรายได้ลดลงไปเยอะมาก แต่หลังจากที่เข้าร่วมโครงการนี้อย่างจริงจังทำให้พี่รู้สึกดีขึ้น สบายใจมากขึ้น ไม่ได้สร้างบาปให้ใคร

ตอนเป็นเจ้ามือหวยฟุ่มเฟือยมาก ด้วยความที่ได้เงินมาง่าย ก็ใช้ไปแบบไม่คิด แต่โครงการนี้สอนให้พี่รู้คุณค่าของเงินมากขึ้น พอเรามาทำอาชีพที่สุจริต ต้องลงทุน ลงแรงเองจริง ๆ ทำให้รู้ว่าเงินมันหายากขึ้น รู้คุณค่าและวางแผนการใช้เงินมากขึ้น พอพี่ทำได้ก็เลยหันมาบอกกับชาวบ้านว่า ถ้าเลิกได้ก็เลิกดีกว่า ถ้าเรายังเล่นการพนันแบบนี้ไปเรื่อย ๆ ครอบครัวคงจะไม่มีความสุข” นางอะณุโรม กล่าว

นายอรัญ ภู่จันทร์ ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 1 ต.ศรีพิรมย์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก "คนต้นแบบเลิกบุหรี่" เล่าประสบการณ์จากการเข้าร่วมโครงการนี้ให้ฟังด้วยใบหน้าที่ยิ้มแย้มว่า ดีใจที่ได้รับรางวัลบุคคลต้นแบบเลิกบุหรี่ในครั้งนี้ ดีใจที่ทาง สสส.เห็นความสำคัญกับปัญหาปัจจัยเสี่ยงในชุมชนของเรา

“เมื่อก่อนผมสูบบุหรี่หนักมาก ปัญหาสุขภาพก็ตามมา มีอาการไอและแน่นหน้าอก แต่พอหลังจากที่เข้ามาฟังข้อมูลจากโครงการนี้ว่า บุหรี่มีผลอย่างไรต่อสุขภาพเราบ้าง ก็เลยตัดสินใจเลิกบุหรี่อย่างเด็ดขาด และเลิกมาประมาณ 6 ปีแล้ว หลังจากที่ไม่สูบบุหรี่แล้วร่างกายเราดีขึ้น ไม่หายใจติดขัด ไม่มีอาการไอ รู้สึกได้เลยว่าสภาพร่างกายเราดีขึ้นจากแต่ก่อนมาก คนในครอบครัว คนรอบข้างเราก็ดีขึ้น มีความสุขเพราะเขาเห็นความเปลี่ยนแปลงในตัวเรา

ทุกวันนี้หากผมเห็นใครสูบบุหรี่อยู่ ก็พยายามจะบอกเขาอยู่ตลอดว่า ถ้าเลิกได้ ให้เลิกนะ เพื่อสุขภาพที่ดี ไม่เจ็บป่วยง่าย จะได้อยู่กับลูกกับหลานไปนานๆ”  นายอรัญ กล่าว

 

ในบุหรี่มีสารเคมีกว่า 7,000 ชนิด และมากกว่า 70 ชนิดเป็นตัวก่อให้เกิดโรคมะเร็ง เมื่อรับสารเคมีจากบุหรี่เข้าไปในร่างกายจะก่อให้เกิดปฏิกิริยาต่าง ๆ

การสูบบุหรี่ส่งผลกระทบต่อส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ดังนี้

1. ปอดและเซลล์ : “สารทาร์” จะจับอยู่ในปอดและมีสารเคมีชื่อคาซิโนเจนกระตุ้นให้เกิดเซลล์มะเร็งในร่างกาย การรับสารเคมีหลายชนิด เช่น เบนซินและฟอร์มัลดีไฮด์เป็นตัวนำไปสู่มะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว และมะเร็งไต ผิวหนัง

2. ผิวหนัง : “อะซีตัลดีไฮด์” หนึ่งในสารเคมีในควันบุหรี่ซึ่งเข้าไปโจมตีเนื้อเยื่อที่ยึดผิวหนังเข้าไว้ด้วยกัน ทำให้ใบหน้าเหี่ยวย่นและมีริ้วรอย ร่างกายของมนุษย์หล่อเลี้ยงด้วยวิตามินซี ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีบทบาทสำคัญในการผลิตคอลลาเจน ที่ทำให้ผิวหนังมีสุขภาพดีและนุ่มนวล ซึ่งสารในบุหรี่จะไปทำลายสารต้านเหล่านี้ การไหลเวียนโลหิตอาจมีปัญหาเพราะออกซิเจนไม่เพียงพอที่จะนำพาเม็ดเลือดไปหล่อเลี้ยงได้ทั่วร้างกายเหมือนคนปกติ ทำให้ผิวหยาบกร้าน

3. ฟัน : “ทาร์” สารพิษเหนียว ๆ ในบุหรี่จะไปเกาะจับทั่วปากและฟัน การสูบบุหรี่จะลดปริมาณน้ำลายในปากทำให้ฟันมีคราบและเปลี่ยนสี ทำให้เกิดความเสี่ยงที่จะเป็นโรคเยื่อหุ้มฟันอักเสบหรือโรคเหงื่อก ซึ่งเกิดการอักเสบรอบ ๆ ฟัน ทำให้เหงือกบวม มีกลิ่นปาก และในกรณีร้ายแรงอาจทำให้สูญเสียฟันได้

4. เส้นผม : การไหลเวียนโลหิตที่มีปัญหา เนื่องจากสารเคมีในบุหรี่ทำให้เส้นผมแข็งกระด้าง และอาจทำให้ผมหงอกก่อนวัยอีกด้วย

สารเคมีในบุหรี่ก่อให้เกิดผลกระทบทั้งตัวผู้สูบและบุคคลรอบข้าง และยังก่อให้เกิดโรคต่าง ๆ ที่ตามมาอีกมากมาย เนื่องในวันงดสูบบุหรี่โลกจึงอยากชวนให้ทุกคนหันมาเลิกบุหรี่เพื่อคนที่คุณรัก "หยุดเผาปอด หยุดทำร้ายตัวเองและคนรอบข้าง

โครงการชุมชนต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงในพื้นที่ ต.ศรีพิรมย์ อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก นับเป็นความสำเร็จอีกก้าวหนึ่งของการลดปัจจัยเสี่ยงในระดับชุมชน ในการสร้างความตระหนักถึงโทษภัยของเหล้า บุหรี่ และการพนัน ซึ่งเป็นเป้าหมายสำคัญที่ สสส. และภาคีเครือข่าย ร่วมกันผลักดันและส่งเสริมให้เกิดขึ้นในสังคมไทย เพื่อให้คนไทยมีสุขภาพดี ห่างไกลจากโรค NCDs