คุยกับผู้จัดการ สสส. (เดือนเมษายน 2565)
สวัสดีครับ เพื่อนร่วมสร้างสุขทุกคน
สงกรานต์เป็นเทศกาลสำคัญที่สุดเทศกาลหนึ่งของคนไทยและหลาย ๆ ประเทศในอุษาคเนย์
เป็นการขึ้นปีใหม่ ในเดือนที่ร้อนที่สุดของปี ทำนองเดียวกับปีใหม่ของตะวันตกที่เลือกเดือนที่หนาวที่สุดของปี เป็นหมุดหมายสำคัญของเวลาที่ครอบครัว ชุมชน จะมารวมตัวกัน จนกล่าวได้ว่า สงกรานต์เป็นเทศกาลแห่งจิตวิญญาณของคนไทยจากวันปีใหม่ดั้งเดิม เป็นเทศกาลแห่งประเพณีและการเฉลิมฉลอง วันครอบครัว วันผู้สูงอายุ วันหยุดราชการที่ยาวที่สุด เทศกาลท่องเที่ยว ฯลฯ
ในยุคสมัยที่ผู้คนต้องออกจากถิ่นฐานไปทำงานไกลบ้านมากขึ้นเรื่อย ๆ การเดินทางกลับบ้านในเทศกาลแห่งจิตวิญญาณ เป็นหนึ่งในช่วงของมหกรรมการสัญจรครั้งใหญ่ที่สุดของปี ไม่ต่างจากเทศกาลเช็งเม้งของจีน หรือคริสต์มาสของฝรั่ง จนทุกภาคส่วนของประเทศต้องมีการเตรียมการจัดการและป้องกันปัญหาในการเดินทางขนส่งครั้งมโหฬาร ไม่ว่าภาครัฐ ท้องถิ่น เอกชน ประชาสังคม รวมถึงระบบสุขภาพและ สสส. ด้วย
ว่าไปแล้ว สงกรานต์สัมพันธ์กับสุขภาวะของคนไทยในหลากหลายมิติมาก ตั้งแต่มิติทางจิตวิญญาณ มิติทางสังคม ครอบครัว ชุมชน เศรษฐกิจ มิติทางจิตใจ จนถึงมิติทางกาย
การเดินทางครั้งใหญ่ในรอบปี โดยเฉพาะการดื่มสุรามึนเมาจนก่อให้เกิดอุบัติภัยทางถนนหรือเมาแล้วขับ การทะเลาะวิวาท ใช้ความรุนแรงเป็นปัญหาที่ปรากฏแจ้งชัดต่อเนื่องมานาน สร้างโศกนาฏกรรมและปัญหาสังคมให้กับโอกาสทางสุขภาวะดี ๆ ทั้งหลายที่ตั้งใจกันไว้
ลำพังเพียงการรณรงค์ กระตุ้นเตือนคงไม่เพียงพอจะลดทอนพฤติกรรมต้นเหตุปัญหา ยังต้องพึ่งพานโยบายและมาตรการตามกฎหมาย การมีส่วนร่วมสร้างจิตสำนึกและทางเลือก ให้ผู้คนยังคงหัวใจของการเฉลิมฉลองอย่างปลอดปัญหาแทรกซ้อน
บางตัวอย่าง ของพื้นที่ที่ชักชวนกันให้ปรับเปลี่ยนวิถีการเล่นน้ำแบบปลอดภัยขึ้นกระจายไปในพื้นที่ทั่วประเทศ มีการตั้งชื่อเป็น “ถนนข้าว” ที่นำวิธีคิด เล่นน้ำปลอดภัย ปลอดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไปใช้ร่วมกับงานวัฒนธรรมประเพณีของท้องถิ่นและความบันเทิงอื่น ๆ ยิ่งดึงดูดคนมาร่วมสนุกด้วยกันได้ทุกเพศทุกวัย ทั้งครอบครัว และนักท่องเที่ยว การทะเลาะวิวาทและคดีต่าง ๆ ลดลง ซึ่งสงกรานต์ปลอดเหล้ายังต่อยอดไปถึงประเพณี วัฒนธรรม งานเลี้ยงฉลองอื่นด้วย
3 ปีหลังมานี้ โควิด-19 ระบาดกระทบต่อสุขภาพของทุกคน และยังเปลี่ยนแปลงความปกติของชีวิตไปแบบสิ้นเชิง ไม่เว้นการเข้าร่วมเทศกาลสงกรานต์ด้วย ทำให้ทุกคนต้องปรับตัวเข้าสู่ “สงกรานต์วิถีใหม่” หรือปีนี้ได้ใช้สารว่า “เที่ยวสงกรานต์วิถีใหม่ ปลอดเหล้า ปลอดภัย ห่างไกลโควิด” ภายใต้แนวคิด SMS (Small Meaningful and Safe) คือ Small ชวนไปเที่ยวงานพื้นที่เล็ก ๆ ไม่แออัดภายในชุมชน เน้นสืบสานความเชื่อ ตามพิธีกรรม และประเพณี Meaningful ทำกิจกรรมในสิ่งที่มีคุณค่าสร้างความหมายกับชีวิต สร้างกิจกรรมเล็ก ๆ กับครอบครัวในบ้าน เรียนรู้การใช้ชีวิตอย่างประณีต และเงียบสงบ และ Safe ให้ความสำคัญเรื่องความปลอดภัยเป็นอันดับแรก เว้นระยะห่าง ไม่ไปพื้นที่เสี่ยงหรือมีผู้คนแออัด งดการเข้าร่วมงานที่มีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ใช้ภาชนะของตัวเอง
หลังปีใหม่ไทยนี้ คนไทยร่วมกันตั้งความหวัง และเป้าหมายของการผ่านพ้นภาวะของโรคระบาดร้ายแรงสู่การเป็นโรคประจำถิ่นของโควิด-19 นอกจากความทุกข์ยากลำบากแสนสาหัสแล้วมนุษย์เรายังได้ผ่านการทดสอบและการเรียนรู้ร่วมกันทั้งโลก ที่คงยังมีอีกหลายบททดสอบรออยู่ในอนาคตข้างหน้าว่าเราจะปรับตัวสู่สุขภาวะต่อปัญหาใหม่ ๆ และวิถีใหม่ได้เสมอ ด้วยทุนทางสังคม และปัญญาที่สร้างสรรค์และสะสมไว้ร่วมกัน